Ο φανταστικός κύριος Richard P. Feynman

Ο φανταστικός κύριος Richard P. Feynman

Έχω αναφερθεί πολλές φορές σ'αυτόν. Υπήρξε ένας από τους πιο γνωστούς, από τους πιο επικοινωνιακούς επιστήμονες , ένας ιδιοφυής Φυσικός, ένας υπέροχος δάσκαλος, που ανακάλυψε νόμους της φύσης και τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Είναι ο Richard Feynman, που μου δίνει άλλη μια ευκαιρία να τον αναφέρω. Γεννήθηκε στις 11 Μαίου του 1918 και πολλά αφιερώματα από σελίδες Φυσικής υπήρξαν πριν δυο μέρες. Ήθελα όμως να χρησιμοποιήσω και δυο λόγια από ένα ακόμη βιβλίο που διάβασα γι' αυτόν:"Η χαρά της ανακάλυψης"- Εκδ. Κάτοπτρο. 

Ο άνθρωπος Feynman προσπαθούσε να πλουτίσει τη ζωή του με νέες εμπειρίες, έπαιζε τύμπανα bongos παίρνοντας μέρος και σε εκδηλώσεις, ασχολήθηκε με τη ζωγραφική παρακολουθώντας μαθήματα για περίπου 8 χρόνια. Παρόλο που προερχόταν από εβραϊκή οικογένεια η θρησκεία ποτέ δεν τον συγκίνησε. Η θρησκεία βασιζόταν στην πίστη, ενώ η επιστήμη στην αμφιβολία και η αμφιβολία ήταν πιο θελκτική γι'αυτόν.όσον αφορά την επιστήμη την αντιμετώπιζε σαν χόμπι. Μάλιστα, είχε πει σχετικά: «Η φυσική είναι σαν το σεξ. Σίγουρα υπάρχουν κάποια πρακτικά αποτελέσματα, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο το κάνουμε». 

Μου αρέσει γιατί είναι απίστευτα γοητευτικός στις παρουσιάσεις του, καθόλου τυποποιημένος και γιατί με την ιδιοσυγκρασία του εύλογα παρέκκλινε από την πεπατημένη...

Ένας τυραννόσαυρος στο παράθυρο

Στο σπίτι είχαμε μια εγκυκλοπαίδεια Britannica, και από τότε που ήμουν ακόμη πολύ μικρός [ο πατέρας μου] συνήθιζε να με καθίζει στα γόνατα του και να μου διαβάζει διάφορα κείμενα από αυτή. Ας πούμε πως διαβάζαμε για τους δεινόσαυρους και ότι έλεγε για τους βροντόσαυρους ή για τον τυραννόσαυρο κάτι σαν «αυτό το τέρας έχει 7 μέτρα ύφος, και το κεφάλι του 2 μέτρα πλάτος», καταλαβαίνετε· σε εκείνο το σημείο, ο πατέρας μου θα σταματούσε και θα έλεγε: «Ας δούμε τι σημαίνει αυτό. Δηλαδή, αν στεκόταν στην αυλή μας, θα ήταν αρκετά ψηλό για να μπορεί να περάσει το κεφάλι του μέσα από το παράθυρο- αλλά πάλι δεν θα τα κατάφερνε εντελώς, διότι έχει κεφάλι φαρδύ, οπότε θα γκρέμιζε το παράθυρο.»

Καθετί που διαβάζαμε θα έπρεπε να μεταφραστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε κάτι το πραγματικό, το χειροπιαστό- έτσι έμαθα να κάνω και με ό,τι διαβάζω —προσπαθώ να καταλάβω τι πραγματικά εννοεί, τι στην πραγματικότητα λέει, μεταφράζοντάς το. Έτσι συνήθιζα να διαβάζω την Britannica όταν ήμουν παιδί, με μετάφραση (γέλια). Εξάλλου, ήταν πολύ συναρπαστικό και ενδιαφέρον να σκέφτομαι ότι υπήρχαν κάποτε ζώα τέτοιου μεγέθους —έπειτα από αυτό δεν φοβόμουν στη σκέψη πως μπορεί να υπήρχε κάποιο και να ερχόταν στο παράθυρο μου—, και μου έκανε μεγάλη εντύπωση ότι κάποια στιγμή όλα πέθαναν, και κανείς δεν ήξερε το γιατί.

Συνηθίζαμε να πηγαίνουμε στα βουνά Κάτσκιλ. Ζούσαμε στη Νέα Υόρκη, και τα βουνά αυτά ήταν τόπος παραθερισμού. Οι πατεράδες μας —μια μεγάλη ομάδα γονέων— έπρεπε κατά τη διάρκεια της εβδομάδας να επιστρέφουν στη Νέα Υόρκη, στις δουλειές τους, και ξαναγύριζαν τα Σαββατοκύριακα. Έτσι, όταν ερχόταν ο πατέρας μου, με έπαιρνε για περιπάτους στα δάση και μου έλεγε διάφορα ενδιαφέροντα πράγματα που συνέβαιναν σε αυτά, τα οποία θα σας εξηγήσω σε λίγο. Οι μητέρες των άλλων παιδιών, βλέποντάς μας, το βρήκαν υπέροχη ιδέα και θεώρησαν ότι και οι άλλοι πατεράδες έπρεπε να παίρνουν τα παιδιά τους για τέτοιους περιπάτους. Το προσπάθησαν, χωρίς όμως να καταφέρουν και πολλά. Έτσι, έφτασαν να ζητήσουν να πάρει ο πατέρας μου μαζί του όλα τα παιδιά. Εκείνος όμως αρνήθηκε, επειδή οι δυο μας είχαμε μια ειδική σχέση, κάτι πολύ προσωπικό. Τελικά αποφάσισαν ότι οι άλλοι πατεράδες έπρεπε να πάρουν τα παιδιά τους για περίπατο το επόμενο Σαββατοκύριακο. Την επόμενη Δευτέρα, λοιπόν, όταν γύρισαν όλοι στις δουλειές τους, τα παιδιά παίζαμε στο γήπεδο, οπότε ένα από αυτά μου λέει: «Κοίταξε εκείνο το πουλί, τι είδος είναι;» Εγώ απάντησα πως δεν είχα την παραμικρή ιδέα. Συνέχισε: «Είναι μια καστανόλαιμη τσίχλα», ή κάτι τέτοιο, «δεν σου 'πε τίποτα ο μπαμπάς σου;» Ωστόσο, συνέβαινε το αντίθετο: ο πατέρας μου με είχε διδάξει. Κοιτώντας ένα πουλί, έλεγε: «Ξέρεις τι πουλί είναι αυτό; Μια καστανόλαιμη τσίχλα- στα πορτογαλικά το λένε έτσι, στα ιταλικά αλλιώς, στα κινέζικα είναι αυτό, στα γιαπωνέζικα εκείνο κ.λπ. Τώρα πια» συνέχιζε «ξέρεις το όνομα του πουλιού σε όλες τις γλώσσες, αλλά τελικά δεν γνωρίζεις τίποτε για το πουλί. Ξέρεις μόνο ηώς το ονομάζουν οι άνθρωποι στα διάφορα μέρη της Γης. IV αυτό, έλα να μάθουμε περισσότερα για το συγκεκριμένο πουλί.»

Με είχε διδάξει να προσέχω τις λεπτομέρειες. Μια μέρα έπαιζα με ένα τρενάκι —ένα μεταλλικό βαγόνι που μπορούσε να τρέχει πάνω σε κυκλικές ράγες, και τα παιδιά το τραβούσαν και το έσπρωχναν για να παίζουν. Είχε μια μεταλλική μπίλια στο εσωτερικό του —το θυμάμαι καλά—, και εγώ'), καθώς το τράβηξα, παρατήρησα κάτι σχετικά με τον τρόπο που κινήθηκε η μπίλια. Πηγαίνω λοιπόν στον πατέρα και του λέω: «Όταν τραβάω το βαγονάκι, η μπίλια κυλάει στο πίσω μέρος του, και όταν το σταματάω απότομα, η μπίλια πηγαίνει στο μπροστινό του μέρος. Γιατί συμβαίνει αυτό;» Ο πατέρας απάντησε ότι κανείς δεν ξέρει το γιατί. «Είναι μια γενική αρχή· τα σώματα θέλουν να διατηρούν την κατάσταση της κίνησής τους και, όταν ηρεμούν, θέλουν να διατηρούν την κατάσταοη της ηρεμίας τους —εκτός κι αν κάποιος τους ασκήσει δύναμη.» Και πρόσθεσε: «Αυτή η τάση λέγεται αδράνεια, αλλά κανείς δεν ξέρει γιατί υπάρχει.» Αυτό το κατάλαβα καλά —δεν μου έδωσε ένα όνομα, ήξερε τη διαφορά ανάμεσα στη γνώση του ονόματος και τη γνώση της ουσίας του θέματος, την οποία διαφορά έμαθα κι εγώ πολύ νωρίς. Συνέχισε λέγοντας: «Αν κοιτάξεις προσεκτικά, θα διαπιστώσεις ότι δεν κινείται η μπίλια προς τα πίσω, αλλά το πίσω μέρος του βαγονιού, καθώς το σπρώχνεις, έρχεται προς την μπίλια —δηλαδή η μπίλια στέκεται ακίνητη ή, λόγω της τριβής, μάλλον κινείται και λίγο προς τα εμπρός.» Έφυγα τρέχοντας για το βαγονάκι· έστησα την μπίλια και το τράβηξα. Κοιτάζοντας από τα πλαϊνά τοιχώματα, είδα πράγματι πως ο πατέρας είχε δίκιο: η μπίλια, όσο τραβούσα το βαγονάκι προς τα μπροστά, δεν κινήθηκε καθόλου προς τα πίσω· κινήθηκε προς τα πίσω σε σχέση με το βαγονάκι, αλλά σε σχέση με τις ράγες ή το έδαφος κινήθηκε ελάχιστα προς τα εμπρός, και ακριβώς γι' αυτό την προλάβαινε το πίσω μέρος του βαγονιού. Με αυτό τον τρόπο διαπαιδαγωγήθηκα από τον πατέρα μου, με τέτοια παραδείγματα, αβίαστα, με ευχάριστη και ενδιαφέρουσα κουβέντα.

.....

Από το βιβλίο " Η χαρά της ανακάλυψης"- Εκδ. Κάτοπτρο.
Διαβάστε και το "Σίγουρα θα αστειεύεστε, κύριε Φάινμαν"- Εκδ. Κάτοπτρο.

Πιο κάτω ένα από τα ωραιότερα ντοκιμαντέρ για τον φανταστικό αυτό Φυσικό, επιστήμονα, δάσκαλο!!!!!! Είχε αυτή τη γοητεία που εκπέμπουν κάποιοι άνθρωποι και δε χορταίνεις να τους βλέπεις, να τους ακούς!!!!!!

Δυο λόγια για δυο βιβλία του George Simenon

Εδώ και πολύ καιρό ήθελα να γράψω για έναν από τους αγαπημένους μου συγγραφείς τον George Simenon αλλά πρώτα αποφάσισα να δω την ταινία του 2014 "la chambre bleue" που μετέφερε στον κινηματογράφο ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία και αυτό που ήταν η αφορμή να γνωρίσω το σύμπαν του, «το μπλε δωμάτιο». Δε θέλω να μιλήσω για την ταινία, αλλά να πω δυο λόγια για το έργο του. Δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας προφανώς, -δεν έχω τις σπουδές ούτε τις γνώσεις-, απλά διαβάζω. Ίσως περισσότερο από το μέσο όρο, σίγουρα λιγότερο από όσο θα ήθελα.

Ξεκινώντας, πρέπει να πω πως τα έργα του Simenon χωρίζονται σε δυο κατηγορίες- ενότητες. Τα αστυνομικά με τον επιθεωρητή Μαιγκρέ και τα «σκληρά του μυθιστορήματα». Και τα σκληρά χωρίζονται σε δυο υποενότητες. Σ’ αυτά που υπάρχει φόνος και σε εκείνα τα καθαρά ψυχολογικά που απλά σε εισάγει στο κλειστό μελαγχολικό του σύμπαν, σε βάζει να ακούς, να διαβάζεις  τις σκέψεις να νιώθεις τους φόβους των ηρώων του, ηρώων που δεν είναι άλλοι από τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους της γειτονιάς.

Μη ξεκινήσετε με το Μαιγκρέ. Ίσως να είναι πιο εύκολο σαν ανάγνωσμα, αλλά δε θα καταλάβετε τον Σιμενόν. Ίσως ούτε τον Μαιγκρέ. Για μένα ένα από τα καλύτερα βιβλία του είναι : «το μπλε δωμάτιο». Είναι χαρακτηριστικό του έργου του Σιμενόν. Ένα έργο που χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια να γνωρίσεις τον άνθρωπο. Τον αμαρτωλό και μη. Δεν τον ενδιαφέρει η τιμωρία του ενόχου, πολλές φορές δεν τον ονομάζει καν, πολλές φορές δε ξέρεις καν ποιος είναι ο ένοχος. Πολλές φορές , όπως και στο «μπλε δωμάτιο» οι ενοχές, ο πόθος, οι αιτίες του κακού δεν κατονομάζονται, απλά πλανώνται και βαραίνουν την ατμόσφαιρα.  Τελικά ο ένοχος είναι ένας; Πως οδηγήθηκαν εκεί τα πράγματα; Μοιάζει στην αρχή να είναι τυχαίο. Όπως στη ζωή. Μπορεί μια λέξη, μια φράση να αλλάξει τόσο πολύ την πορεία της ζωής ενός ανθρώπου; Μοιάζει να είναι τόσο χαοτικό. Μια συνάντηση, μια απάντηση σε στιγμές που οι λέξεις δεν έχουν καμία σημασία. Όταν το κορμί είναι ακόμη σε διέγερση μετά τον έρωτα, όταν το κεφάλι μοιάζει ακόμη άδειο. Αυτή είναι η αιτία;

[…] -Αν ξανάβρισκα την ελευθερία μου… θα ξανάβρισκες κι εσύ τη δική σου;, …..« Μ’ αγαπάς Τόνυ;»

-Νομίζω….

-Δεν είσαι σίγουρος; Θα μπορούσες να περάσεις μαζί μου όλη την υπόλοιπη ζωή σου;

Δε συνειδητοποίησε τις λέξεις, όπως ήταν χαμένος στην ονειροπόλησή του δεν κατάλαβε πόσο σημαντικές ήταν αυτές οι ερωτήσεις. Αλλά αυτές οι μισές απαντήσεις ήταν που έφεραν το αποτέλεσμα; Ήταν ικανές να προκαλέσουν ένα θάνατο ή και περισσότερους;

Αυτό κάνει το Σιμενόν τόσο ξεχωριστό. Θα σε βάλει δίπλα στον κατηγορούμενο, θα σου δώσει την ιστορία του, θα σε εντάξει σε ένα στενό πλαίσιο μιας μικρής κοινωνίας με όλα τα αρνητικά της, (που κατακρίνει με ευκολία, που ρουφιανεύει εύκολα, που παρακολουθεί πίσω από μισόκλειστες γρίλιες να βρει ένα πάτημα για να κουτσομπολέψει,  που δημιουργεί κακούς, που τελικά μπορεί να συνθλίψει και να οδηγήσει στην αυτοκτονία ένα ευάλωτο άνθρωπο), θα σε βάλει να ξαναζήσεις τη ζωή του μαζί μ’ αυτόν. Όχι όμως για να τον δικαιολογήσει, δε θέλει να τον απαλλάξει από τις κατηγορίες του. Σκοπός του είναι να τον καταλάβει. Στο τέλος καλείσαι να δώσεις τη δική σου ερμηνεία, μαζί με το δικαστή κάθε φορά ή τους ενόρκους είτε γίνεται δίκη, είτε όχι, είτε είναι πραγματικοί, είτε απλά έχουν οικειοποιηθεί τις ιδιότητες. Και πολλές φορές για τον καθένα μας ο ένοχος είναι διαφορετικός. Νομίζω όμως πως τις περισσότερες φορές στα έργα του το μεγάλο ζήτημα που κρύβεται πίσω από κάθε ιστορία, πίσω από κάθε πόνο, δεν είναι τίποτα άλλο από την ελευθερία του ανθρώπου.

Οι άνθρωποι του Σιμενόν, θύτες και θύματα είναι άνθρωποι πιεσμένοι. Άλλοτε είναι περιθωριοποιημένοι, άλλοτε στιγματισμένοι ( ο εμιγκρές ανθρωπάκος από το Αρχαγγελσκ, ο ξεπεσμένος αριστοκράτης, ο πλούσιος αστός που ακολούθησε τις επιταγές της κοινωνικής του τάξης και αυτό τον υποδουλώνει, η στριπτιζέζ που δεν έχει άλλο τρόπο επιβίωσης) , όλοι είναι άνθρωποι με ζητήματα προσωπικής ελευθερίας. Γι’ αυτό αποδρούν, γι’ αυτό είναι έτοιμοι να κάνουν την τρέλα.  Υπάρχει ένα νοσηρό, ασφυκτικά καταπιεστικό κλίμα, μια αποπνικτική ατμόσφαιρα που λειτουργεί σα μέγγενη που σφίγγει όλο και περισσότερο και οδηγεί σε κατάρρευση, σε κατάσταση που θα οδηγήσει στο φόνο. Που και αυτός μπορεί να μη γίνει. Γιατί δεν είναι αυτό το ζήτημα. Το ζήτημα είναι να επέλθει η ισορροπία. Μου θυμίζει τη θεωρία του χάους.  Ένα δίλημμα, μια λάθος απόφαση, ένα ψέμα και επέρχεται η καταστροφή; Αλλά όταν στη συνέχεια βλέπεις ολόκληρο το πλαίσιο, νιώθεις πως ήταν πιο νομοτελειακό από όσο φαινόταν αρχικά. Ή έτσι θέλουμε να πιστεύουμε; Πως το σύμπαν μπορεί και ορίζεται από μας και τηρώντας τους κανόνες δε θα μας βγάλει κανείς από αυτή τη μακαριότητα;

Έχω διαβάσει σχεδόν όλα τα έργα του που είναι μεταφρασμένα στα Ελληνικά (μου λείπουν κάποια εξαντλημένα) και έχω δωρίσει πολλά από αυτά.

Λένε πως κάθε συγγραφέας είναι σαν ένας φίλος, που έρχεται και σου διηγείται μια ιστορία. Που σου ανοίγει την καρδιά του. Γιατί κάθε φορά μέσα από τις διηγήσεις του σε καλεί κρυφά ή και φανερά να τον καταλάβεις. Να τον γνωρίσεις. Πολλές φορές οι ιστορίες του μπορεί να είναι βαρετές ∙ δεν είναι κάθε ιστορία ενδιαφέρουσα, δεν έχει κάθε φορά κέφια ο φίλος μας. Αλλά ο Σιμενόν ξεπερνά το μέσο όρο. Μπορώ να απαριθμήσω ένα μεγάλο αριθμό βιβλίων του που με ενθουσίασαν. Που οι ιστορίες του είχαν να μου πουν κάτι. Γι’ αυτό  και έχω κάνει δώρο πολλά από τα βιβλία του. Γι’ αυτό και τον προτείνω ανεπιφύλακτα.  Δεν προσπαθεί να κάνει εντύπωση χρησιμοποιώντας καλολογικά στοιχεία, δεν έχει τις πανέμορφες μεταφορές, δεν κρύβεται πίσω από μεγάλες και δύσκολες λέξεις , απλά βρίσκει τις κατάλληλες για να περιγράψει αυτό που θέλει. Και τις χρησιμοποιεί με χαρακτηριστική ακρίβεια.

  [...] - Είστε σαράντα ετών και η γυναίκα σας, περισσότερο γνωστή με το όνομα Τζίνα, είναι εικοσιτεσσάρων. Αν κατάλαβα καλά, δεν εθεωρείτο πρότυπο ηθικής πριν συναντηθείτε και, όντας γείτονες, ήσασταν εν γνώσει της διαγωγής της. Σωστά;

Η ζωή διατυπωμένη έτσι, μέσα από γραφειοκρατικούς τύπους, δεν γινόταν απεχθής;

Στον ανθρωπάκο από το Αρχαγγέλσκ όταν η όμορφη και νεαρή σύζυγος του βιβλιοπώλη Ζονάς Μιλκ δεν επιστρέφει σπίτι τους ένα βράδυ, εκείνος λέει ένα αθώο ψέμα στους αδιάκριτους γείτονές του: ότι πήγε να επισκεφτεί κάποια φίλη της σε άλλη πόλη. Όμως, αυτή η ανιδιοτελής προσπάθειά του να προστατεύσει τη φήμη της δημιουργεί εχθρότητα και υποψίες στη μικρή γαλλική κοινότητα όπου ζει. Και δίνει το έναυσμα για σχόλια, για υπόνοιες, για αδικαιολόγητες κατηγορίες. Μια μικρή κοινωνία μόλις βρήκε ένα θύμα. Τώρα μπορεί να φτιάξει έναν κακό ώστε χαιρέκακα ίσως στο τέλος να απολαύσει τη συντριβή του. Και αυτός θα αντέξει όλη αυτή την πίεση; 

Ένα βιβλίο που έχει κεντρικό ήρωα ένα μετανάστη ο οποίος νιώθει πως δε θα μπορέσει ποτέ να γίνει κομμάτι της τοπικής κοινωνίας. Δε θα τον αποδεχτούν ποτέ. Και αυτή η επιφυλακτικότητα που αναπτύσσεται εκατέρωθεν τον κάνει να είναι ο ανθρωπάκος. Ο ανθρωπάκος από το Αρχαγγέλσκ. Ένα πάντα επίκαιρο μυθιστόρημα. Ένα από τα καταθλιπτικά του, ένα σκληρό μυθιστόρημα , που στο τέλος σου αφήνει αυτή τη γεύση στο στόμα που μόνο τα μεγάλα μυθιστορήματα μπορούν να αφήσουν. Το βιβλίο αυτό το διάβασα σε ένα ταξίδι μέσα στο λεωφορείο πηγαίνοντας από το Παρίσι στο  Μont Saint Michel. Όταν το τελείωσα είχε μείνει ακόμη λίγη ώρα ταξίδι, αλλά εγώ αυτό το κομμάτι δεν το θυμάμαι. Χρειάστηκα ώρα για να γυρίσω στην πραγματικότητα. Το προτείνω και αυτό ανεπιφύλακτα. 

Τα όνειρα του Αϊνστάιν

Τα όνειρα του Αϊνστάιν

 (μια προσπάθεια παρουσίασης του βιβλίου)

.....Ας υποθέσουμε ότι ο χρόνος είναι κυκλικός., ότι αναδιπλώνεται και κλείνει στον εαυτό του. Ο κόσμος επαναλαμβάνεται με ακρίβεια, χωρίς σταματημό·

Οι περισσότεροι άνθρωποι αγνοούν ότι θα ζήσουν τα ίδια πράγματα πάλι και πάλι. Οι έμποροι δεν ξέρουν ότι θα κλείσουν την ίδια δουλειά ξανά και ξανά. Οι πολιτικοί δεν ξέρουν ότι θα εκφωνήσουν τον ίδιο λόγο απ το ίδιο βήμα άπειρες φορές μέσα στους κύκλους του χρόνου. Οι γονείς βλέπουν το πρώτο γέλιο του παιδιού τους σαν κάτι το ανεκτίμητο, λες και δεν πρόκειται να το ξανακούσουν ποτέ. Οι αγαπημένοι που οδεύουν για πρώτη φορά προς τον έρωτα γδύνονται συνεσταλμένα και νιώθουν έκπληξη στη θέα του χυτού ποδιού, της εύθραυστης θηλής. Και πώς να ξέρουν ότι το κάθε κρυφοκοίταγμα, το κάθε άγγιγμα θα επαναληφθεί ξανά και ξανά και ξανά, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως και πριν; ... Απλώς δεν μπορούν να ξέρουν -όπως ακριβώς ένα μυρμήγκι που περπατά στο χείλος ενός στρογγυλού κρυστάλλινου πολύφωτου δεν μπορεί να ξέρει ότι θα επιστρέψει εκεί απ' όπου ξεκίνησε.

.....Σ' αυτό τον κόσμο, ο χρόνος μοιάζει σαν μικρή φλέβα νερού που εκτρέπεται κάθε τόσο από κάποιο βοτσαλάκι ή από το σποραδικό φύσημα του ανέμου. Πού και πού, ένα από τα παρακλάδια της φλέβας του χρόνου αναγκάζεται να ξεστρατίσει εξαιτίας κάποιας κοσμικής διαταραχής- γυρίζει λοιπόν πίσω και συμβάλλει και πάλι με το κυρίως ρεύμα. Κι όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τα πουλιά, το χώμα, οι άνθρωποι που παγιδεύονται στο διακλαδισμένο ρεύμα γυρίζουν ξαφνικά πίσω στο χρόνο. Εύκολα αναγνωρίζει κανείς τους ανθρώπους που ταξίδεψαν στο παρελθόν. Τα ρούχα τους είναι σκουρόχρωμα και εντελώς ίδια. Περπατούν στις μύτες, πασχίζουν να μη βγάλουν ούτε έναν ήχο, τρέμουν μήπως λυγίσουν έστω κι ένα φυλλαράκι απ' το γρασίδι. Κι όλα αυτά επειδή φοβούνται ότι το καθετί που θα αλλάξουν στο παρελθόν ίσως επηρεάσει δραστικά το μέλλον.

......Σ' αυτόν τον κόσμο βλέπει κανείς αμέσως ότι κάτι πάει στραβά. Σχεδόν δεν υπάρχουν σπίτια στις κοιλάδες ή τις πεδιάδες. Όλοι ζουν ψηλά στα βουνά.

Κάποτε, πάει καιρός, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι όσο απομακρύνεται κανείς από το κέντρο της Γης τόσο πιο αργά κυλάει ο χρόνος. Κοντά στην επιφάνεια της Γης, βέβαια, η επίδραση του ύψους είναι απειροελάχιστη, μπορεί όμως να μετρηθεί με εξαιρετικά ευαίσθητα όργανα. Μόλις έγινε γνωστό το φαινόμενο, μερικοί που φλέγονταν από τον πόθο να νουν νέοι ανέβηκαν στα βουνά. Τώρα, όλα τα σπίτια χτίζονται στο Ντομ, στο Μάττερχορν, στο Μόντε Ρόζα και στις άλλες ψηλές περιοχές. Στις χαμηλότερες ζώνες κανένα σπίτι δεν πουλιέται πια.

Πολλοί πάντως δεν αρκούνται να κατοικούν στο βουνό. Για να εκμεταλλευτούν στο έπακρο το φαινόμενο, έχτισαν τα σπίτια τους πάνω σε πασσάλους. Σε κάθε γωνιά του κόσμου, οι βουνοκορφές είναι σπαρμένες με τέτοια σπίτια, που από μακριά μοιάζουν σαν παχουλά περιστέρια στηριγμένα πάνω σε μακριά ισχνά πόδια. Οι πιο παθιασμένοι με την ιδέα της μακροζωίας χτίζουν τα σπίτια τους σε ψηλότερους πασσάλους. Μερικά σπίτια μάλιστα στέκουν κοντά ένα χιλιόμετρο πάνω από το έδαφος, τα ξύλινα πόδια τους θυμίζουν οδοντογλυφίδες. Το ύψος έγινε τεκμήριο κοινωνικής καταξίωσης. Όποιος είναι αναγκασμένος να κοιτάξει προς τα πάνω για να δει το γείτονα. του από το παράθυρο της κουζίνας του, πιστεύει ότι ο γείτονας του θα νιώσει τις αρθρώσεις του να πονούν αργότερα απ' ό,τι ο ίδιος, θα δει τα μαλλιά του να πέφτουν αργότερα, θα ρυτιδιάσει επίσης αργότερα, και βέβαια δεν θα χάσει την ερωτική του επιθυμία τόσο γρήγορα. Και φυσικά, όποιος χαμηλώνει το βλέμμα του για να δει κάποιο άλλο σπίτι, εύκολα θα περιφρονήσει τους ενοίκους του, θα τους χαρακτηρίσει ξοφλημένους, αδύναμους και κοντόφθαλμους. Ορισμένοι παινεύονται πως έζησαν όλη τους τη ζωή στα ψηλά, ότι γεννήθηκαν στο ψηλότερο σπίτι της ψηλότερης βουνοκορφής και ποτέ δεν κατέβηκαν από κει. Απολαμβάνουν τη νιότη τους μπροστά στον καθρέφτη και περιφέρονται στα μπαλκόνια τους ολόγυμνοι.

........Υπάρχει ένας τόπος όπου ο χρόνος είναι ακίνητος. Οι στάλες της βροχής μένουν μετέωρες στον αέρα. Τα εκκρεμή των ρολογιών μαρμαρώνουν στη μέση της κίνησης τους. Οι σκύλοι υψώνουν τη μουσούδα τους σε βουβά ουρλιαχτά. Οι οδοιπόροι στέκουν σαν στήλες άλατος σε σκονισμένους δρόμους, με το ένα πόδι προτεταμένο λες και κρέμεται από σπάγκο. Μυρουδιές από χουρμάδες, μάνγκο, κορίανδρο και κύμινο γεμίζουν το χώρο.

Ένας ταξιδευτής που πλησιάζει σ' αυτόν τον τόπο κινείται ολοένα και πιο αργά. απ' όποια διεύθυνση κι αν έρχεται. Οι χτύποι της καρδιάς του λιγοστεύουν, η αναπνοή του επιβραδύνεται, η θερμοκρασία του πέφτει, οι σκέψεις του χάνονται, ώσπου φτάνει στο νεκρό σημείο και σταματά. Αυτό το σημείο αποτελεί το κέντρο του χρόνου. Από δω, ο χρόνος απλώνεται σε ομόκεντρους κύκλους. Στο κέντρο μένει ακίνητος, η ταχύτητά του αυξάνεται αργά σε μεγαλύτερες διαμέτρους.

Ποιος άραγε έρχεται για προσκύνημα στο κέντρο του χρόνου; Οι γονείς με τα παιδιά τους, και οι εραστές.

Έτσι λοιπόν, στον τόπο όπου παγώνει ο χρόνος, βλέπει κανείς γονείς γαντζωμένους πάνω στα παιδιά τους, σ' έναν κρυσταλλωμένο εναγκαλισμό που δεν θα χαλαρώσει ποτέ. Η πανέμορφη κορούλα με τα γαλανά μάτια και τα ξανθά μαλλιά δεν θα πάψει ποτέ να χαμογελά με το τωρινό της χαμόγελο, δεν θα χάσει ποτέ την ροδαλή λάμψη απ' τα μάγουλά της, δεν θα ρυτιδιάσει ποτέ ούτε θα κουραστεί, δεν θα πληγωθεί ποτέ, δεν θα ξεχάσει ποτέ όσα της δίδαξαν οι γονείς της, δεν θα σκεφτεί ποτέ κρυφά από τους γονείς της, δεν θα γνωρίσει ποτέ το κακό, δεν θα φωνάξει ποτέ στους γονείς της ότι δεν τους αγαπά, δεν θα εγκαταλείψει ποτέ το δωμάτιο της που έχει θέα στον ωκεανό, δεν θα πάψει ποτέ ν' αγγίζει τους γονείς της όπως τώρα.

Στον τόπο όπου παγώνει ο χρόνος, βλέπει κανείς εραστές να φιλιούνται στις σκιές των κτιρίων, σ' έναν κρυσταλλωμένο εναγκαλισμό που δεν θα χαλαρώσει ποτέ. Ο αγαπημένος δεν θα πάρει ποτέ τα χέρια του από εκεί όπου βρίσκονται τώρα, δεν θα επιστρέψει ποτέ το φυλαχτό των αναμνήσεων, δεν θα ταξιδέψει ποτέ μακριά από την αγαπημένη του, δεν θα ξεχάσει ποτέ να εκφράσει την αγάπη του, δεν θα ζηλέψει ποτέ, δεν θα ερωτευτεί ποτέ κάποια άλλη, δεν θα χάσει ποτέ το πάθος τούτης της χρονικής στιγμής.

....Φανταστείτε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι ζουν μόνο για μία ημέρα. Είτε ο ρυθμός της καρδιάς και της αναπνοής τους έχει επιταχυνθεί τόσο ώστε μια ολόκληρη ζωή να συμπιέζεται στο χρονικό διάστημα που χρειάζεται η Γη για να στραφεί γύρω από τον άξονα της μία φορά, είτε η κίνηση της Γης γύρω από τον εαυτό της έχει επιβραδυνθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε μία πλήρης περιστροφή να διαρκεί όσο και μία ολόκληρη ανθρώπινη ζωή -όποια ερμηνεία κι αν διαλέξει κανείς, θα είναι σωστή. Και στις δύο περιπτώσεις, κάθε άντρας και κάθε γυναίκα βλέπει μία ανατολή και ένα ηλιοβασίλεμα.

Σ' αυτόν τον κόσμο, ουδείς ζει αρκετά ώστε να παρακολουθήσει την εναλλαγή των εποχών. Κάποιος που γεννήθηκε Δεκέμβριο σε μια οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης δεν πρόκειται να δει ποτέ τον υάκινθο, τον κρίνο, το αστράκι, το κυκλάμινο, το εντελβάις, δεν θα δει ποτέ τα φύλλα του σφενταμιού να κοκκινίζουν και να χρυσίζουν, δεν θα ακούσει ποτέ τα τριζόνια και τ' αηδόνια. Κάποιος που γεννήθηκε Δεκέμβριο θα ζήσει όλη του τη ζωή μέσα στο κρύο. Αντίστοιχα, κάποιος που γεννήθηκε Ιούλιο δεν θα νιώσει ποτέ τις νιφάδες του χιονιού πάνω στα μαγουλά του, δεν θα δει ποτέ το κρύσταλλο της παγωμένης λίμνης, δεν θα ακούσει ποτέ το τρίξιμο που κάνουν οι μπότες όταν σέρνονται πάνω στο φρέσκο χιόνι. Κάποιος που γεννήθηκε Ιούλιο θα ζήσει όλη του τη ζωή μέσα στη ζέστη. Την ανομοιομορφία των εποχών την πληροφορούνται οι άνθρωποι από τα βιβλία.

.......Φανταστείτε ότι ο χρόνος δεν είναι φυσικό μέγεθος αλλά ιδιότητα, όπως το νυχτερινό φεγγοβολή μα πάνω από τα δέντρα τη στιγμή ακριβώς που το φεγγάρι, στο ανέβασμά του, αγγίζει τις κορυφές των δέντρων. Ο χρόνος υπάρχει, ωστόσο δεν είναι δυνατό να μετρηθεί.

......Δυο άντρες προσπερνούν, με τις εφημερίδες τους παραμάσχαλα. Τριακόσια μέτρα νοτιότερα, ένα αηδόνι πετάει τεμπέλικα πάνω από τον Ααρ.
Ο κόσμος σταματάει.
Το στόμα του φούρναρη μένει ακίνητο στη μέση της φράσης. Το βήμα του παιδιού μένει μετέωρο, η μπάλα κρέμεται στον αέρα. Ο άντρας και η γυναίκα πετρώνουν κάτω από την καμάρα. Οι δύο άντρες μαρμαρώνουν. η συζήτηση τους κόβεται, όπως όταν η βελόνα ενός φωνόγραφου σηκώνεται ψηλά. Το πουλί παύει να πετάει και μένει ακίνητο πάνω από το ποτάμι σαν μετέωρο κομμάτι σκηνικού.
Ένα εκατομμυριοστό του δευτερολέπτου αργότερα, ο κόσμος ξαναξεκινάει.
Ο φούρναρης συνεχίζει να αγορεύει σαν να μη συνέβη τίποτε. Το παιδί τρέχει πίσω από την μπάλα. Ο άντρας και η γυναίκα έρχονται ακόμη πιο κοντά. Οι δύο άντρες συνεχίζουν να συζητούν για τις πρόσφατες αυξήσεις στην τιμή του βοδινού. Το αηδόνι φτεροκοπάει και συνεχίζει να διαγράφει ένα τόξο πάνω από τον Ααρ.
Λίγα λεπτά αργότερα, ο κόσμος ξανασταματάει. Έπειτα ξαναξεκινάει. Σταματάει. Ξεκινάει.
Τι σόι κόσμος είναι αυτός; Εδώ ο χρόνος δεν είναι συνεχής, αλλά ασυνεχής. Ο χρόνος είναι σαν τις ίνες των νεύρων: από μακριά φαίνεται ενιαίος, από κοντά όμως βλέπει κανείς πως είναι κομματιασμένος, με μικροσκοπικά χάσματα ανάμεσα στις ίνες. Η νευρική δράση διατρέχει ένα τμήμα του χρόνου, σταματάει απότομα, κοντοστέκεται, υπερπηδά το κενό και συνεχίζει στο γειτονικό τμήμα.
Οι παύσεις του χρόνου είναι τόσο μικροσκοπικές, ώστε ένα και μοναδικό δευτερόλεπτο θα έπρεπε να μεγεθυνθεί και να κατακερματιστεί σε χίλια κομμάτια, και το καθένα απ' αυτά σε άλλα χίλια, προτού αντιληφθεί κανείς την απουσία ενός και μόνο τέτοιου κομματιού. Οι παύσεις του χρόνου είναι τόσο μικροσκοπικές, ώστε τα χάσματα ανάμεσα στα τμήματά του είναι ανεπαίσθητα. Έπειτα από κάθε επανέναρξη του χρόνου, ο νέος κόσμος μοιάζει πολύ με τον παλιό. Οι θέσεις και οι κινήσεις των σύννεφων μοιάζουν ακριβώς ίδιες, το ζύγιασμα των πουλιών, η ροή των συζητήσεων, οι σκέψεις.
Τα επιμέρους τμήματα του χρόνου συνταιριάζονται σχεδόν τέλεια, αλλά όχι απόλυτα. Κάπου κάπου προκύπτουν πολύ μικρές μετατοπίσεις. Για παράδειγμα, σήμερα Τρίτη στη Βέρνη, ένας άντρας και μια γυναίκα, κοντά στα τριάντα κι οι δύο, στέκονται κάτω από έναν φανοστάτη στην Γκέρμπερνγκάσσε. Γνωρίστηκαν πριν από ένα μήνα. Εκείνος την αγαπάει τρελά, όμως φοβάται την αγάπη επειδή κάποτε μια άλλη γυναίκα τον παράτησε χωρίς προειδοποίηση, κι αυτό τον τσάκισε. Αυτή τη φορά πρέπει να είναι βέβαιος. Παρατηρεί βουβός το πρόσωπο της γυναίκας, αποζητά παρακλητικά τα αληθινά της αισθήματα, ψάχνει για το πιο μικρό σημάδι, το πιο ελαφριό παίξιμο του φρυδιού της, το πιο αχνό κοκκίνισμα στα μάγουλα της, την υγρή λάμψη των ματιών της.
Στα αλήθεια, κι εκείνη τον αγαπάει το ίδιο, δεν μπορεί όμως να εκφράσει την αγάπη της με λόγια. Κι έτσι του χαμογελάει, ανυποψίαστη για τους φόβους του. Καθώς στέκονται κάτω από το φανοστά-τη, ο χρόνος σταματάει και ξαναρχίζει. Κι ύστερα, τα κεφάλια τους έχουν ακριβώς την ίδια κλίση όπως και πριν, τα χτυποκάρδια τους διαγράφουν κύκλους με απαράλλαχτο τρόπο. Όμως κάπου μέσα στις βαθιές λίμνες του νου της γυναίκας εμφανίστηκε μια αχνή σκέψη που δεν υπήρχε πριν. Η νεαρή γυναίκα ανασκαλεύει αυτή τη νέα σκέψη μέσα στο ασυνείδητο της, και την ίδια στιγμή μια αδιόρατη κενότητα διαγράφεται στο χαμόγελο της. Αυτή την υποψία δισταγμού δεν θα μπορούσε να την αντιληφθεί κανένας, παρά μόνο εκείνος που θα την αναζητούσε με τη μεγαλύτερη προσοχή. Κι όμως, ο επίμονος νεαρός την πρόσεξε και την ερμήνευσε σαν το σημάδι που περίμενε. Λέει στη νεαρή ότι δεν μπορεί να την ξαναδεί, επιστρέφει στο μικρό του διαμέρισμα στην Τσόιγκχαουσγκάσσε, αποφασίζει να μετακομίσει στη Ζυρίχη και να δουλέψει στην τράπεζα του θείου του. Η γυναίκα αφήνει πίσω της το φανοστάστη της Γκέρμπερνγκάσσε, γυρίζει σπίτι της με αργό βήμα κι αναρωτιέται γιατί δεν την αγάπησε εκείνος.

Τι είναι ο χρόνος τελικά ; Τι ιδιότητες έχει; Είναι απόλυτος; Είναι κυκλικός; Είναι συνεχής; Είναι  κινούμενος, ή είναι ακίνητος; Ή είναι όλα αυτά μαζί;
Και αν ήταν κάθε φορά κάτι από αυτά πως θα ήταν ο κόσμος ; Πως θα λειτουργούσαν οι άνθρωποι;
Ένα εξαίσιο, πραγματικά λογοτεχνικό βιβλίο, που παράγει τόσο πρωτότυπες , όσο και οικείες εικόνες, για το τι είναι  χρόνος. 
Ένα βιβλίο που το διάβασα ανάμεσα στα μαθήματα του φροντιστηρίου, προσπαθώντας στα διαλείμματα να ξεκλέψω λίγο χρόνο......... για να διαβάσω για το χρόνο.
Το κείμενο του Alan Lightman, είναι γοητευτικό, το γράψιμο του αποτελεί μια πρόκληση. Εικόνες σε περικυκλώνουν κάθε στιγμή, πλημμύρα συναισθημάτων σε παρασύρουν, καθώς παρουσιάζεται το τι είναι ή το τι θα μπορούσε τελικά να είναι ο χρόνος.
Δε ξέρω αν απαντά στα φιλοσοφικά ερωτήματα περί χρόνου. 
Ξέρω ότι διαβάζεται απνευστί,  ότι  κάθε φορά σου αφήνει μια έντονη εικόνα στο μυαλό σου, και στην ουσία είναι σαν να σου δίνει τη δυνατότητα να αναλύσεις το χρόνο, (όπως το φως αναλύεται σε χρώματα), στα συνθετικά του.
Εδώ θυμήθηκα αυτό που ο Cant πίστευε: ότι όπως ακριβώς το κόκκινο χρώμα μπορεί να προκαλέσει διαφορετικές εντυπώσεις σε διαφορετικούς παρατηρητές, ενώ είναι ουσιαστική συνιστώσα της θέας, έτσι και ο χρόνος, ενώ είναι ουσιαστική συνιστώσα της νόησής μας, στερείται αντικειμενικής πραγματικότητας: «Ο χρόνος δεν είναι κάτι το αντικειμενικό. Δεν είναι ούτε ουσία, ούτε τυχαίο, ούτε σχέση, αλλά μια υποκειμενική συνθήκη, που οφείλεται αναγκαστικά στη φύση του ανθρώπινου μυαλού».

Και τέλος ας θυμηθούμε το τι είπε για το χρόνο ο άγιος Αυγουστίνος:

Τι είναι, λοιπόν, ο χρόνος; Αν δε με ρωτά κανείς, γνωρίζω. Αν, όμως, θέλω να το εξηγήσω σε κάποιον που με ρωτά, δε γνωρίζω. Αλλά σε κάθε περίπτωση τολμώ να πω πως τούτο γνωρίζω Αν τίποτε δεν τελείωνε, δε θα υπήρχε παρελθόν. Αν τίποτε δεν πλησίαζε, δε θα υπήρχε μέλλον. Αν τίποτε δεν υπήρχε, δε θα υπήρχε και παρόν. Όμως, πώς είναι δυνατόν να υπάρχει το παρελθόν και το μέλλον, αφού τo παρελθόν πέρασε και το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμη; Από την άλλη, αν το παρόν ήταν πάντα παρόν και δεν κυλούσε, το παρελθόν δε θα ήταν χρόνος αλλά αιωνιότητα Αλλά, αν ήταν το παρόν μόνο χρόνος, γιατί κυλά στο παρελθόν, πώς μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει; Υπάρχει, μόνον γιατί κάποια στιγμή θα πάψει να υπάρχει. To μόνο, λοιπόν, που μπορούμε να βεβαιώσουμε είναι ότι ο χρόνος οδηγεί στη μη-ύπαρξη. 

-Άγιος Αυγουστίνος

 

Στο συγκεκριμένο βιβλίο, δε ξέρω αν θα βρείτε όλες τις "συνιστώσες" του χρόνου, σίγουρα θα βρείτε τις κυριότερες.

Το προτείνω ανεπιφύλακτα. 

Καλή ανάγνωση.

Παρουσίαση Βιβλίων Εκλαϊκευμένης Επιστήμης (Φυσικής κυρίως)

Ξανά πάλι, μόλις ξεκινούν (για κάποιους ) οι διακοπές νοιώθω την ανάγκη να προτείνω κάποια βιβλία που θα μας συντροφεύουν στις  παραλίες,θα γεμίσουν την ανία μας, θα ομορφύνουν τις διακοπές μας αλλά κυρίως θα μας γεμίσουν ικανοποίηση δίνοντας μας χρήσιμα στοιχεία για τη ζωή και το έργο  διαφόρων επιστημόνων.

Η σειρά παρουσίασης είναι τυχαία, ή μάλλον εξαρτάται από τη σειρά με την οποία είναι τοποθετημένα στη βιβλιοθήκη μου και πέφτει το μάτι μου πάνω τους.

Βιογραφίες:

1. Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΙΣΑΑΚ ΝΕΥΤΩΝΑ (WESTFALL S. RICHARD)

Ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες όλων των εποχών, ο Iσαάκ Nεύτων άφησε ένα έργο που αποτέλεσε την κορύφωση της Eπιστημονικής Eπανάστασης και εγκαινίασε την εποχή της σύγχρονης επιστήμης. Στη «Zωή του Iσαάκ Nεύτωνα», ο συγγραφέας παρακολουθεί τον Nεύτωνα από την εφηβεία του στο Lincolnshire μέχρι την καριέρα του στο Cambridge, όπου ουσιαστικά πραγματοποίησε όλα τα επιστημονικά του επιτεύγματα. Σε αυτήν την πλούσια και αναλυτική βιογραφία, ο Westfall εξετάζει και την προσωπική ζωή και την επιστημονική καριέρα του Nεύτωνα, δίδοντάς μας μια σφαιρική εικόνα του ως ανθρώπου, ως επιστήμονα, ως φιλοσόφου, θεολόγου και δημόσιου προσώπου.

Ένα βιβλίο αξιόλογο γραμμένο επιστημονικά, περιεκτικό και χρήσιμο σε όποιον θέλει να μάθει πραγματικές πληροφορίες για τη ζωή του Νεύτωνα.

2. Ο θρίαμβος και το δράμα του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ (Kai Bird & Martin Sherwin)

ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΥΛΙΤΖΕΡ

Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ ήταν ένα αίνιγμα. 
Ένας θεωρητικός φυσικός με τις ιδιότητες ενός χαρισματικού ηγέτη, ένας εστέτ που χαρακτηριζόταν από την έντονη αμφισημία. Ήταν ο Προμηθέας της Αμερικής, ο «πατέρας της ατομικής βόμβας», που σε καιρό πολέμου βρήκε το μυστικό της αστείρευτης ενέργειας του Ήλιου, για χάρη της χώρας του. 
Όμως, όταν πάλεψε να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε τους τρομερούς κινδύνους      της βόμβας, το κατεστημένο στράφηκε αμέσως εναντίον του.

Η οδύνη και ο εξευτελισμός που υπέστη ο Οπενχάιμερ το 1954 -κατηγορούμενος ως επικίνδυνος για την εθνική ασφάλεια των Η.Π.Α.- δεν ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση την εποχή του μακαρθισμού. Όμως, ο «Όπι» ως κατηγορούμενος ήταν ασύγκριτος. 
Γοητευτικός, μανιώδης καπνιστής, ψηλός και αδύνατος, γνώστης των αρχαίων ελληνικών,      
φίλος της γαλλικής και ρωσικής λογοτεχνίας, λάτρης της ποίησης και του γυναικείου 
φύλου: ένας εθνικός ήρωας, υπόδειγμα επιστήμονα-δημόσιου λειτουργού. 

Για τους φιλελεύθερους συμβόλιζε τον άνθρωπο που αποκάλυπτε το ανήθικο πρόσωπο 
της Δεξιάς. Για τους πολιτικούς του εχθρούς ήταν ένας κομουνιστής, ένας αποδεδειγμένος 
ψεύτης.
Στην πραγματικότητα, ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος, προσιτός αλλά και απόμακρος, 
ευφυής αλλά και αφελής, παθιασμένος υποστηρικτής της κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά 
και ακούραστος κυβερνητικός σύμβουλος. Ήταν ένας λαμπρός άνδρας που βίωσε τόσο 
τον θρίαμβο όσο και την τραγωδία.
Η ιστορία του Οπενχάιμερ υπενθυμίζει ότι η εθνική ταυτότητα των Η.Π.Α. παραμένει στενά 
συνδεδεμένη με τον πολιτισμό της πυρηνικής εποχής. Στην μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή, 
αξίζει να θυμόμαστε ότι ο «πατέρας της ατομικής βόμβας» είχε προειδοποιήσει ότι επρόκειτο 
για ένα όπλο τρόμου δίχως διακρίσεις, που στα επόμενα χρόνια κατέστησε την Αμερική 
στόχο των πλέον ετερόκλητων επιθέσεων.
Είναι ένα πολύτιμο έργο, τόσο για την κατανόηση του πρόσφατου παρελθόντος μας, όσο 
και για τις μελλοντικές επιλογές μας.
Η έρευνα για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου διήρκεσε 25 χρόνια. Πέρα από τη μεγάλη 
λογοτεχνική αξία του, και τη μοναδικότητά του ως μια ολοκληρωμένη βιογραφία,      
αποκάλυψε πολλά νέα στοιχεία για την Αμερική της Οικονομικής Ύφεσης, τον Β΄ Παγκόσμιο 
Πόλεμο καθώς και τον Ψυχρό Πόλεμο. 
Απέσπασε επαινετικά σχόλια από τον διεθνή Τύπο, και τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ.
«Η απόλυτη βιογραφία... διασταυρωμένες αλήθειες για το έργο μιας κυβέρνησης σε μια 
εποχή φόβου... ένας λογοτεχνικός άθλος. Αξίζει -και με το παραπάνω- η κάθε ώρα δουλειάς 
από τα 25 χρόνια έρευνας για τη συγγραφή αυτού του υπέροχου βιβλίου.»
Newsweek
«Ένα συγκινητικό βιβλίο... η ζωή του Οπενχάιμερ με κάθε λεπτομέρεια, σε ένα ασυνήθιστα 
σαγηνευτικό ανάγνωσμα.»
Time

Σίγουρα δεν είναι για παραλία (λόγω όγκου), αλλά είναι πλήρες και καταγράφει με εντυπωσιακή ακρίβεια τις σκέψεις και τη στάση διαφόρων επιστημόνων κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την κατασκευή της ατομικής βόμβας.



3. Σίγουρα θα Αστειεύεστε , Κύριε Φαϊνμαν - Οι Περιπέτειες Ενός Σπάνιου Χαρακτήρα

«Η ζωή τού Feynman θα μπορούσε εύστοχα να παρομοιαστεί με αλυσιδωτή αντίδραση: μια κρίσιμη μάζα φαιάς ουσίας προκαλεί έκρηξη, σκορπίζοντας προς όλες τις κατευθύνσεις φως και ζεστασιά.»
Time
 
«Ένας αφηγητής που θυμίζει Mark Twain. [...] Για άλλη μια φορά αποδεικνύεται ότι είναι δυνατόν να γελάτε και να προβληματίζεστε συγχρόνως.»
The New York Times Book Review
 
«Ο Feynman φημιζόταν για την ευφυΐα και την εκκεντρικότητα του. [...] Πολύ δύσκολο να διαβάσει κάποιος αυτό το βιβλίο χωρίς κάθε λίγο, δακρυσμένος από τη συγκίνηση, να ξεσπά σε τρανταχτά γέλια.»
Newsweek
 
«Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία της εποχής μας· ένα παγκόσμιο μπεστ-σέλερ που 'διδάσκει ενέργεια, χιούμορ και ζωή'. Θα σας κάνει να θέλετε να γίνετε φυσικός.»
Science Diget
 
«Αν είστε από αυτούς που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει τίποτα το διασκεδαστικό στη φυσική —ή στους φυσικούς—, γνωρίστε τον κύριο Feynman [...], έναν απολαυστικό επιστήμονα που χειρίζεται τα άτομα σαν ταχυδακτυλουργός.»
Associated Press

Εντυπωσιακό, εύκολο, γρήγορο που σου αφήνει μια πολύ γλυκιά γεύση για το μεγαλύτερο δάσκαλο φυσικής. Θα πιάσετε τον εαυτό σας να γελάει ασυναίσθητα πολλές φορές.



4. Ο άνθρωπος νετρίνο (Joao Magueijo)
Το σώμα του δεν βρέθηκε ποτέ.
Ζει; Πέθανε; Απήχθη; Δολοφονήθηκε; Αυτοκτόνησε; Μονάζει;
Κρύβεται μεταμφιεσμένος;
Το παιδί-θαύμα των μαθηματικών -ο τριαντάχρονος ιδιοφυής Σικελός θεωρητικός φυσικός Έτορε Μαγιοράνα, αυτό το κράμα μεγαλοφυίας και απατεωνιάς- ανακαλύπτει το "κλειδί" για την πραγματοποίηση της πυρηνικής σύντηξης.
Την ίδια νύχτα, εγκαταλείπει την ελιτίστικη μαθηματική παρέα του, μαζεύει τα συντρίμμια της ψυχής του και -με 70.000 δολάρια στην τσέπη και το διαβατήριο ανά χείρας- σαλπάρει από το Παλέρμο της Ιταλίας.
Δεν αποβιβάστηκε ποτέ και πουθενά. Ο άνθρωπος που ανακάλυψε το νετρίνο εξαφανίστηκε για πάντα.
"Εξαιρετικοί υπολογισμοί!" σχολίασε, με ένα ύποπτο μειδίαμα, ο Ενρίκο Φέρμι.
"Σιγά το πράγμα, κύριε Καθηγητά, αυτά είναι παιχνιδάκια!" απάντησε ο κοσμοπολίτης Έτορε. Άναψε νευρικά το τελευταίο από τα αγαπημένα του τσιγάρα "Μακεδονία", κοίταξε σκεφτικός την άδεια κασετίνα και τις εξισώσεις που είχε γράψει πάνω της. Ξαφνικά, με μια κοφτή κίνηση, τσαλακώνει το πακέτο και το πετάει στον κάδο των απορριμμάτων... μαζί με τη θεωρία του.
Αν έβλεπες αυτόν τον μποέμ τύπο να γράφει στον πίνακα, και να αφήνει με το στόμα ανοιχτό τους μέντορές του -τον Φέρμι, τον Χάιζενμπεργκ, τον Πάουλι, τον Μπορ- θα τον έλεγες αληθινό θεατρίνο.
Ήταν πανέξυπνος, και οι λύσεις του ήταν θεϊκές.
Δεν ήταν με τα καλά του. Η οικογένεια και τα παιδικά του χρόνια σηματοδότησαν τη διεστραμμένη προσωπικότητά του. Ωστόσο όλοι τον ήθελαν στις σχολές τους -άνθρωποι σαν κι αυτόν, όταν δεν γίνονται εγκληματίες, ναρκομανείς ή ψυχοπαθείς, δεν μπορούν παρά να είναι διανοητικά ανώτεροι. Από την άλλη, αυτός δεν έδινε δεκάρα. Συζητούσε τις εργασίες του, αλλά ποτέ δεν τις δημοσίευε.
Η μεγάλη του ανακάλυψη -το νετρίνο Μαγιοράνα- τον έβαλε στο στόχαστρο όλων των φωτεινών και σκοτεινών δυνάμεων της εποχής του.
Σελ. 480
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Joao Magueijo (Ζοάο Μαγκέιζο) είναι καθηγητής θεωρητικής φυσικής στο Αυτοκρατορικό Κολέγιο του Λονδίνου και Ερευνητικό Μέλος της Βασιλικής Εταιρείας. Ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και εργάστηκε ως επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνια και στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.

Και δυο βιβλία που δεν είναι βιογραφίες, αλλά λογοτεχνία με  μορφές επιστημονικές.


5.Ντιράκ (Ντιτμάρ Ντατ)
Ο Ντάβιντ Ντάλεκ, συγγραφέας και δημοσιογράφος, αντιμετωπίζει ένα κορυφαίο πρόβλημα: Πώς να περιγράψει τη ζωή του Πωλ Ντιράκ (1902-1984), αυτού του σχεδόν άγνωστου πρωτοπόρου της σύγχρονης φυσικής. Η ιστορία αυτού του ξεχωριστού επιστήμονα και ανθρώπου παίρνει σταδιακά μορφή και σχήμα, ξετυλίγοντας παράλληλα το νήμα μιας δεύτερης βιογραφίας που φτάνει ως τις μέρες μας: της βιογραφίας μιας γενιάς που κάποτε πίστεψε πως "πρέπει να έχεις ένα σκοπό, να αποβλέπεις σε κάτι πέρα από μια φιλήσυχη ζωή, όπου ο καθένας ζει στη γωνιά του".
Πως μπορείς να κάνεις λογοτεχνία από τη φυσική; Καλύτερα να μην το επιχειρήσεις καν. Στο βιβλίο αυτό πάντως δεν επιχειρήθηκε σε κανένα σημείο. Γιατί η φυσική και η λογοτεχνία δεν είναι απλά δύο διαφορετικές γλώσσες, που θα μπορούσε κανείς να μεταφράσει τη μία στην άλλη, αλλά δύο διαφορετικοί τρόποι κοσμοθεώρησης, που ενδιαφέρονται για εντελώς διαφορετικά πράγματα. Αντικείμενο αυτού του βιβλίου δεν είναι, λοιπόν, η φυσική επιστήμη, αλλά μία ορισμένη στάση απέναντι στη ζωή, στη σύγχρονη, μοντέρνα εποχή. Η στάση αυτή, ωστόσο, χρωστά στην επιστήμη της φυσικής τις ηθικές, γνωστικές και αισθητικές επιρροές της. Ένα λογοτεχνικό κείμενο για έναν φυσικό επιστήμονα δεν στερείται πληρότητας, όταν απουσιάζει από αυτό ο διδακτικός τόνος. Όπως ο σκοπός και το νόημα ενός ζωγραφικού πίνακα που απεικονίζει μια ιστορική μάχη δεν είναι να κάνει μάθημα ιστορίας στον θεατή του.

6. Παιχνίδι με ακονισμένα μαχαίρια (Νιλ Μπέλτον)

Το Παιχνίδι με ακονισμένα μαχαίρια είναι η μυθιστορηματική απόδοση ενός χρόνου από τη ζωή του νομπελίστα Αυστριακού φυσικού Έρβιν Σρέντινγκερ, γνωστού για την κυματική εξίσωση που φέρει το όνομά του και για το νοητικό πείραμα της ζωντανής-νεκρής γάτας που έπαιξε κεντρικό ρόλο στη μεταμοντέρνα επιστημονική σκέψη.
Το 1939 ο νομπελίστας φυσικός Έρβιν Σρέντινγκερ εγκαταλείπει την Αυστρία και καταφεύγει σ ένα απομονωμένο χωριό στα περίχωρα του Δουβλίνου, όπου μπορεί να εργαστεί μακριά από τη ναζιστική απειλή. Στην εξορία του τον συντροφεύουν η γυναίκα του, η ερωμένη του και το παιδί που έχει αποκτήσει μαζί της.Ο Νιλ Μπέλτον γράφει ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο, την αγάπη, την επιστήμη και τις ιδέες που διαμόρφωσαν την ιστορία του εικοστού αιώνα. Για το "Παιχνίδι με ακονισμένα μαχαίρια" ο Νιλ Μπέλτον τιμήθηκε με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα από τους Irish Times. Το μυθιστόρημα έγινε δεκτό από τον παγκόσμιο τύπο με ενθουσιώδεις κριτικές και έχει ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Καλό διάβασμα....

(θα ακολουθήσει λίστα με μη βιογραφικά)

Δυο βιβλία , δυο σκέψεις

Διάβασα στο Υλικό Φυσικής Χημείας , ένα κείμενο για τον Πάουλι και θυμήθηκα δυο βιβλία που είχαν κάποιες αναφορές και ιστορίες για τη ζωή του.

Ένας αυστηρός κριτής που όλοι ζητούσαν τη γνώμη του για διάφορα άρθρα πριν τα δημοσιεύσουν. Όμως κάποια στιγμή έκανε ένα λάθος. Όταν κάποιος (ο Αμπντούς Σαλάμ) του διατύπωσε την άποψη του για μια συγκεκριμένη ιδιότητα των νετρίνων που ήθελε να δημοσιεύσει , ο Πάουλι τον αποπήρε. Ο Αμπντούς Σαλάμ απογοητεύτηκε και όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, δεν δημοσίευσε ποτέ την ιδέα του. Ένα χρόνο αργότερα το έκαναν οι Γιανγκ και Λι. Για την ανακάλυψη αυτή τιμήθηκαν με το βραβείο Νό­μπελ για τη φυσική.

Μετά από αυτό θεώρησα πως θα ήταν καλύτερο να παρουσιάσω τα δυο βιβλία. Με αφορμή τον Πάουλι αντέγραψα κάποια τμήματα για να φανεί ο τρόπος γραφής σε καθένα από αυτά και στο τέλος έγραψα και λίγα προσωπικά σχόλια για αυτά.

Το λάθος του αλάνθαστου.

 

Γιατί οι μαθηματικοί δεν παίρνουν βραβείο Νόμπελ;

 Ένας μαθητής μου κάποτε με ρώτησε "γιατί οι μαθηματικοί δεν παίρνουν βραβείο Νόμπελ, όπως οι φυσικοί, οι οικονομολόγοι κ.λ.π". Του απάντησα περιληπτικά και περιγράφοντας κάποια κομμάτια της ιστορίας του προκάλεσε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον που του υποσχέθηκα ότι θα ανεβάσω ένα αντίστοιχο post. Από τότε πέρασε πολύς καιρός, αλλά γράφοντας για τα βραβεία του 2010, θυμήθηκα, έστω και καθυστερημένα,  την υπόσχεσή μου. 

Ανοίγω το πολύ ωραίο βιβλίο "Η μπανιέρα του Αρχιμήδη" των S. Ortoli, N. Witkowski από τις εκδόσεις Σαββάλας, (σε απόδοση του Α.Κασσέτα) και αντιγράφω .....

Το βραβείο Νόμπελ, που απονέμεται κάθε φθινόπωρο σε διανοούμενους από όλο τον κόσμο, με μια εθιμοτυπική τελετή μεγάλης πολυπλοκότητας μέσα σ' έναν «γοτθικό ναό της γνώσης», είναι αυτό καθαυτό ένας μεγάλος μύθος. Ποιος ερευνητής, οσοδήποτε σεμνός και αν είναι, δεν ονειρεύεται να πάρει από τα χέρια του βασιλιά της Σουηδίας ένα τέτοιο σκήπτρο συνοδευόμενο από μερικές φράσεις αποδιδόμενου σεβασμού και από έξι περίπου εκατομμύρια γαλλικά φράγκα1; Και αμέσως ο νέος νομπελίστας, είτε είναι ερευνητής των στοιχειωδών σωματιδίων είτε σπεσιαλίστας στη γενετική, θα κληθεί μπροστά σε τηλεοπτικές κάμερες απ' όλο τον κόσμο να εκφράσει τη γνώμη του για την πορεία των κοινωνιών, για το χρέος προς τις χώρες του τρίτου, κόσμου και για τη μορφή της δημοκρατίας σήμερα. Ενώ οι αστροναύτες ουσιαστικά ποτέ δεν επέστρεψαν στα βήματα που έκαναν πάνω στην επιφάνεια του φεγγαριού και ενώ οι κάθε φορά τυχεροί του Λόττο είναι ανίκανοι να αναλογιστούν τη βαθύτερη σημασία μιας αιφνίδιας εύνοιας της τύχης, έχουμε δει νομπελίστες στην κορυφαία στιγμή της αναγνώρισης του έργου τους να βυθίζονται σε βαθυστόχαστους διαλογισμούς.

Το ότι το Νόμπελ δεν είναι ένα βραβείο όπως τα άλλα οφείλεται στο μέγεθος, κυρίως, του χρηματικού ποσού από το οποίο συνοδεύεται. Στο ξεκίνημα του θεσμού, το έτος δηλαδή 1901, έφθανε τις διακόσιες, περίπου, χιλιάδες γαλλικά φράγκα, ενώ σήμερα το ποσό ανέρχεται σε ύψος που δικαιολογημένα προκαλεί τον θαυμασμό για τις ικανότητες των διαχειριστών του κληροδοτήματος Νόμπελ. Είναι ακόμα η τιμιότητα της επιτροπής που το απονέμει, η οποία, στα πλαίσια της πολιτικής ουδετερότητας της Σουηδίας θεωρείται -δίκαια ή άδικα, δεν έχει σημασία- υπεράνω πάσης υποψίας και οποιασδήποτε σκοπιμότητας. Τελικά, η ετήσια αναγνώριση των πρωταθλητών της διανόησης υπάρχει για να επιβεβαιώνει την αδιάκοπη πρόοδο της ανθρώπινης γνώσης, ταυτόχρονα όμως γεφυρώνει δύο έννοιες που συνήθως «ζουν» χωριστά: την έρευνα και το χρήμα. Από την εποχή που πρωτοεμφανίστηκε ο θεσμός, το βραβείο Νόμπελ δεν έπαψε να προκαλεί το ενδιαφέρον του Τύπου σ' όλες τις χώρες του κόσμου, και ιδιαίτερα στη Γαλλία,τη χώρα των αριστείων και του βραβείου της Λεγεώνας της Τιμής.

Όσο για τη διττή υπόσταση -χωρίς την οποία κανένας μύθος δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί- στην περίπτωση του μύθου Νόμπελ είναι σαφής. Για αρκετά χρόνια ο Αλφρέδος Νόμπελ έδινε προς τα έξω την εικόνα ενός τρελού επιστήμονα -κυρίως όταν το εργοστάσιό του στη Σουηδία, το 1864, ανατινάχτηκε- για να καταλήξει τελικά μοναχικός ειρηνιστής και πεπεισμένος ουμανιστής. Και είναι πάνω από όλα «το χρήμα από τη δυναμίτιδα», το οποίο -σύμφωνα με τους όρους της διαθήκης- θα ανταμείβει όσους εργάζονται «προς όφελος της Ανθρωπότητας». Και οι αντιφάσεις δεν σταματούν εδώ. Το ότι το Νόμπελ της Ειρήνης δείχνει να ενδιαφέρει μια πολυεθνική με ενδιαφέροντα στη βιομηχανία όπλων προκαλεί οπωσδήποτε έκπληξη, αν και αυτό απορρέει και από την κυριαρχούσα τότε ιδέα της προόδου. «Θα ήθελα», έλεγε ο Νόμπελ, «να ανακαλύψω μία ουσία ή μία μηχανή με καταστροφικές δυνατότητες τέτοιες, ώστε καμία κυβέρνηση να μην τολμά να τη χρησιμοποιήσει ». Γοητευτική αφέλεια, η οποία εμπεριέχει μια ντελικάτη απόχρωση ουτοπίας σίγουρα αναχρονιστικής αλλά και συγκινητικής ταυτοχρόνως.

Ένας ακόμα πιο σκληρός μύθος είναι εκείνος που συνδέεται με την προσωπικότητα του Αλφρέδου. Νόμπελ. Στον επιστημονικό τομέα το βραβείο απονέμεται σε φυσικούς, χημικούς, σε βιολόγους και σε οικονομολόγους και όχι σε μαθηματικούς, οι οποίοι από το 1936 αρκούνται στο μετάλλιο Φιλντς.

Ο λόγος για τον οποίο αγνοούνται οι μαθηματικοί είναι γνωστός και συχνά περιγράφεται με μια δόση ειρωνείας. Σε κείμενο που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Sciences frontieresΜίταγκ-Λέφλερ, διαβάζουμε ότι «ο επιφανέστερος μαθηματικός της εποχής, ο  οποίος θα μπορούσε να είχε βραβευτεί στον τομέα του -εάν βέβαια είχε θεσμοθετηθεί βραβείο- δεν ήταν άλλος από τον εραστή της κυρίας Νόμπελ».

Το εάν η κυρία Νόμπελ προτιμούσε τις μαθηματικές εξισώσεις περισσότερο από τους χημικούς τύπους είναι ένα τόσο ενδιαφέρον ζήτημα, που συζητιέται από όλο τον κόσμο μέσα από το δίκτυο Internet στη ρουμπρίκα F ΑQ (Frequently Asked Questions).

Αμέσως βέβαια μπορεί κανείς να πληροφορηθεί ότι ο Αλφρέδος Νόμπελ δεν παντρεύτηκε ποτέ και πως ποτέ δεν υπήρξε καμιά κυρία Νόμπελ.

Τι συνέβαινε με τον Νόμπελ; Θα πρέπει να είχε κάποια αγαπημένη. Ένας εκατομμυριούχος ουμανιστής είναι κάπως απίθανο να είναι μοναχικός τύπος. Ξέρουμε ότι είχε μια σύντομη ερωτική περιπέτεια στα δεκαοκτώ του χρόνια στο Παρίσι, μία πλατωνική σχέση με την Μπέρτα Κίνσκι –βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1905- και πολύ αργότερα μια σχέση με τη Βιενέζα ανθοπώλισσα Σόφι Ες, η οποία του δρόσισε τη ζωή όταν εκείνος είχε πια πατήσει τα σαράντα. Ήταν μια ερωτική ιστορία που του κόστισε αρκετά. Ωστόσο, οι βιογράφοι του αμφιβάλλουν για το εάν έστω και η ελάχιστη συναισθηματική αλληλεπίδραση είχε δημιουργηθεί μεταξύ τους. Ο Αλφρέδος έμενε τότε στο Παρίσι, ενώ την ίδια εποχή ο Μίταγκ-Λέφλερ έκανε πολυτελή ζωή στη Στοκχόλμη. Ο Σουηδός μαθηματικός -και ίσως εδώ βρίσκεται η λύση του αινίγματος- ποτέ δεν υπήρξε πρότυπο σεμνότητας. Φιλόδοξος, ματαιόδοξος και ραδιούργος, κατάφερνε να αναμειγνύει επιδέξια τις δημόσιες σχέσεις με τις διαφορικές εξισώσεις. Αυτό φαίνεται και από τις δραστηριότητές του• είχε καταφέρει να είναι εκδότης του Acta Mathematica, της πιο έγκυρης μαθηματικής επιθεώρησης της εποχής του, και ταυτόχρονα να είναι πρύτανης σ' ένα καινούριο πανεπιστήμιο, το Χέγκσκολα της Στοκχόλμης. Τίποτε δεν αποδεικνύει ότι ήταν ο μεγαλύτερος μαθηματικός της εποχής. Ο Ανρί Πουανκαρέ, στον οποίο επιχειρήθηκε μάταια να απονεμηθεί το Νόμπελ του έτους 1910, ήταν μια ασύγκριτα μεγαλύτερη διάνοια από εκείνον.

Ο ίδιος ο Μίταγκ-Λέφλερ, κατά την εποχή που ο Νόμπελ συνέτασσε τη διαθήκη του, επιδίωξε μέσα από επιτήδειες διαπραγματεύσεις να πετύχει οφέλη για το Χέγκσκολα, όπως είχε συμβεί με τα άλλα σουηδικά ιδρύματα τα επιφορτισμένα με την απονομή του βραβείου. Η προσπάθειά του απέτυχε και η όλη ιστορία χαρακτηρίστηκε από έναν διαπρεπή καθηγητή του Χέγκσκολα ως «φιάσκο Νόμπελ». Ωστόσο, ο Μίταγκ-Λέφλερ δεν είχε ιδιαίτερα μοχθήσει γι' αυτόν τον σκοπό, δεδομένου ότι είχε ήδη προσεγγίσει ερωτικά τη Σόφι Ες. Η Ελίζαμπεθ Κρόφορντ, αναφερόμενη στην ιστορία του βραβείου, γράφει:
 Ακόμα και αν ο Μίταγκ-Λέφλερ επλήγη από τη μη απονομή ανάλογου βραβείου σε μαθηματικούς και από τον αποκλεισμό του Χέγκσκολα από την τελευταία διαθήκη του Νόμπελ, ουδέποτε εκδήλωσε δημόσια τη δυσαρέσκειά του.

Κατάφερε να δείξει ότι είχε πάρει την εκδίκησή του, διαδίδοντας την ιστορία του ερωτικού ανταγωνισμού ανάμεσα στον Αλφρέδο Νόμπελ -ο οποίος ήταν δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερός του- και σ' εκείνον. Είχαν διεκδικήσει την καρδιά της ίδιας γυναίκας και ο Νόμπελ είχε ηττηθεί. Το τελευταίο αυτό στοιχείο υπάρχει και στο δίκτυο Ίντερνετ.

Χαρακτηρίζεται «ψυχολογικό», δείχνει ότι η μεγαλοψυχία του Νόμπελ στις μέρες μας έχει αναγνωριστεί, αλλά θέτει το ερώτημα:

«Πώς είναι δυνατόν ο Αλφρέδος Νόμπελ, γράφοντας τη διαθήκη του με μοναδική πρόθεση το καλό της ανθρωπότητας, να επέτρεψε σε μια τόσο προσωπική του υπόθεση να επηρεάσει τα ιδεαλιστικά σχέδιά του;» Ίσως μπορέσουν να απαντήσουν στο ερώτημα οι ερευνητές ψυχολόγοι. Είναι, όμως, γεγονός ότι ούτε ο Μίταγκ-Λέφλερ ούτε η Σόφι Ες ευνοήθηκαν από τη μεγάλη κληρονομιά. Βέβαια, μολονότι αυτό δεν ικανοποιεί εκείνους που αρέσκονται σε ανέκδοτα, ο αποκλεισμός των μαθηματικών από το βραβείο έχει μια πιο απλή εξήγηση. Ο Αλφρέδος Νόμπελ ήταν ένας μηχανικός σύμφωνα με την παράδοση του δέκατου ένατου αιώνα και αυτό σημαίνει ότι ήταν εξαρχής προκατειλημμένος υπέρ των πειραματικών δραστηριοτήτων και κατά των θεωρητικών συλλήψεων. Σύμφωνα με το δικό του πνεύμα οι εφευρέσεις και οι ανακαλύψεις που έπρεπε να βραβεύονται ήταν εκείνες που είχαν μια άμεση χρησιμότητα για το καλό όλων των ανθρώπων. Έτσι, ανάμεσα στα πρώτα Νόμπελ Φυσικής συναντάμε τον Σουηδό μηχανικό Γκούσταβ Ντάλεν, ο οποίος βραβεύτηκε «για την ανακάλυψη των αυτόματων ρυθμιστών που χρησιμοποιούνται κατά τη λειτουργία των φάρων και των υφαλοδεικτών».

Ακόμα και ο Αϊνστάιν πήρε το βραβείο Νόμπελ για την εργασία του πάνω στο φωτοηλεκτρικό φαινόμενο και όχι για τη θεωρία της Σχετικότητας, η οποία θεωρήθηκε ότι δεν ήταν τόσο σημαντική αναφορικά με τα οφέλη που μπορούσε να προσφέρει στην ανθρωπότητα. Όσο για τον Πουανκαρέ, όταν το 1910 προτάθηκε για το Νόμπελ της φυσικής, βρέθηκε αντιμέτωπος με τους αδελφούς Ράιτ, τους δύο σκαπανείς της αεροπορίας.

Και αυτό δεν είναι τόσο παράδοξο για ένα βραβείο όπως το Νόμπελ' δημιουργημένο «από έναν εφευρέτη για εφευρέτες » απέκλειε εξ ορισμού τους μαθηματικούς και συμβόλιζε την επιβολή της εφαρμοσμένης έρευνας πάνω στην αφηρημένη σκέψη.

Η ιστορία των επιπτώσεων που είχε η ερωτική απογοήτευση του Νόμπελ πάνω στη διαμόρφωση του βραβείου πρέπει λοιπόν να είναι ένα αποκύημα φαντασίας. Ίσως πάλι να δημιουργήθηκε και από μια αντίδραση ενάντια στο κυριαρχούμενο από αρσενικούς «σύμπαν» του ιδρύματος Νόμπελ, του επιφορτισμένου με την απονομή του βραβείου. Ωστόσο, αν και ελάχιστες γυναίκες πήραν Νόμπελ και παρότι η Σοφία Ες δεν πήρε απολύτως τίποτα, οι γυναίκες που ωφελήθηκαν έμμεσα από τις απονομές των βραβείων υπήρξαν πολύ περισσότερες από όσο θα μπορούσε κανείς να φανταστεί2. Ο Αϊνστάιν έδωσε όλο το χρηματικό ποσό του βραβείου στην πρώην σύζυγό του Μιλέβα και ο Ρόμπερτ Λούκας, Νόμπελ Οικονομίας για το 1995, παραχώρησε το μισό από το ποσό του βραβείου στη σύζυγό του Ρίτα. Αυτή η τελευταία, ευρισκόμενη επί επτά χρόνια σε διάσταση με τον σύζυγό της, είχε φροντίσει να υπάρχει στο συμβόλαιο του διαζυγίου η εξής ρήτρα: «Σε περίπτωση που ο Ρόμπερτ Λούκας τιμηθεί με το βραβείο Νόμπελ πριν από την 31 η Οκτωβρίου του 1995, η σύζυγος θα πάρει το 50% του χρηματικού ποσού». Η είδηση για την απονομή ήρθε δεκαπέντε μόλις μέρες πριν από την κρίσιμη ημερομηνία και ο Ρόμπερτ Λούκας, ως τίμιος παίκτης, έκανε ένα σχόλιο που μάλλον δεν θα άρεσε στον βιομήχανο Αλφρέδο Νόμπελ: «Η συμφωνία είναι συμφωνία».

___________________________________________________

1. Το τελετουργικό της απονομής του βραβείου Νόμπελ αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέρουσας κοινωνιολογικής μελέτης. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ίδιοι οι πρώην νομπελίστες κάθε χρόνο το γελοιοποιούν σε απονομές των «Ig Nobel» (στα αγγλικά προφέρεται ignobJe και στα γαλλικά σημαίνει ποταπός) στις χειρότερες επιστημονικές εργασίες της χρονιάς.

2. Τολμούμε εδώ να μνημονεύσουμε και την τράπεζα σπέρματος που έχει δημιουργήσει ο Αμερικάνος εκατομμυριούχος Ρόμπερτ Γκράχαμ. Όλοι οι δότες είναι μεγαλοφυείς επιστήμονες και οι πελάτες μπορούν να επιλέγουν ένα «μωρό Νόμπελ», εφόσον τρεις νομπελίστες -ανάμεσά τους και ο Γουίλιαμ Σόκλεϋ, Νόμπελ φυσικής το 1956 για την ανακάλυψη του τρανζίστορ- έχουν προσφέρει το δικό τους σπέρμα. «Το γεγονός αυτό». αναγνωρίζει ο Γκράχαμ, «μπορεί να στρέφει πάνω μας τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά οι δότες είναι ήδη μεγάλης ηλικίας και αυτό το σπέρμα οι γυναίκες δεν το προτιμούν».

 _____________________________________________________________________

Και δυο λόγια για το βιβλίο.

Ένα βιβλίο για τις μεγάλες στιγμές της επιστήμης που όμως διαφέρει ουσιαστικά από τις συνήθεις προσεγγίσεις. Και αυτό γιατί η θεώρηση των διάσημων επιστημόνων και εφευρέσεων δε δεσμεύεται από μυθικές εικόνες αλλά τολμά να θέσει και τις πιο "ανορθόδοξες" ερωτήσεις. "Τι ήταν το μήλο του Νεύτωνα; Φιρίκι ή ξινόμηλο; Ο Αρχιμήδης; Έτρεχε πράγματι στην κατηφόρα των Συρακουσών φωνάζοντας Εύρηκα; Γιατί Μπιγκ; Αλλά και γιατί Μπανγκ; Οι μαύρες τρύπες; Μήπως υποκαθιστούν μέσα στη φαντασία μας την έννοια της κόλασης; Και γιατί άραγε διατηρείται σε τόσο υψηλά επίπεδα η δημοτικότητά τους;" Διαβάστε το, αν μη τι άλλο, για την αναζήτηση της αλήθειας πίσω από τον οικοδομημένο μύθο.