Τρίτη 25 Δεκεμβρίου 2012

Laika, μικρού μήκους animation για το πρώτο σκυλί που πάτησε στο Διάστημα [Video]

To Laika είναι μια μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων βασισμένη στην αληθινή ιστορία της Λάικα, της σκυλίτσας που έγινε παγκοσμίως γνωστή για τη συμμετοχή της στο Σοβιετικό Διαστημικό Πρόγραμμα.



















Στις 3 Νοεμβρίου 1957 έγινε ο πρώτος ζωντανός οργανισμός που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη επιβαίνοντας στον τεχνητό δορυφόρο Σπούτνικ 2, το άτυχο σκυλί όμως κατάφερε να επιβιώσει για μόλις 5-7 ώρες από την εκτόξευση. Με το Laika η Αυγούστα Ζουρελίδη δίνει τη δική της animated εκδοχή στο τι μπορεί να συνέβη στο ταξίδι. Η ταινία έχει προβληθεί σε δεκάδες φεστιβάλ και έχει κερδίσει πολλά βραβεία. Απολαύστε την:


Πηγή: Techgear.gr


Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2012

Ken Robinson- Αλλαγή των εκπαιδευτικών προτύπων

Άλλη μια εμπνευσμένη παρουσίαση του Ken Robinson για την αλλαγή των εκπαιδευτικών προτύπων.
Αρχίζει με μια εντυπωσιακή ανάλυση των σημερινών εκπαιδευτικών προτύπων, οδηγείται στην ανάλυση του DNA της δημόσιας εκπαίδευσης και καταλήγει στην ανάγκη της αντιτυποποίησης  δηλαδή την ανάγκη της αποδοχής της αποκλίνουσας σκέψης. 
Στο προηγούμενο video είχε μιλήσει για την ανάγκη υποστήριξης της δημιουργικότητας. Τώρα μας μιλάει για την αποκλίνουσα σκέψη.
Δε ξέρω πόσοι θα το θεωρήσουν εκπληκτικό, πόσοι θα διαφωνήσουν, αλλά θεωρώ πως όλοι πρέπει να το δουν και να το αναλύσουν. 
Μας παροτρύνει να δούμε τα πράγματα (εκπαιδευτικά πρότυπα) και από μια άλλη οπτική γωνία. 
Οι περισσότερες οπτικές γωνίες από τις οποίες βλέπουμε ένα "αντικείμενο", μας οδηγούν πάντα σε μια πιο καλοσχηματισμένη και ρεαλιστική εικόνα .





DOC TV

Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2012


Ο Τζέιμς Μποντ ενάντια στους νόμους της φυσικής
Έχουν επιστημονική βάση τα κατορθώματά του;
Ο Τζέιμς Μποντ ενάντια στους νόμους της φυσικής
«Ζεις μονάχα δυο φορές», «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν», «Licence to kill: Προσωπική εκδίκηση». Τίτλοι από τα 23 συνολικά κινηματογραφικά έργα που συμπυκνώνουν τη φιλοσοφία ζωής αλλά και την επαγγελματική συμπεριφορά του πράκτορα των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών με τον κωδικό 007, όπου τα δύο μηδενικά υποδηλώνουν ότι έχει δικαίωμα στην ανάγκη και να σκοτώνει (προτού ο αντίπαλος σκοτώσει εσένα, όπως του έχει πει ο Μ, ο προϊστάμενός του). Τίποτα όμως δεν προδίδει εξωτερικά το πόσο συμβατά με την πραγματικότητα είναι μερικά από τα κατορθώματά του που ο θεατής με κομμένη την ανάσα και με θαυμασμό μερικές φορές παρακολουθεί στην οθόνη. Μήπως ο ήρωας του Ιαν Φλέμινγκ με το όνομα το δανεισμένο από τον συγγραφέα ενός βιβλίου για τα πουλιά (το «Birds of the West Indies» του ορνιθολόγου από τη Φιλαδέλφεια James Bond ήταν το 1953 απέναντί του σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης καθώς έψαχνε να βρει όνομα για τον ήρωά του) σκοτώνει μαζί και τους νόμους της φυσικής προσπαθώντας να μας εντυπωσιάσει, έχοντας όλο και περισσότερο το ελεύθερο από τους δημιουργούς των κινηματογραφικών οπτικών τεχνασμάτων;
«Αν κάποια ημέρα ο Τζέιμς Μποντ δεν θα είχε πια κέφι να είναι μυστικός πράκτορας, θα τον διόριζα αμέσως καθηγητή Φυσικής» λέει ο Metin Tolan, ένας από τους πιο γνωστούς μελετητές των κατορθωμάτων του. Ο Tolan είναι ένας τουρκικής καταγωγής καθηγητής Φυσικής στο Πολυτεχνείο του Ντόρτμουντ και έχει γράψει ολόκληρο βιβλίο σχετικά με τη φυσική στις ταινίες του Τζέιμς Μποντ. Αλλά και μέσα στο Διαδίκτυο υπάρχουν διευθύνσεις όπου το κέντρο βάρους στην κριτική παρουσίαση των ταινιών με το... σήμα Τζέιμς Μποντ πέφτει όχι στα γλαστροειδή θηλυκά και στην πολυτελή διαβίωση αλλά στο πόσο επιστημονικά αποδεκτά είναι όσα βλέπουμε στις 22 ως τώρα κινηματογραφικές περιπέτειές του. Ακόμη και το «New Scientist» παραδέχεται ότι έχει αφιερώσει αναρίθμητες σελίδες σχετικά με το περιβόητο κοκτέιλ του Μποντ που έπρεπε παλαιότερα να έχει χτυπηθεί καλά αλλά οπωσδήποτε να μην έχει ανακατευθεί!

Οι χρυσές αναμνήσεις
Ο «Χρυσοδάκτυλος», η δεύτερη ταινία της σειράς, θεωρείται από τις πιο σημαντικές για τον μύθο του Τζέιμς Μποντ. Και μάλλον ήταν αυτή που αμφισβητήθηκε λιγότερο από τους θεατές για τον ρεαλισμό των όσων συνέβαιναν στην οθόνη. Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που μετά την προβολή της πιστεύουν ότι, αν αλείψεις κάποιον με χρυσομπογιά, θα πεθάνει από ασφυξία. Και αν ανοίξει μια μικρή τρύπα από σφαίρα στο αεροπλάνο μπορεί να εκτοξευθείς έξω από αυτό. Τίποτε όμως από αυτά, ευτυχώς, δεν συμβαίνει όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται εκεί.
Η κοπέλα που πεθαίνει γιατί αλείφθηκε από τη χρυσή μπογιά αποδείχθηκε πως ήταν μόνον ένα εύρημα του σεναριογράφου, αφού και οι γνωστοί Mythbusters, που ερευνούσαν το κατά πόσον διάφορες δοξασίες έχουν επιστημονική βάση, έπεισαν κάποιον συνεργάτη τους να (πασ)αλειφθεί με μια τέτοια ουσία, κάτω από την επίβλεψη γιατρού φυσικά. Ενα μάλλον εύκολο μεροκάματο για τον συνεργάτη τους, όπως αποδείχθηκε, αφού τίποτα δεν συνέβη, μια και μόλις το 1% της αναπνοής μας πραγματοποιείται από τους πόρους του δέρματος. Η αλήθεια είναι ότι και οι συντελεστές της ταινίας πίστευαν πως η ζωή της ηθοποιού κινδύνευε και άφησαν έντεχνα ένα μέρος του σώματός της ακάλυπτο. Ο κίνδυνος όμως σε ένα τέτοιο εγχείρημα βρίσκεται αλλού. Η αλοιφή αυτή ή τέλος πάντων η μπογιά, που δεν μπορεί βέβαια να γίνει με πραγματικό χρυσάφι αφού σε θερμοκρασία δωματίου δεν έχουμε ρευστότητα για το στοιχείο αυτό, μπορεί με τα πολύ μικρά μεταλλικά σωματίδια που περιέχει να κλείσει τους πόρους του σώματος. Και τα 100 περίπου Watt θερμότητας που βγάζει προς τα έξω ένας κανονικός άνθρωπος σε μια ζεστή ημέρα (το σενάριο ήθελε όλα αυτά να εκτυλίσσονται στο Μαϊάμι) για να κρατιέται το σώμα του γύρω στους 37 βαθμούς Κελσίου, όταν δεν μπορούν να φύγουν από πάνω του, ανεβάζουν την εσωτερική θερμοκρασία. Και φθάνοντας στους 42 βαθμούς, ύστερα από περίπου 3,5 ώρες, μπορεί οι επιπτώσεις να είναι ακόμη και θανατηφόρες.  

Μύθοι και αλήθειες
Αντίθετα, ένας πυροβολισμός μέσα στο αεροπλάνο δύσκολα μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο από το εσωτερικό της ατράκτου να εκτοξευθεί στο κενό εξαιτίας της μεγαλύτερης πίεσης που επικρατεί όταν πετάει κοντά στα 10 χιλιόμετρα επάνω από τη Γη. Δεν είναι μόνο το ότι τα παράθυρα είναι πολύ μικρά, αλλά και επιστρατεύοντας τα διδάγματα από τον νόμο του Bernoulli όσο μικρότερη η οπή τόσο μεγαλύτερη η ταχύτητα διαφυγής ενός ρευστού από αυτήν και αντίστροφα. Ετσι, με πρόχειρους υπολογισμούς που έγιναν με βάση κάποια στοιχεία από τα πλάνα του έργου, η ταχύτητα για την εκτόξευση του  σωματώδους Χρυσοδάκτυλου πρέπει να πλησίαζε τα 4,7 μέτρα το δευτερόλεπτο, κάπου δηλαδή στο 3 της κλίμακας Beaufort, συνθήκες αύρας δηλαδή.
Μία ακόμη ζωηρή ανάμνηση για τους φανατικούς οπαδούς των τζεϊμσμποντικών κατορθωμάτων είναι βέβαια και η ακτίνα λέιζερ. Στον «Χρυσοδάκτυλο» (1964) φαίνεται να κόβει σιγά αλλά σταθερά ένα χοντρό φύλλο χρυσού ανάμεσα στα ανοιχτά του πόδια (αυτό του βρέθηκε του Χρυσοδάκτυλου εκείνη την ώρα, γιατί όποιος έχει πολύ...) και απειλεί να κάψει τελικά τον πράκτορα 007 αρχίζοντας από ζωτικά γι' αυτόν και τις ταινίες της σειράς όργανά του. Στο έργο «Τα διαμάντια είναι παντοτινά» (1971) ο κακός Blofeld με τη βοήθεια ακτίνας λέιζερ από κλεμμένα διαμάντια μέσα από δορυφόρο καταστρέφει μια βάση εκτόξευσης των Αμερικανών και ένα υποβρύχιο των Ρώσων για να τσακωθούν μεταξύ τους οι υπερ-δυνατοί της Γης. Και στο «Πνοή θανάτου» (1987) μέσα από την Aston Martin ρίχνει ακτίνα λέιζερ και εν κινήσει πριονίζει κυριολεκτικά ένα περιπολικό της τσεχικής αστυνομίας.
Στέκουν όλα αυτά; Οι ακτίνες λέιζερ είναι εφεύρεση του 1960 περίπου, όταν σε ένα ρουμπίνι (και όχι με διαμάντι, όπως λένε στην ταινία «Τα διαμάντια είναι παντοτινά» οι μάλλον ακατατόπιστοι της Αγγλικής Μυστικής Υπηρεσίας) τα άτομα χρωμίου που περιέχει φωτίστηκαν από λυχνία ξένον, διεγέρθηκαν τα ηλεκτρόνιά τους και ανέβηκαν σε  ανώτερες τροχιές και μετά πέφτοντας, αλλά όλα μαζί ταυτόχρονα, χάρη σε κατάλληλα διαμορφωμένο φωτισμό, δίνουν μια ακτίνα εξαιρετικής έντασης. Το βασικό λοιπόν στοιχείο του σεναρίου με τα διαμάντια που θα φτιάξουν δυνατά λέιζερ δεν στέκει. Αλλά και στη συνέχεια το φιλόδοξο σχέδιο του Blofeld να κάψει ένα υποβρύχιο κοντά στους 4.300 τόνους και έναν πύραυλο με μάζα περίπου 20 τόνων μόνο στον κινηματογράφο μπορείς να το δεις κάπως να υλοποιείται. Θα χρειαζόταν ένας δορυφόρος στο Διάστημα που θα έδινε 1 Gigawatt για τον πύραυλο και 100 Gigawatt για να καεί το υποβρύχιο. Οπως γράφει και ο Metin Tolan, ένα πυρηνικό εργοστάσιο δίνει 1 Gigawatt και θα χρειαζόταν, αν την απαιτούμενη ενέργεια την αντλούσε από τον Ηλιο, ηλιακά κύτταρα με επιφάνεια κοντά στα 70 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή αλλιώς 10.000 γήπεδα ποδοσφαίρου. Αυτά σκέφθηκε προφανώς και η αμερικανική ηγεσία τη δεκαετία του '80 και τελικά, αφού φαγώθηκαν 30 δισ. δολάρια,  έβαλε στο μπαούλο τα σχέδια για τον Πόλεμο των Αστρων, που είχε σκοπό περίπου ανάλογο, αφού ήθελαν με λέιζερ να καταστρέφουν από το Διάστημα εχθρικούς πυραύλους.
Απλά «κινηματογραφικό» όμως δεν ήταν το σχέδιο από την Aston Martin να στέλνεις μια τόσο ισχυρή ακτίνα που να μπορεί να κόψει τις λαμαρίνες από ένα αντίπαλο αυτοκίνητο καθώς κινείσαι παράλληλα με αυτό. Μια πολύ καλή μπαταρία αυτοκινήτου σήμερα μπορεί να δώσει 100 αμπερώρια φορτίο, άρα για μία ώρα να δίνει ρεύμα έντασης 100 Αμπέρ. Με τη γνωστή τάση των 12 Volt έχει αποθηκευμένη ενέργεια 4,3 Megajoule που φθάνει θεωρητικά για να κόψει τις λαμαρίνες του περιπολικού, άσχετα αν αυτό τεχνικά δεν είναι και τόσο εύκολο να γίνεται μέσα από άλλο αυτοκίνητο ενώ τρέχουν και τα δύο. Οσο για την ακτίνα του Χρυσοδάκτυλου, αυτή τότε ήταν επιστημονική φαντασία με λίγο θέαμα μαζί, αφού έπρεπε να φαίνεται η διαδρομή της (που γίνεται ορατή στην πραγματικότητα μόνο όταν υπάρχουν αρκετά σωματίδια στον αέρα ώστε να σκεδάζεται επάνω τους). Σήμερα είναι εργαλείο του κάθε σιδηρουργού, αν και έχουν προχωρήσει τα πράγματα και είμαστε στην περιοχή του υπερύθρου, διότι εκεί δεν υπάρχει ανάκλαση από το μέταλλο, άρα και απώλειες.

Ούτε ένα κβάντουμ ρεαλισμού
Στην αντίθετη κατεύθυνση βρίσκεται το τελευταίο κατόρθωμα της παραγωγής «A quantum of solace». Η κριτική σε σχέση με το σενάριο και την επιστημονική βάση του το χτύπησε αλύπητα. Υποτίθεται ότι μια ψευδοοικολογική οργάνωση που από πίσω της κρύβονται απατεώνες θα μαζέψει τα νερά της Βολιβίας στο υπέδαφος μιας ερημικής τοποθεσίας και θα αρχίσει μετά να τα πουλάει σε υψηλή τιμή. Σε μια πάμπτωχη χώρα θα πουλάει νερό σε ακριβή τιμή! Αλλά ας μην ασχοληθούμε με αυτό. Υπάρχει όμως στο έργο το θέμα της παραγωγής υδρογόνου για να χρησιμεύει ως πηγή ενέργειας. Ενα ολόκληρο ξενοδοχείο στην έρημο εργάζεται χάρη στο υδρογόνο. Που παράγεται από ηλεκτρόλυση του νερού, που αποσυντίθεται, δηλαδή, σε οξυγόνο και υδρογόνο. Μόνο που η απαιτούμενη ενέργεια προς το παρόν για την ηλεκτρόλυση είναι περισσότερη από την ωφέλιμη ενέργεια του παραγόμενου υδρογόνου.
Παράγεται, υποτίθεται, στα λεγόμενα στοιχεία καυσίμου αλλά και αυτά προς το παρόν είναι πανάκριβα. Επίσης το σενάριο και ο σκηνοθέτης φαίνεται να αγνοούν τα στοιχειώδη σχετικά με το υδρογόνο. Στην τελευταία σκηνή ο 007 όντας φυλακισμένος πυροβολεί κατευθείαν ένα στοιχείο καυσίμου. Το υδρογόνο υποτίθεται ότι εκρήγνυται, παράγει δηλαδή ένα ωστικό κύμα που όμως δεν πηγαίνει προς τη μεριά του Τζέιμς Μποντ αλλά μόνο προς τον τοίχο και φυσικά τον διαλύει. Μόνο που το υδρογόνο είναι εύφλεκτο αλλά δεν κάνει έκρηξη παρά μόνο όταν βρεθεί στην κατάλληλη αναλογία με το οξυγόνο. Και τότε το κύμα πηγαίνει προς όλες τις κατευθύνσεις.
Ας ελπίσουμε πως το «Skyfall», που, όπως λέγεται, θα είναι πιο εσωστρεφές, θα αποφύγει τις μεγάλες συγκρούσεις με τους νόμους της φυσικής και της χημείας, αν και έστω και έτσι θα μπορούσε η όλη σειρά να δώσει μια καλή αφορμή για να συζητηθούν με ευχάριστο τρόπο τα άχαρα για μερικούς θέματα των επιστημών αυτών.

Να κουνηθεί αλλά να μην αναδευτεί
Μαρτίνι ξηρό, 3 μεζούρες Gordon's, 1 μεζούρα βότκα, ½ Kina. Κατά τον Ιαν Φλέμινγκ το κοκτέιλ του Τζέιμς Μποντ. Μαζί με μπόλικο πάγο και το κουνάμε γερά ώσπου να παγώσει αρκετά. Σερβίρεται όμως τελικά χωρίς πάγο και χωρίς να μπει αναδευτήρας μέσα. Κι αν έχουν γραφτεί σελίδες επί σελίδων για αυτή την προτίμηση (υπάρχει και εργασία στην «British Medicine Journal» από το 1999: «Shaken, not stirred: bioanalytical study of the antioxidant activities of martinis»).
Το συμπέρασμα γενικά είναι ότι χωρίς ανάδευση είναι πιο υγιεινό και πιο γευστικό. Η γερμανική σχολή για την εξήγηση του θέματος λέει ότι με το κούνημα έρχονται στην επιφάνεια τα μεγαλύτερα σε μέγεθος μόρια, τα υπεύθυνα για το άρωμα, ενώ πιο κάτω μένουν τα μόρια της αιθανόλης, δηλαδή το αλκοόλ. Ακριβώς όπως συμβαίνει αν έχεις αμύγδαλα και στραγάλια σε ένα κλειστό δοχείο και το κουνήσεις αρκετά τότε στην επιφάνεια όταν σταματήσεις και ανοίξεις θα βρίσκονται τα αμύγδαλα. Αυτό κάνει το κοκτέιλ πιο γευστικό.
Η αγγλική σχολή ασχολείται με την υφή των υλικών και ιδιαίτερα της βότκας. Βρίσκει λοιπόν ότι την εποχή του Ιαν Φλέμινγκ, γύρω στο μέσον της δεκαετίας του '50, η βότκα παρασκευαζόταν συχνά από πατάτα και όχι από σπόρους. Αυτό της έδινε μια αρκετά ελαιώδη υφή που απλωνόταν αρκετά σε όλο το σώμα του ποτού με την ανάδευση. Εβαζαν μάλιστα και κόκκους πιπεριού για να μαζεύει τα ελαιώδη συστατικά. Με δεδομένο ότι ο 007 ποτέ δεν προλάβαινε να τελειώσει το ποτό του γιατί εμφανιζόταν ένας καινούργιος μπελάς, εκείνη τη στιγμή ήθελε οι λίγες πρώτες γουλιές να είναι πολύ απολαυστικές ενώ το υπόλοιπο θα έμενε πάντα στο ποτήρι...

Οταν η επιστήμη πάει περίπατο...
  • Το ρολόι που διαθέτει μαγνήτη και έλκει πιρούνια σε ένα μέτρο απόσταση στο «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν» είναι απλώς μία υπερβολή. Ο ηλεκτρομαγνήτης χρειάζεται 5 Αμπέρ για να λειτουργήσει και πάλι θα ανέπτυσσε μια θερμοκρασία κοντά στους 250 βαθμούς Κελσίου, που ούτε ο «007» θα άντεχε.
  • Στο «Moonraker», ξεκινώντας από το ότι η τεχνητή βαρύτητα στον διαστημικό σταθμό είναι το 80% της γήινης και γνωρίζοντας ότι αυτή επιτυγχάνεται όταν ολόκληρος ο σταθμός έχει το σχήμα ενός τεράστιου περιστρεφόμενου τροχού, που θα στρέφεται μόνιμα γύρω από τον άξονά του, μπορεί να υπολογιστεί η ακτίνα περιστροφής άρα και το μέγεθός του. Και οι υπολογισμοί δίνουν μια ακτίνα 7,7 χιλιομέτρων(!!!), 150 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του σημερινού διαστημικού σταθμού (ISS). Με τις διαστάσεις που παρουσιάζεται ο σταθμός στο έργο η επιτάχυνση βαρύτητας θα έπρεπε να είναι μικρότερη και από 1, άρα να έχουμε έλλειψη βαρύτητας, με τις γνωστές επιπτώσεις.
  • Στο ίδιο κινηματογραφικό έργο αναφέρεται ότι ο σταθμός διαθέτει σύστημα που τον κάνει αόρατο στα ραντάρ και έτσι δεν εντοπίζεται από τις επίγειες κατασκοπευτικές υπηρεσίες. Μόνο που η απόστασή του, μόλις 300 χιλιόμετρα από τη Γη, τον κάνει πλήρως ορατό με ένα… τηλεσκόπιο.
  • Η περίφημη συσκευή που φοριέται στην πλάτη για ατομικές πτήσεις, ως το ύψος των 25 μέτρων για κάπου 20 δευτερόλεπτα, έχει λογικές και υποφερτές προδιαγραφές εκτός από μία. Το ότι κανονικά αναπτύσσεται θερμοκρασία μεγαλύτερη και από 250 βαθμούς Κελσίου. Πετάς δηλαδή, αλλά μετά πρέπει να μπεις στο νοσοκομείο και μετά στο ραφείο για καινούργιο κοστούμι. Ενώ ο Τζέιμς Μποντ…
  • Στο «Ζεις μιαν άλλη ημέρα» ο αντίπαλος του «007» υποτίθεται πως θα έχει στο Διάστημα έναν τεράστιο καθρέφτη που θα ρίχνει το φως το ήλιου στην επιφάνεια της Γης. Οι διαστάσεις όμως και οι προδιαγραφές του όλου σχεδίου δεν είναι ρεαλιστικές. Χρειάζεται να απλώσει το υλικό του καθρέφτη, ας πούμε από το γνωστό ύφασμα Mylar, σε μια επιφάνεια 570 τ.χλμ. με βάρος 5.700 τόνους κουβαλώντας όλο αυτό το υλικό, με βάρος 14 φορές μεγαλύτερο από τον τωρινό διαστημικό σταθμό, με 600 τουλάχιστον εκτοξεύσεις και μετά βέβαια όλο αυτό πρέπει να απλωθεί στο Διάστημα. Μόνο στον κινηματογράφο.
πηγή : Το Βήμα
Γαλδαδάς Άλκης

Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2012

For the Love of Physics

Κοιτάζω την ημερομηνία της τελευταίας ανάρτησης και μια λέξη μου έρχεται στο μυαλό, εγκατάλειψη. 
Το blog αυτό δημιουργήθηκε για να καλύψει τις ανάγκες παρουσίασης διαφορετικών πραγμάτων που έχουν σχέση με τη Φυσική, ξέχωρα από τις ασκήσεις και τα διαγωνίσματα αλλά κατέληξε να παραμένει εκεί αδρανές, εγκαταλελειμμένο για πολύ καιρό. 
(Αδράνεια... Τρομερή ιδιότητα..... της ύλης. )
Νομίζεις ότι δε θα ξαναγράψεις, δε θα προσθέσεις ξανά κάτι ... και θα το αφήσεις να σβήσει........
Και ξαφνικά βλέπεις ένα video με την τελευταία διάλεξη του Walter Lewin από το MIT και αντιλαμβάνεσαι τι εστί διδασκαλία Φυσικής σε υψηλό επίπεδο. Και θέλεις να το παρουσιάσεις, θέλεις να το δείξεις, να το διαδόσεις,  F O R   T H E    L O V E    O F             P H Y S I C S. 
Γιατί θέλεις να παρακολουθείς να εκτελεί τα πειράματα ένας ακούραστος και ενθουσιώδης (κάποιοι θα έλεγαν ....ηλικιωμένος αλλά δε φαίνεται καθόλου στην τάξη...) δάσκαλος που στο τέλος αναφωνεί .... I told you Physics works !!! ( 18:26), Physics works and i'm still alive......(27:30)
Αυτό είναι η Φυσική. 
Θεωρητική πρόβλεψη και ύστερα πειραματική επαλήθευση.

Η διάλεξη αυτή, είναι η τελευταία του διάλεξη, στην οποία παρουσιάζει όλα τα πειράματα που πραγματοποίησε στο αμφιθέατρο διδάσκοντας Φυσική στο ΜΙΤ. Είναι φορτισμένη συγκινησιακά και αυτό φαίνεται όταν την κλείνει (κάπου στα 45:55) με δάκρυα στα μάτια, ενώ το πλήθος όρθιο χειροκροτεί......

Αξίζει να δείτε όλο το video, αλλά σίγουρα πρέπει να δείτε τα πειράματα και το τέλος . Αποτελεί Έμπνευση για μαθητές και καθηγητές. 

Επανεκκίνηση ..... 



Υπάρχουν και οι υπότιτλοι αλλά πολύ λίγο βοηθάνε.






Τρίτη 15 Μαΐου 2012

Καραθεοδωρή και Αϊνστάιν


Πηγή: Το Βήμα
Καραθεοδωρή και Αϊνστάιν: «μίλησαν» τα αρχεία
Τα γραπτά στοιχεία δεν στηρίζουν την άποψη ότι ο μαθηματικός Κ.Καραθεοδωρή ήταν καθοδηγητής, ή συνεργάτης του Αϊνστάιν στην περίφημη Θεωρία της Σχετικότητας
Καραθεοδωρή και Αϊνστάιν: «μίλησαν» τα αρχεία
Αριστερά, ο Καραθεοδωρή την εποχή που ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Δεξιά, νεαρός ο Αϊνστάιν, την εποχή που γνωρίστηκε με τον Καραθεοδωρή.
Μια από τις πιο διαδεδομένες επιστημονικές πληροφορίες στο Διαδίκτυο είναι ότι ο μεγάλος έλληνας μαθηματικός Καραθεοδωρή «βοήθησε», κατά κάποιον τρόπο, τον Αϊνστάιν στη διατύπωση της Θεωρίας της Σχετικότητας. Εχει άραγε η αντίληψη αυτή κάποια βάση; Η πρόσφατη δημοσίευση των αρχείων του Αϊνστάιν από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ μού έδωσε την ευκαιρία να αναζητήσω την αλήθεια μέσα από τα σωζόμενα γραπτά ντοκουμέντα, κυρίως την αλληλογραφία των δύο επιστημόνων. Τα ντοκουμέντα αυτά, που έφθασαν στα χέρια μου χάρη στη βοήθεια της κυρίας Μπάρμπαρα Βολφ του Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και μεταφράστηκαν από τον συνάδελφο στο ΑΠΘ Νίκο Στεργιούλα, αποτελούνται από έξι επιστολές του Καραθεοδωρή προς τον Αϊνστάιν, τέσσερις επιστολές του Αϊνστάιν προς τον Καραθεοδωρή και την περίληψη μιας ανακοίνωσης του Καραθεοδωρή στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών. Από το υλικό αυτό ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον έχουν οι επιστολές που αντηλλάγησαν το φθινόπωρο του 1916, έναν χρόνο μετά τη δημοσίευση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, καθώς και η ανακοίνωση στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών. Αν έπρεπε να απαντήσει κανείς μονολεκτικά κατά πόσον από τα στοιχεία αυτά προκύπτει κάποιου είδους συνεισφορά του Καραθεοδωρή στην αρχική διατύπωση της Θεωρίας της Σχετικότητας, η απάντηση θα ήταν ένα ξερό «όχι». Ωστόσο η απάντηση αυτή θα αδικούσε τον Καραθεοδωρή, όχι μόνον επειδή δεν είχε ανάγκη να εμφανισθεί ως αρωγός του Αϊνστάιν για να αποδειχθεί το μεγάλο του επιστημονικό ανάστημα, όσο και επειδή είχε πράγματι κάποια εμπλοκή με τη Θεωρία της Σχετικότητας, τόσο την Ειδική όσο και τη Γενική.

Η μαθηματική ιδιοφυΐα του Καραθεοδωρή
Ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή γεννήθηκε το 1873 στο Βερολίνο, όπου υπηρετούσε ο πατέρας του ως διπλωματικός ακόλουθος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τις περισσότερες σχολικές χρονιές πέρασε, ως μαθητής, στο Βέλγιο, επειδή ο πατέρας του διετέλεσε για πολλά χρόνια πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις Βρυξέλλες. Η κλίση του για τα Μαθηματικά φάνηκε από την εποχή που ήταν μαθητής, σπούδασε όμως μηχανικός στη Βελγική Στρατιωτική Ακαδημία, απ' όπου αποφοίτησε το 1895. Εργάστηκε για πέντε χρόνια ως μηχανικός, αλλά τελικά υπερίσχυσε η αγάπη του για τα Μαθηματικά και το 1900 αποφασίζει να σπουδάσει Μαθηματικά στη Γερμανία. Παρακολούθησε για δύο χρόνια μαθήματα στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο το Γκέτινγκεν (Goetingen), που την εποχή εκείνη ήταν το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο Μαθηματικών της Ευρώπης. Από το πανεπιστήμιο αυτό πήρε διδακτορικό δίπλωμα το 1904 και τον τίτλο του υφηγητή το 1905. Αφού διετέλεσε καθηγητής για σύντομα χρονικά διαστήματα σε δύο περιφερειακά πολυτεχνεία της Γερμανίας, το 1913 εκλέγεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και το 1918 καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Δεν πρόλαβε όμως να μείνει για πολύ στο Βερολίνο. Το 1920 δέχεται την πρόσκληση του Βενιζέλου να αναλάβει την οργάνωση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, παραιτείται από τη θέση του στο Βερολίνο και εγκαθίσταται οικογενειακώς στη Σμύρνη.

