Πέρα από τους διδακτικούς στόχους που πρέπει να επιτευχθούν κάθε φορά, στο γυμνάσιο που το παιδί έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με καθαρή Φυσική, πρέπει να υπάρχει σαν πρωταρχικός στόχος να αγαπήσει, να ευχαριστηθεί το μάθημα. Να καταλάβει την αξία του συγκεκριμένου μαθήματος, μιας και συνδέεται άμεσα με φαινόμενα της κ
αθημερινής ζωής.
Με πρωτοβουλία της Μαρί Κιουρί, μια ομάδα φίλων ανέλαβε να κάνει στα παιδιά τους, ηλικίας περίπου δέκα ετών, μια πρωτότυπη πειραματική διδασκαλία για ένα διάστημα δύο ετών (1907-1908). Οι γονείς μοιράστηκαν τις κύριες διδακτικές ενότητες, με βάση ένα μικρό αριθμό μαθημάτων. Έγινε μια πολύ ξεχωριστή προσπάθεια ώστε η διδασκαλία των επιστημονικών θεμάτων να βασίζεται σε πειράματα που θα εκτελούσαν τα ίδια τα παιδιά.
Το «σχολείο» αυτό, που σύντομα ονομάστηκε «ο συνεταιρισμός» (la cooperative), άφησε ευχάριστες αναμνήσεις τόσο στους καθηγητές, όσο και στους μαθητές. Αναμνήσεις τις οποίες μέχρι και σήμερα μεταφέρουν οι γονείς στα παιδιά. Η Ιρέν Ζολιό-Κιουρί τις ανακαλούσε συχνά σε συζητήσεις σχετικά με την διδασκαλία των επιστημών γενικότερα ή για να υπογραμμίσει το ρόλο που έπαιξε «ο συνεταιρισμός» στην αφύπνιση του δικού της επιστημονικού προσανατολισμού. Η Εβ Λαμπουίς-Κιουρί εμπνεύστηκε απ' αυτές για να τον ξαναζωντανέψει στη βιογραφία της μητέρας της, που έγραψε το 1937 και εξέδωσε στον οίκο Gallimard .
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει τις σημειώσεις που κρατούσε η Ιζαμπέλ Σαβάν κατά τη διάρκεια ορισμένων μαθημάτων φυσικής τα οποία δίδασκε η Μαρί Κιουρί. Ένας συνάδελφος μας βρήκε αυτές τις σημειώσεις και αργότερα, στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne, έκανε μερικά αντίγραφα τα οποία άρχισε να κυκλοφορεί. Η ανταπόκριση και η ενθάρρυνση που έλαβε οδήγησαν στη σημερινή τους έκδοση, η οποία ολοκληρώνεται με ένα απόσπασμα από το βιβλίο Madame Curie, της Εβ Κιουρί, που μνημονεύει τον συνεταιρισμό [1].
Η Ιζαμπέλ Σαβάν, που γεννήθηκε το 1894 ήταν λίγο μεγαλύτερη από τα άλλα παιδιά που μυήθηκαν μαζί της στη φυσική. Η Μαρί Κιουρί, η οποία εκτιμούσε το έκδηλο ενδιαφέρον της για τις επιστήμες, φρόντισε στη συνέχεια να κάνει σ' αυτήν και μαζί στην πρωτότοκη κόρη της, Ιρέν, μερικά ιδιαίτερα μαθήματα μαθηματικών. Παρακολούθησε δε τη μετέπειτα πορεία της, αλληλογραφώντας μαζί της. Η Ιζαμπέλ Σαβάν εργάστηκε για μεγάλο μέρος της ζωής της ως χημικός μηχανικός στο Ugine Kuhlman. Μια τέτοια σταδιοδρομία μηχανικού ήταν ακύμη πολύ σπάνια την εποχή εκείνη.
Μια σύγχρονη παιδαγωγική
Το βιβλίο αυτό μας αποκαλύπτει μια πτυχή της προσωπικότητας της Μαρί Κιουρί-Σκλοντόβσκα, ελάχιστα γνωστή μέχρι σήμερα.
Αυτή η γυναίκα που είχε αφοσιωθεί στην έρευνα όσο κανένας άλλος, που αγωνιζόταν στις πιο προωθημένες θέσεις της επιστήμης, που ερευνούσε άγνωστα πεδία, αποφάσισε, αφήνοντας για λίγο την πρώτη γραμμή, να βάλει ένα στοίχημα: ότι θα μπορούσε να διδάξει τα βασικά στοιχεία της φυσικής -σε ποιον άλλον- σε παιδιά, και μάλιστα με τρόπο που να τα ανακαλύπτουν από μόνα τους. Είναι πραγματικά γοητευτικό να βλέπει κανείς αυτή την κορυφαία επιστήμη, όχι να «κατεβαίνει», αλλά να «απευθύνεται» σ' αυτό το νεαρό ακροατήριο, που λαχταρά να μάθει και να καταλάβει. Μεταμόρφωση μιας επιστήμης κατακόρυφης -καθώς οι γνώσεις μεταφέρονται από τον έναν στο μυαλό του άλλου- σε μια επιστήμη οριζόντια όπου το παιδί, οδηγημένο από το χέρι του μεγαλύτερου, πλησιάζει το πεδίο της γνώσης σαν ίσος προς ίσο.