Δυστυχώς, το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης δεν έμελλε να λειτουργήσει ποτέ, εξαιτίας της Μικρασιατικής Καταστροφής, και ο Καραθεοδωρή διορίστηκε τον Αύγουστο του 1922 καθηγητής Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ωστόσο η κατάσταση στα ελληνικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν ήταν ρόδινη από τότε. Ετσι στον Καραθεοδωρή, τον μεγαλύτερο έλληνα μαθηματικό εκείνης της εποχής, το Πανεπιστήμιο Αθηνών είχε αναθέσει τη διδασκαλία των Μαθηματικών στους πρωτοετείς φοιτητές της Χημείας! Απογοητευμένος ο Καραθεοδωρή εγκαταλείπει το 1924 την Ελλάδα, αποδεχόμενος μια καθηγητική έδρα στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Στο ίδρυμα αυτό παρέμεινε ως τη συνταξιοδότησή του, το 1938.

Η Θεωρία της Σχετικότητας
Μια από τις πολλές επιστολές που αντήλλαξαν ο Αϊνστάιν και ο Καραθεοδωρή, επισφραγίζοντας τη φιλία τους και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ τους.
Οσοι δεν έχουν ασχοληθεί με Φυσική και Μαθηματικά είναι πολύ συνηθισμένο να τοποθετούν κάτω από τον ίδιο τίτλο της «Θεωρίας της Σχετικότητας» δύο εντελώς διαφορετικά επιτεύγματα του Αϊνστάιν: την ΕιδικήΘεωρία της Σχετικότητας και τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας. Η Ειδική Θεωρία δημοσιεύθηκε το 1905, την εποχή που ο Καραθεοδωρή είχε μόλις πάρει το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, πολύ μακριά από τη Ζυρίχη όπου ζούσε ο Αϊνστάιν. Αρα η οποιαδήποτε εμπλοκή του Καραθεοδωρή εκείνη την εποχή στην Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας είναι αδύνατη. Με το θέμα αυτό ο Καραθεοδωρή ασχολήθηκε το 1923, κατά την εποχή που ήταν καθηγητής στην Αθήνα, αποδεικνύοντας ότι η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας είναι μια ειδική περίπτωση πολύ γενικότερων θεωριών, οι οποίες προκύπτουν από πολύ απλά αξιώματα μαζί με το αποτέλεσμα του πειράματος των Μάικελσον και Μόρλεϊ. Υπενθυμίζεται ότι με το πείραμα αυτό αποδείχθηκε ότι για το φως δεν ισχύει ο νόμος πρόσθεσης των ταχυτήτων που μαθαίνουμε στην Κλασική Μηχανική του σχολείου. Δηλαδή αν παρατηρούμε από τη Γη έναν πύραυλο που τρέχει με 1.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, η ταχύτητα του φωτός μέσα στον πύραυλο δεν θα είναι 301.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, αλλά πάλι 300.000. Η σχετική εργασία δημοσιεύθηκε το 1924, σχεδόν 20 χρόνια μετά τη δημοσίευση της αρχικής εργασίας του Αϊνστάιν, στα Πρακτικά της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, με εισήγηση του ίδιου του Αϊνστάιν. Επομένως δεν υπάρχει καμία περίπτωση ο Καραθεοδωρή να έχει εμπλακεί με κάποιον τρόπο στη διατύπωση και καθιέρωση της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας.

Η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας είναι κάτι πολύ σπουδαιότερο από την Ειδική, μιας και αποτελεί ουσιαστικά μια «νέα» θεωρία της Βαρύτητας, που αποφεύγει ερωτήματα του τύπου «πού ξέρει η Γη κατά πού πέφτει ο Ηλιος, για να νιώσει την έλξη του;». Ο Αϊνστάιν άρχισε να τη διαμορφώνει στο μυαλό του ξεκινώντας από την αρχή ότι όλοι οι νόμοι της Φυσικής πρέπει να είναι ίδιοι για όλους τους παρατηρητές, είτε είναι ακίνητοι, είτε κινούνται με σταθερή ταχύτητα, είτε επιταχύνονται. Η θεωρία αυτή δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το φθινόπωρο του 1915, εποχή που οι Αϊνστάιν και Καραθεοδωρή είχαν ήδη συναντηθεί πολλές φορές. Φαίνεται ότι τους δύο επιστήμονες είχε συστήσει για πρώτη φορά ο θεμελιωτής της Κβαντομηχανικής Μαξ Πλανκ το 1913 στο Βερολίνο. Σίγουρα όμως είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν επί μακρόν, όταν ο Αϊνστάιν είχε επισκεφθεί το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν το καλοκαίρι του 1915, όπου ο Καραθεοδωρή ήταν ήδη καθηγητής. Σκοπός της επίσκεψης ήταν η παρουσίαση σεμιναρίων με θέμα τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, που τότε ήταν ακόμη «στα σπάργανα».

Το καλοκαίρι του 1915 ο Αϊνστάιν είχε καταλήξει σε μια πρώτη μορφή της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Τη μορφή αυτή παρουσίασε στα σεμινάριά του, τα οποία παρακολουθούσαν ο Χίλμπερτ, που τον είχε προσκαλέσει στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν, και σίγουρα ο νεοδιορισμένος εκεί Καραθεοδωρή. Ο Χίλμπερτ, με την αναλυτική ικανότητα που διακρίνει έναν μεγάλο μαθηματικό, αντιλήφθηκε ότι η θεωρία που ο Αϊνστάιν είχε εισαγάγει «διαισθητικά» θα μπορούσε να προκύψει αυστηρά μαθηματικά με βάση μια πολύ γνωστή μαθηματική αρχή της Φυσικής, την «αρχή του Χάμιλτον». Η αρχή αυτή αναφέρει ότι η κίνηση ενός σώματος γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε κάποια ποσότητα να παίρνει ελάχιστη τιμή. Ετσι ο Χίλμπερτ απέδειξε τις εξισώσεις της ΓΘΣ με βάση την αρχή του Χάμιλτον και δημοσίευσε το αποτέλεσμά του την άνοιξη του 1916, λίγους μήνες μετά τη δημοσίευση της θεωρίας του Αϊνστάιν, που έγινε στις 2 Δεκεμβρίου 1915. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε εδώ ότι μια ειδική περίπτωση της αρχής του Χάμιλτον ήταν το θέμα της Διδακτορικής Διατριβής του Καραθεοδωρή και, έτσι, θα μπορούσε να είναι αυτός που θα είχε πραγματοποιήσει την «εναλλακτική» απόδειξη των εξισώσεων της ΓΘΣ. Αυτό όμως δεν συνέβη, ίσως επειδή ο Καραθεοδωρή εκείνη την εποχή ήταν απασχολημένος με τη συγγραφή του βιβλίου του «Μαθήματα περί των πραγματικών συναρτήσεων» («Vorlesungen über reelle Funktionen»).

Η δεύτερη ευκαιρία
Η ιστορία όμως της επιστημονικής σχέσης Αϊνστάιν - Καραθεοδωρή δεν τελειώνει εδώ. Το επόμενο φθινόπωρο, του 1916, οι δύο επιστήμονες ανταλλάσσουν τρεις επιστολές με θέμα ακριβώς την αρχή του Χάμιλτον. Φαίνεται ότι ο Αϊνστάιν είχε ζητήσει (είτε προφορικά είτε με μη διασωθείσα επιστολή) τη βοήθεια του Καραθεοδωρή για το πώς είναι δυνατόν να υπολογιστούν οι εξισώσεις κίνησης, σε μια γενική περίπτωση, με βάση αυτή την αρχή, επηρεασμένος κατά πάσα πιθανότητα από την εργασία του Χίλμπερτ. Ο Καραθεοδωρή αργεί να απαντήσει και ο Αϊνστάιν στέλνει δεύτερη επιστολή, στις 6.9.1916, στην οποία παρουσιάζει μια «ευρηματική» λύση για την ειδική περίπτωση που τον ενδιέφερε. Τη λύση αυτή την ανακοινώνει στην Πρωσική Ακαδημία Επιστημών στις 26.10.1916. Ο Καραθεοδωρή τού απαντάει στις 16.12.1916 με την αυστηρά μαθηματική γενική περίπτωση, και ο Αϊνστάιν ανταπαντά λέγοντάς του ότι αυτή η γενική μέθοδος δεν είναι γνωστή στους φυσικούς και θα έπρεπε να δημοσιευθεί σε ένα περιοδικό Φυσικής, μαζί ίσως με τη θεωρία των κανονικών μετασχηματισμών, που είναι μέρος της Μηχανικής που στηρίζεται στην αρχή του Χάμιλτον. Αν ο Καραθεοδωρή δεν είχε καθυστερήσει να απαντήσει, ίσως να αναφερόταν το όνομά του ως συν-συγγραφέα μιας εναλλακτικής απόδειξης της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Ωστόσο καθυστέρησε και έτσι ο Αϊνστάιν κατάφερε να βρει μόνος του την απάντηση στο ερώτημά του. Οσο για την τελευταία πρόταση αυτής της επιστολής, όπου ο Αϊνστάιν προτρέπει τον Καραθεοδωρή να λύσει το πρόβλημα των κλειστών χωροχρονικών γραμμών, αξίζει να σημειώσω ότι το ερώτημα αυτό συνδέεται με τη δυνατότητα ταξιδιών στον χρόνο. Συγκεκριμένα αναφέρεται σε τροχιές που ξεκινούν και καταλήγουν στο ίδιο σημείο κατά την ίδια χρονική στιγμή. Δυστυχώς όμως για τους λάτρεις της επιστημονικής φαντασίας, ως σήμερα δεν έχει ακόμη απαντηθεί. Ετσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, ενώ ο Καραθεοδωρή θα μπορούσε να έχει παίξει κάποιον ρόλο στην εναλλακτική διατύπωση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, αυτό δεν συνέβη. Αλλωστε και ο ίδιος ποτέ δεν το ισχυρίστηκε, τόσο στη μεταγενέστερη αλληλογραφία του με τον Αϊνστάιν όσο και στις πολυάριθμες διαλέξεις που έκανε με αυτό το θέμα, ότι είχε κάποιου είδους συμβολή στη διαμόρφωση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας που δεν του είχε αναγνωρισθεί.

Οι «ανθρώπινες» επιστολές
Οι μη μαθηματικές επιστολές των δύο επιστημόνων αφορούν τρία θέματα. Οι περισσότερες από αυτές (δύο του Αϊνστάιν και τρεις του Καραθεοδωρή) αναφέρονται στη διαμάχη του μεγάλου γερμανού μαθηματικού Χίλμπερτ (David Hilbert) με έναν ολλανδό μαθηματικό, τον Εχμπέρτους Μπράουερ (Egbertus Brouwer). Στα 1930 ο Χίλμπερτ προσπαθούσε να απομακρύνει τον Μπράουερ από τη συντακτική επιτροπή του περιοδικού «Μαθηματικά Χρονικά» (Annalen der Mathematik), που ήταν το καλύτερο μαθηματικό περιοδικό της εποχής. Οι Καραθεοδωρή και Αϊνστάιν, που ήταν μέλη της Επιτροπής, φαίνεται ότι δεν ενέκριναν αυτή τη στάση του Χίλμπερτ και, αφού αντάλλαξαν επιστολές με τις απόψεις τους, παραιτήθηκαν τελικά και οι δύο από την Επιτροπή. Το δεύτερο θέμα είναι ένα δώρο, που τα μέλη της Συντακτικής Επιτροπής του επιστημονικού περιοδικού «Μαθηματικά Χρονικά» έκαναν στον μαθηματικό και εκδότη του περιοδικού Λούντβιχ Μπλούμενταλ για την πεντηκοστή επέτειο των γενεθλίων του. Φαίνεται ότι η «χειρονομία» οργανώθηκε από τον Καραθεοδωρή, ο οποίος στην επιστολή ενημερώνει τον Αϊνστάιν για το μερίδιό του στο κόστος του βιβλίου που ήταν το δώρο του Μπλούμενταλ – 40 μάρκα. Τέλος, πολύ σημαντική είναι η επιστολή που έστειλε ο Καραθεοδωρή στον Αϊνστάιν το 1930 από τη Θεσσαλονίκη, όταν εργαζόταν εκεί για την αναδιοργάνωση του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στην επιστολή αναφέρει ότι ο αμερικανός διπλωμάτης Χένρι Μοργκεντάου (Henry Morgenthau) ήθελε να συναντήσει τον Αϊνστάιν και, επειδή δεν τον γνώριζε προσωπικά, ζήτησε από τον Καραθεοδωρή, που ήταν φίλος του Αϊνστάιν, να κανονίσει μια συνάντηση στο Βερολίνο. Ο Καραθεοδωρή αναφέρει στο γράμμα ότι δεν μπορούσε να αρνηθεί αυτή την εξυπηρέτηση στον Μοργκεντάου, ο οποίος διετέλεσε πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, επειδή ήταν ένας πολύ καλός φίλος της Ελλάδας (υπήρξε πρόεδρος της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων του ΟΗΕ στην Αθήνα). Πέρα από το γεγονός ότι αυτή είναι η καλύτερη ίσως απόδειξη για το ότι ο Καραθεοδωρή θεωρούνταν καλός φίλος του Αϊνστάιν, η ίδια η επιστολή δημιουργεί ερωτηματικά για το θέμα της συνάντησης, το οποίο δεν αναφέρει ο Καραθεοδωρή. Είχε να κάνει άραγε με το θέμα του αντισημιτισμού, που είχε αρχίσει να αναπτύσσεται εκείνη την εποχή στη Γερμανία, μιας και ο Μοργκεντάου ήταν, όπως και ο Αϊνστάιν, Εβραίος; Είχε να κάνει με τη μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη; Είχε να κάνει με πρόσκληση του Αϊνστάιν για τις ΗΠΑ, όπου ο τελευταίος ταξίδεψε τον Δεκέμβριο του 1930; Πιθανότατα δεν θα το μάθουμε ποτέ.

Ο Χάρης Βάρβογλης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ.

Δευτέρα 14 Μαΐου 2012

Μεθοδολογία στην Ταλάντωση αν ασκείται δύναμη F

Επειδή παρουσιάζονται ασκήσεις (και στο study4exams) που έχουν δύναμη F  που θέτει το σώμα σε ταλάντωση, αποφάσισα να ανεβάσω μια μικρή μεθοδολογία για το έργο της F και την ενέργεια της ταλάντωσης.

Τα σχήματα των ελατηρίων τα "καταχράστηκα " από τη σελίδα του ΔΦΕ με τα τεστ, του αξιόλογου συναδέλφου και συγγραφέα Γ. Παναγιωτακόπουλου.  

Δευτέρα 2 Απριλίου 2012

Το video της NASA που μοιάζει με πίνακα του Van Gogh

To Scientific Visualization Studio στο Space Flight Center της NASA δημιούργησε αυτό το πανέμορφο animation που ονομάζεται «Perpetual Ocean» και έχει οπτικοποιήσει τα επιφανειακά ρεύματα των ωκεανών σε μία περίοδο 30 μηνών ανάμεσα στον Ιούνιο του 2005 και το Δεκέμβριο του 2007.

Μπορείτε να δείτε την επίδραση των ρευμάτων όπως το Ρεύμα του Κόλπου ή το Κουροσίβο, μαζί με φαινόμενα όπως οι τεράστιες δίνες γύρω από τη Νότια Αφρική.


Το αποτέλεσμα είναι μία «ταινία μικρού μήκους», βγαλμένη σαν από πίνακα του Van Gong. Για άλλη μια φορά, η «μητέρα φύση» ξεπερνάει έναν από τους πιο ταλαντούχους καλλιτέχνες όλων των εποχών…




Και μιας και μιλάμε για τον Van Gogh  και τις "δίνες " του, δείτε και το ενδιαφέρον διαδραστικό βίντεο , όπου ένας Έλληνας μεταμόρφωσε την Έναστρη νύχτα.
Η «Έναστρη Νύχτα» είναι ένας από τους πιο διάσημους πίνακες του ιμπρεσιονιστή Ολλανδού ζωγράφου Βίνσεντ βαν Γκογκ, που ακόμα κι αν δεν γνωρίζετε τον τίτλο ή τον δημιουργό του, είναι βέβαιο ότι όλο και κάπου θα τον έχετε δει. Πρόκειται για ένα από τα έργα του Βαν Γκογκ που έχουν δημιουργηθεί ακολουθώντας συγκεκριμένους μαθηματικούς κανόνες για την δημιουργία των περίφημων χαοτικών δινών του. Το γεγονός αυτό έδωσε την ευκαιρία στον Πέτρο Βρελλή να δει τον πίνακα με μια εναλλακτική ματιά, δημιουργώντας μια κινούμενη εκδοχή του, με την οποία μάλιστα ο χρήστης μπορεί να αλληλεπιδράσει.
Η Έναστρη Νύχτα, του Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Πιο αναλυτικά, έρευνες έδειξαν ότι οι χαοτικές δίνες που εμφανίζονται στην «Έναστρη Νύχτα» και σε άλλους πίνακες του Βαν Γκογκ ακολουθούν με ακρίβεια τις μαθηματικές περιγραφές των αναταράξεων σε ρευστά υλικά, όπως οι στροβιλισμοί του νερού σε ένα ταραγμένο ρυάκι ή οι πραγματικοί ανεμοστρόβιλοι.
Μάλιστα, η ανάλυση των πινάκων στον υπολογιστή αποκάλυψε ένα μοτίβο φωτεινών και σκοτεινών περιοχών που ακολουθούν τις εξισώσεις του Αντρεϊ Κολμογκόροφ, που τη δεκαετία του 1940 κατάφερε να περιγράψει εν μέρει τη δυναμική του στροβιλισμού των ρευστών. Συγκεκριμένα, οι ταραγμένοι ουρανοί του πίνακα παρουσιάζουν τη λεγόμενη «κλιμάκωση Κολμογκόροφ», εξισώσεις που δίνουν την πιθανότητα δύο οποιοδήποτε σημεία του ρευστού να έχουν μια δεδομένη διαφορά ταχύτητας.
Αυτό που έκανε ο Βρελλής ήταν, αξιοποιώντας το εργαλείο openFrameworks, να δώσει κίνηση στις δίνες αυτές, μετατρέποντας, θα έλεγε κανείς, τις ίδιες τις πινελιές σε μόρια που ρέουν. Το πιο εντυπωσιακό, όμως, είναι ότι με τη βοήθεια μιας επιφάνειας αφής, ο χρήστης μπορεί να αλληλεπιδράσει με τον πίνακα, αλλάζοντας με το χέρι του τη ροή των δινών, οι οποίες σταδιακά επανέρχονται στην αρχική τους κατάσταση. Καλύτερα όμως να το δείτε μόνοι σας:

Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2012

Τζορντάνο Μπρούνo: Ο πρώτος μάρτυρας της επιστήμης


O Ιταλός Τζορντάνο Μπρούνο υπήρξε φιλόσοφος, ιερέας, κοσμολόγος και αποκρυφιστής. Ο Μπρούνο είναι γνωστός για το μνημονικό του σύστημα, βασισμένο στην οργανωμένη γνώση, και ως πρώιμος υπέρμαχος της ιδέας ενός άπειρου και ομοιογενούς σύμπαντος. Κάηκε στην πυρά ως αιρετικός από την Ιερά Εξέταση, αποτελώντας έτσι για κάποιους τον πρώτο «μάρτυρα της επιστήμης».


Γεννήθηκε στη Νόλα, το 1548, και το πραγματικό του όνομα ήταν Φίλιπο Μπρούνο. Ο πατέρας του, Τζοβάνι Μπρούνο, ήταν στρατιώτης. Στην ηλικία των 11, μετακόμισε στη Νάπολη για να σπουδάσει. Στα 15 του, εντάχθηκε στο Τάγμα των Δομινικανών, παίρνοντας το όνομα Τζορντάνο από τον Τζορντάνο Κρίσπο, τον πνευματικό του δάσκαλο. Συνέχισε τις σπουδές του, ολοκληρώνοντας τη θητεία του ως δόκιμος μοναχός, και έγινε ιερέας του τάγματος, το 1572.

Ενδιαφέρθηκε για τη φιλοσοφία και ήταν ειδικός στην τέχνη της απομνημόνευσης. Τα βιβλία του γράφθηκαν με τη μνημονική τεχνική. Ο Μπρούνο επηρεάστηκε πολύ από τις ιδέες του Ερμή του Τρισμέγιστου, αλλά και την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου. Θεωρούσε, ωστόσο, ότι η δική του μυστικιστική αντίληψη για τον ηλιοκεντρισμό ήταν πολύ πιο σημαντική από την αντίληψη του Κοπέρνικου, την οποία ο Μπρούνο έκρινε ως αποκλειστικά μαθηματική. Άλλες σημαντικές επιρροές ήταν ο Θωμάς Ακινάτης, του οποίου τα έργα είχε μελετήσει σε βάθος όντας δόκιμος μοναχός και για τον οποίο πάντα έτρεφε μεγάλο θαυμασμό, ο Αβερρόης, του οποίου η ιδέα για ένα παγκόσμιο μυαλό απηχείται στα έργα του Μπρούνο, ο νεοπλατωνιστής Μαρσίλιο Φιτσίνο και ο Νικόλαος της Κιούζα, με τις απόψεις του για το άπειρο και την απροσδιοριστία. Ο Μπρούνο ανέπτυξε ένα πανθεϊστικό υλοζωιστικό σύστημα, τελείως ασύμβατο με τις χριστιανικές τριαδικές πεποιθήσεις.

Το 1576, εγκατέλειψε τη Νάπολη για να διαφύγει της προσοχής της Ιεράς Εξέτασης. Για τον ίδιο λόγο, έφυγε από τη Ρώμη και το Δομινικανό Τάγμα. Ταξίδεψε στη Γενεύη και μετά από λίγο ενώθηκε με τους Καλβινιστές, προτού αφοριστεί με την πρόφαση ότι προσέβαλε τον φιλόσοφο Antoine de la Faye. Μετά την απολογία του Μπρούνο, ο αφορισμός ανακλήθηκε, αλλά το φθινόπωρο του 1579, βαθιά απογοητευμένος από την καλβινιστική αδιαλλαξία, έφυγε για τη Γαλλία.

Αρχικά ταξίδεψε στη Λυών αλλά δεν μπορούσε να βρει εργασία και στα τέλη του 1579 επισκέφθηκε την Τουλούζ, τότε ισχυρό οχυρό του καθολικισμού, όπου έγινε λέκτορας φιλοσοφίας. Μετά την πικρή εμπειρία στη Γενεύη, προσπάθησε να επιστρέψει στον καθολικισμό, αλλά ο Ιησουίτης ιερέας τον οποίο προσέγγισε, του αρνήθηκε την άφεση αμαρτιών. Όταν η θρησκευτική διαμάχη ξέσπασε στην Τουλούζ, το καλοκαίρι του 1581, μετακόμισε στο Παρίσι, όπου αρχικά ξεκίνησε ένα κύκλο 30 διαλέξεων για θεολογικά ζητήματα. Εκείνη την εποχή, άρχισε να αποκτά φήμη για την αξιοθαύμαστη ικανότητά του απομνημόνευσης. Τα μνημονικά επιτεύγματα του Μπρούνο βασίζονταν, τουλάχιστον εν μέρει, στο πολυσύνθετο σύστημα μνημονικής που είχε αναπτύξει, αλλά ορισμένοι σύγχρονοί του προτιμούσαν να τα αποδίδουν σε μαγικές δυνάμεις. Τα ταλέντα του προσέλκυσαν την προσοχή του βασιλιά Ερρίκου ΙΙΙ, που προωθούσε μια συμφιλιωτική πολιτική ανάμεσα στα ακραία ρεύματα του καθολικισμού και του προτεσταντισμού.

Στο Παρίσι, απολάμβανε την προστασία των ισχυρών Γάλλων πατρόνων του. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, δημοσίευσε αρκετά έργα, όπως τα "De umbris idearum" (1582), "Ars Memoriae" (1582), "Cantus Circaeus" (1582), βασισμένα στο μοντέλο του περί οργανωμένης γνώσης. Το 1582, ο Μπρούνο δημοσίευσε μία κωμωδία που συνόψιζε μερικές από τις φιλοσοφικές του τοποθετήσεις, με τον τίτλο "Il Candelaio".

Τον Απρίλιο του 1583, πήγε στην Αγγλία, έχοντας μαζί του συστατικές επιστολές από τον Ερρίκο ΙΙΙ, για να εργαστεί για τον Γάλλο πρεσβευτή, Μισέλ ντε Καστελνό. Εκεί επιδίωξε ανεπιτυχώς μία θέση καθηγητή στην Οξφόρδη, όπου ωστόσο έδινε διαλέξεις. Οι θεωρήσεις του προκαλούσαν έντονες διενέξεις, παρ’ όλα αυτά η παραμονή του στην Αγγλία ήταν γόνιμη. Εκείνη την εποχή, ο Μπρούνο ολοκλήρωσε και δημοσίευσε μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του: "La Cena de le Ceneri" (1584), "De la CausaPrincipio et Uno" (1584), "De l'Infinito Universo et Mondi" (1584), καθώς και τα "Lo Spaccio de la Bestia Trionfante" (1584) και "De glHeroici Furori" (1585). Οι αμφιλεγόμενες απόψεις του Μπρούνο σε συνδυασμό με τον αιχμηρό σαρκασμό του, είχαν ως αποτέλεσμα να χάσει την υποστήριξη των ισχυρών φίλων του.

Τον Οκτώβριο του 1585, μετά την επίθεση που δέχτηκε η γαλλική πρεσβεία στο Λονδίνο από τον όχλο, επέστρεψε στο Παρίσι με τον Καστελνό, όπου η πολιτική κατάσταση ήταν ιδιαίτερα τεταμένη. Επιπλέον, οι 120 θέσεις του εναντίον της αριστοτελικής φυσικής επιστήμης και τα φυλλάδιά του εναντίον του ρωμαιοκαθολικού μαθηματικού Φαμπρίτσιο Μορντέντε, τον έθεσαν σε δυσμένεια. Το 1586, άφησε τη Γαλλία για τη Γερμανία.

Στη Γερμανία απέτυχε να πάρει θέση διδασκαλίας στο Μάρμπουργκ, αλλά πήρε άδεια να διδάξει στο Βίτενμπεργκ, όπου έδινε μαθήματα για τον Αριστοτέλη για δύο χρόνια. Ωστόσο, με την αλλαγή των ιδεολογικών ρευμάτων, έγινε ανεπιθύμητος και το 1588 πήγε στην Πράγα, όπου για μία ακόμη φορά δεν κατόρθωσε να γίνει καθηγητής. Για σύντομο χρονικό διάστημα δίδαξε στο Χέλμστεντ, αλλά και από εκεί έφυγε όταν αφορίστηκε από τους Λουθηρανούς.

Το έτος 1591 τον βρήκε στη Φρανκφούρτη. Εκεί έλαβε πρόσκληση να επισκεφθεί τη Βενετία από τον πατρίκιο Τζοβάνι Μοτσένιγκο, ο οποίος επιθυμούσε να διδαχθεί την τέχνη της απομνημόνευσης, ενώ άκουσε ότι υπήρχε μία κενή έδρα μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Προφανώς πιστεύοντας ότι η Ιερά Εξέταση μπορεί να είχε χάσει τα ίχνη του, επέστρεψε στην Ιταλία.

Αρχικά πήγε στην Πάδοβα, όπου δίδαξε για λίγο και έκανε ανεπιτυχώς αίτηση για την έδρα μαθηματικών, η οποία ένα χρόνο αργότερα ανατέθηκε στον Γαλιλαίο. Ο Μπρούνο δέχτηκε την πρόσκληση του Μοτσένιγκο και μετακόμισε στη Βενετία τον Μάρτιο του 1592. Για δύο περίπου μήνες, υπήρξε κατ’ οίκον διδάσκαλος του Μοτσένιγκο. Όταν ο Μπρούνο ανακοίνωσε στον οικοδεσπότη του την πρόθεσή του να φύγει, ο τελευταίος ο οποίος ήταν ανικανοποίητος από τη διδασκαλία και είχε αναπτύξει έχθρα εναντίον του Μπρούνο, τον κατήγγειλε στην Ιερά Εξέταση της Βενετίας, η οποία, στις 22 Μαΐου 1592, τον συνέλαβε. Μεταξύ των πολυάριθμων κατηγοριών για βλασφημία και αίρεση, συμπεριλαμβάνονταν η πεποίθησή του για την πολλαπλότητα των κόσμων, καθώς και κατηγορίες για ηθική παρεκτροπή. Ο Μπρούνο υπερασπίστηκε δεινά τον εαυτό του, τονίζοντας τον φιλοσοφικό χαρακτήρα κάποιων από τις απόψεις του, αρνούμενος άλλες και παραδεχόμενος ότι είχε αμφιβολίες για ορισμένα δογματικά ζητήματα. Η Ιερά Εξέταση της Ρώμης, ωστόσο, ζήτησε τη μεταφορά του στη Ρώμη. Ύστερα από μερικούς μήνες και αρκετές υπεκφυγές, οι βενετικές αρχές διστακτικά συναίνεσαν και ο Μπρούνο στάλθηκε στη Ρώμη τον Φεβρουάριο του 1593.

Κατά τη διάρκεια της επτάχρονης δίκης του στη Ρώμη, παρέμεινε φυλακισμένος. Ορισμένα σημαντικά ντοκουμέντα σχετικά με τη δίκη χάθηκαν, αλλά κάποια άλλα έχουν διασωθεί, μεταξύ αυτών και μία σύνοψη των πρακτικών που ανακαλύφθηκε το 1940. Οι πολυπληθείς κατηγορίες εναντίον του Μπρούνο, βασισμένες σε κάποια από τα βιβλία του και σε μαρτυρίες, συμπεριλάμβαναν βλασφημία, ανήθικη διαγωγή και αίρεση σε ζητήματα δογματικής θεολογίας.

Ο Μπρούνο συνέχισε την υπερασπιστική γραμμή της Βενετίας, η οποία συνίστατο στην αποδοχή των δογματικών κηρυγμάτων της Εκκλησίας και ταυτόχρονα την προσπάθεια διατήρησης της φιλοσοφίας του. Τη δίκη του επέβλεπε ο ιεροεξεταστής Καρδινάλιος Μπελαρμίνε που ζήτησε πλήρη αποκήρυξη, την οποία ο Μπρούνο αρνήθηκε. Αντιθέτως, έκανε μάταια έκκληση στον Πάπα Κλεμέντιο VIII, ελπίζοντας να σωθεί με μία μερική αποκήρυξη. Ο Πάπας τέθηκε υπέρ της καταδίκης του Μπρούνο. Ο Μπρούνο κηρύχθηκε αιρετικός και παραδόθηκε στις κοσμικές αρχές στις 8 Φεβρουαρίου 1600. Στη δίκη του, άκουσε την ετυμηγορία πεσμένος στα γόνατα, στη συνέχεια σηκώθηκε και είπε: «Πιθανόν εσείς, κριτές μου, να ανακοινώνετε την καταδίκη εναντίον μου με μεγαλύτερο φόβο απ’ ό,τι τη δέχομαι εγώ». Ένα μήνα αργότερα, στις 17 Φεβρουαρίου 1600, κάηκε στην πυρά.

Πηγή: Περιοδικό Focus.

Δείτε επίσης: tvxs