Προφανώς, η φράση-κλειδί της μεταμύρφωσης αυτής είναι η πρακτική εφαρμογή, δηλαδή ο πειραματισμός, και βεβαίως η Μαρί Κιουρί στον τομέα αυτό είναι αυθεντία. Άλλο πράγμα όμως είναι ο πειραματισμός στο εργαστήριο, και μάλιστα στα απώτατα όρια της επιστημονικής ανακάλυψης, και άλλο να γίνεται μια διαδικασία προσιτή και εφαρμόσιμη από τα ίδια τα παιδιά, συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή και ταυτόχρονα πλούσια σε νόημα.
λιέργεια της ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών έχουν εδώ λαμπρά προαναγγελθεί.
Βεβαίως, τα επιστημονικά μαθήματα της Μαρί Κιουρί εγγράφονται σε μια μακρά ευρωπαϊκή παράδοση που φέρνει τα παιδιά σε επαφή με τα έργα και τα φαινόμενα της φύσης, όπως έκαναν παλαιότερα οι βοτανικοί κήποι και οι «προθήκες αξιοπερίεργων αντικειμένων» (cabinets de curiosite) ή, πιο πρόσφατα, τα μαθήματα πραγματογνωσίας, τόποι πνευματικής αφύπνισης που προκαλούν το παιδί να παρατηρήσει, να ερευνήσει και να ανακαλύψει. Βεβαίως, από αμνημονεύτων χρόνων οι μαθητευόμενοι εκπαιδεύονταν μέσα από άμεσες δοκιμασίες και πειράματα κοντά στον δάσκαλο, πριν να γίνουν και οι ίδιοι τεχνίτες ή καλλιτέχνες. Και βεβαίως δεν έχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί την τύχη να ονομάζονται οι νεαροί μαθητές τους Ανταμάρ, Κιουρί, Λανζεβέν, Περέν ή Σαβάν... Παρ' όλα αυτά οι σελίδες που ακολουθούν αναδίδουν ένα άρωμα εκπληκτικής φρεσκάδας, λες και τα παιδιά εκείνα υπήρξαν τα πρώτα που έλαβαν μια τέτοιου είδους εκπαίδευση, λες και η χαρά τους για μάθηση ήταν σύγχρονη με την αυγή της ανθρώπινης περιπέτειας· ή ακόμα λες και, μέσα στην πρωτοφανή μοναδικότητα τους, συμβόλιζαν όλα τα παιδιά του κόσμου, αυτά που δεν κουράζονται να εξερευνούν μια φύση η οποία, σύμφωνα με την ποιητική ενόραση του Νοβάλις, δεν θα μπορούσε να αποκαλυφθεί πραγματικά παρά μόνο σε εκείνα.
[1] Σημείωση της ελληνικής έκδοσης: Η γαλλική έκδοση περιλαμβάνει επίσης, εν είδει επιλόγου, ένα κείμενο της ιστορικού των επιστημών Helene Gispert^ τίτλο «Une experience unique», το οποίο τοποθετεί τα μαθήματα της Μαρί Κιουρί στα ιδιαίτερα ιστορικά συμφραζόμενα του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος.
[2] Η Helene Langevin-Joliot, εγγονή της Μαρί Κιουρί, είναι επίτιμη διευθύντρια ερευνών στο CNRS.
[3] 0 Remi Langevin, μικρανιψιός της Isabelle Chavannes, είναι καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne.
[5] Paul Langevin, μέλος της Ακαδημίας των επιστημών από το 1934.
[6] Jean Perrin, μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών από το 1923, βραβείο Νόμπελ φυσικής 1926.
Ενδεικτικό είναι το πρώτο μάθημα....Νομίζω ότι μπορούμε να διδαχτούμε πολλά απ' την επιστήμονα και δασκάλα Marie Curie. Το βιβλίο έχει και ιστορική σημασία μιας και στην αριστερή σελίδα του έχει τις χειρόγραφες σημείωσεις από τα μαθήματα στα γαλλικά.
Δεν είναι και λίγο πράγμα να έχεις σε βιβλίο στο σπίτι σου πως δίδαξε κάτι η Marie Curie!!!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου