Στρέφοντας το βλέμμα στον Ουρανό (μέρος 2ο)

Στρέφοντας το βλέμμα στον Ουρανό (μέρος 2ο)

“Οι ουρανοί περιστρέφονται 

από πάνω σας αποκαλύπτοντας 

την αιώνια δόξα τους

και εσείς έχετε το βλέμμα στραμμένο

στο έδαφος. ” 

–Dante Alighieri

Το δεύτερο μέρος της παρουσίασης ξεκινά με την ανάγκη να στρέψουμε το βλέμμα στον ουρανό, να το σηκώσουμε από το έδαφος που το έχουμε στραμμένο.  Και εδώ θα σας πω και ένα μυστικό. Υπάρχει μια πύλη που μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε το παρελθόν. Αλήθεια. Και αυτή η πύλη δεν είναι άλλη από τον ανοιχτό ουρανό. Διότι όταν στρέφουμε το βλέμμα στον ουρανό, στην ουσία στρέφουμε το βλέμμα στο παρελθόν. 

Και αυτό οφείλεται στο φως. Έχει τη μεγαλύτερη ταχύτητα που μπορούμε να συναντήσουμε στη φύση, 300.000 km/s αλλά είναι πεπερασμένη. Άρα χρειάζεται χρόνο να διανύσει μια απόσταση. Για να δούμε λοιπόν ένα αντικείμενο πρέπει φως από αυτό να φτάσει στα μάτια μας. Άρα εμείς βλέπουμε το αντικείμενο τόσο πίσω στο χρόνο , όσο χρειάστηκε το φως να φτάσει σε εμάς.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τη Σελήνη. Είναι μόνο ένα δευτερόλεπτο μακριά.  Και ο Ήλιος; Αυτός βρίσκεται 8 λεπτά μακριά. Δηλαδή όταν κοιτάζουμε τον Ήλιο βλέπουμε πως ήταν 8 λεπτά πριν. Και ο Σείριος βρίσκεται 8 χρόνια μακριά. Για να δούμε δε, την Ανδρομέδα όπως είναι σήμερα , πρέπει να περάσουν άλλα 2,5 εκατ. χρόνια. 

Στρέφοντας το βλέμμα στον ουρανό θα δούμε πλανήτες και αστέρια. Ποια η διαφορά τους; 

Σκεφτόμουν πως θα είναι κουραστικό να αναφερθώ σ'αυτά. Αλλά θυμήθηκα ένα περιστατικό που συνέβει πριν από κάποια χρόνια. Κάνοντας μάθημα, διάβαζα μια εκφώνηση που αναφερόταν σε ένα σφαιρικό αστέρι. Δεν πρόλαβα να διαβάσω τη συνέχεια της άσκησης διότι μια μαθήτρια με σταμάτησε. Μου λέει: λάθος κύριε. Δεν υπάρχουν σφαιρικά αστέρια. 

Μα, της λέω, τα αστέρια είναι ήλιοι σαν το δικό μας, σε διάφορα μεγέθη και ηλικίες. 

Όχι, μου απαντά. Τα αστέρια είναι αστέρια και ενώ το λέει κάνει μια χειρονομία με το χέρι της και σχηματίζει νοερά το σχήμα του αστεριού που βάζουμε πάνω στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ήταν πολύ καλή μαθήτρια και χρειάστηκα χρόνο να την πείσω για το σωστό. 

Οπότε θεώρησα σωστό να πω δυο λόγια για τους πλανήτες και τα αστέρια για να αποφύγουμε στο μέλλον τυχόν παρανοήσεις.....

Στην Αστρονομία αστέρι ή αστέρας (ή απλανής σε αντιδιαστολή με τον πλανήτη) καλείται κάθε ουράνιο σώμα που διατηρεί όλες τις ιδιότητες που έχει ο δικός μας ήλιος. Είναι ένα λαμπερό αέριο ουράνιο σώμα που παράγει ενέργεια από πυρηνικές αντιδράσεις σύντηξης που συμβαίνουν στον πυρήνα του.   Ο Γαλαξίας μας περιέχει περισσότερα από 200 δισ. άστρα.Υπάρχουν 100 δισ. γαλαξίες, οπότε κάντε την πράξη για να βρείτε τους ήλιους που υπάρχουν...

Εμείς βέβαια με τις δυνατότητες της όρασης που έχουμε, μπορούμε να δούμε περίπου 3000 αντικείμενα.

Και οι πλανήτες;

Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από την αρχαιοελληνική φράση «πλανήτες αστέρες» (άστρα που περι-πλανιούνται), σε αντίθεση με τους αστέρες που μοιάζουν ακίνητοι στον ουράνιο θόλο (εξ ου και η ονομασία «απλανείς αστέρες»). Είναι παράγωγο της λέξης "πλάνης" που σημαίνει περιπλανώμενος, χωρίς μόνιμη διαμονή.

Πλανήτης είναι το ουράνιο σώμα που:

α) έχει μεγάλη μάζα ώστε να έχει σφαιρικό σχήμα λόγω βαρύτητας

β)βρίσκεται σε τροχιά

γ) έχει σαρώσει το χώρο γύρω από την τροχιά του.

“Αυτός ο κόσμος, ο μικρός, ο μέγας. ” 

–Οδυσσέας Ελύτης

Πόσο μου αρέσει αυτή η έκφραση του Ελύτη.  Μας δείχνει πόσο σημαντικοί μέσα στην ασημαντότητά μας είμαστε.....

Πόσοι μικροί μέσα σε τόσο μεγάλα αντικείμενα, σε τόσο γιγαντιαία ουράνια σώματα και εμείς αυτός ο μικρός μπλε πλανήτης  μπρος στο μέγεθος ήλιων και πλανητών να στέκουμε με έπαρση όντας νάνοι.....

Ας δούμε ένα video που δείχνει το μέγεθος των ουρανίων σωμάτων που βρίσκονται να απαρτίζουν τον ουράνιο θόλο σε σχέση με το ταπεινό μέγεθος της γης μας.

Συνεχίζουμε να σας καλούμε να στρέψουμε όλοι μαζί το βλέμμα στον ουρανό. Και απόψε θα το κάνουμε και κυριολεκτικά. Θα στρέψουμε τα μάτια μας και με τη βοήθεια των τηλεσκοπίων θα δούμε την Αφροδίτη, θα δούμε το Δία και τους τέσσερις δορυφόρους του,θα δούμε τον Κρόνο και τους δακτύλιους του.

Δίας 

 Αφροδίτη

Κρόνος

Χαρακτηριστικά του Κρόνου

Έχει διάμετρο περίπου 9 φορές τη διάμετρο της γης.

Έχει περίοδο περιστροφής γύρω από τον Ήλιο 29,5 γήινα έτη.

Είναι ο αραιότερος από όλους  τους πλανήτες.

Έχει 47 δορυφόρους.

Περιβάλλεται από αρκετούς δακτύλιους οι οποίοι στρέφονται με διαφορετικές ταχύτητες γύρω από αυτόν.

Προχωρώντας αυτήν την παρουσίαση δε γίνεται να αποφύγω να κάνω αναφορά στα τρια για διαφορετικούς λόγους σημαντικότερα ουράνια σώματα του ηλιακού μας συστήματος.

“ Έν' ασημένιο κέρμα το φεγγάρι, που κάποτε τινάξαν στο διάστημα οι θεοί, κορώνα γράμματα την τύχη παίζοντας αυτού του κόσμου, έν' ασημένιο κέρμα που δεν έπεσε ποτέ, αλλ' έμεινε εκεί, μετέωρο, στο χάος.

Γι' αυτό και δεν αποφασίστηκε ποτέ η τύχη αυτού του κόσμου, γι' αυτό και αδιάκοπα κοιτάμε μ' αγωνία το φεγγάρι, μην πάει και πέσει απ' του χαμού μας την πλευρά. ” 

–ΧΙΟΝΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ

Τη βραδιά της παρουσίασης δε μπορούσαμε να δούμε τη Σελήνη. Την προηγούμενη μέρα είχαμε Νέα Σελήνη.

Νέα Σελήνη (New Moon)

Η πρώτη φάση ονομάζεται Νέα Σελήνη. Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης δεν φαίνεται φεγγάρι στον ουρανό. Αυτό συμβαίνει γιατί κατά την διάρκεια της Νέας Σελήνης το φεγγάρι ανατέλλει και δύει μαζί με τον Ήλιο.

Μια μέρα μετά θα μπαίναμε στη φάση του Αύξων Μηνίσκου.

Αύξων μηνίσκος (Waxing Crescent)

Δύο μέρες μετά την Νέα Σελήνη παρατηρούμε από το δεξί μας χέρι (ανατολικά) ένα πολύ λεπτό φωτεινό τόξο. Το τόξο αυτό ονομάζεται αύξων μηνίσκος  και η εμφάνιση του μας ειδοποιεί ότι η Σελήνη έχει μόλις ξεκινήσει το ταξίδι της γύρω από την Γη.

 Καθημερινά μετά την εμφάνιση του μηνίσκου βλέπουμε το φεγγάρι να γεμίζει (πάντοτε από τα δεξιά προς τα αριστερά).

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για τη δημιουργία της Σελήνης.

Σύμφωνα με την επικρατέστερη – έως σήμερα – θεωρία για τη δημιουργία της Σελήνης, το φεγγάρι είναι προϊόν μίας σύγκρουσης του πλανήτη μας με έναν άλλο πλανήτη στο μέγεθος του Αρη, πριν από περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ακόμη το ηλιακό σύστημα σχηματιζόταν και η Γη ήταν μια φλεγόμενη περιστρεφόμενη σφαίρα. Μια ομάδα επιστημόνων από τα πανεπιστήμια της Βέρνης, της Ζυρίχης και του Λουντ, προτείνουν μια νέα θεωρία για αυτό το πολυσυζητημένο ζήτημα σύμφωνα με την οποία η Γη χτυπήθηκε από ένα πολύ μεγαλύτερο και ταχύτερο σώμα από τις υπάρχουσες εικασίες.

Ο θεωρητικός πλανήτης που συγκρούστηκε με τη Γη ονομάζεται Θεία, έχοντας πάρει το όνομά του από την ελληνική μυθολογία και την κόρη της Γης και του Ουρανού. Το ακριβές όμως μέγεθος του πρωτοπλανήτη που συγκρούστηκε με τη Γη, η ταχύτητά του και οι συνθήκες της σύγκρουσης παραμένουν θέμα συζήτησης.

Λίγες φέτες Ήλιου γλιστρούν από την οροφή και 

τους τοίχους μα μόλις μπουν μέσα είναι τόσο αδύναμες που δε μπορούν να μετακινηθούν. Το σκοτάδι είναι πιο δυνατό και τις καταπίνει.

Τόνι Μόρισον, «Αγαπημένη» 

Η αιώνια μάχη του φωτός με το σκότος. Μα το σκοτάδι δεν έχει υλική υπόσταση, είναι απλά η απουσία φωτός. Υλική υπόσταση έχει το φως. Και μάχεται το σκοτάδι. Αιώνια. Ποιος θα βγει νικητής;

Τα πορτοκάλια είναι μαύρα ή πορτοκαλί;

Η νύχτα έχει πέσει για τα καλά. Βρισκόμαστε σε περιβόλι της Άρτας γεμάτο με πορτοκαλιές σε εποχή που έχει δέσει ο καρπός. Το σκοτάδι είναι βαθύ, το «βάθος» του όμως μας επιτρέπει να διακρίνουμε το περίγραμμα των πραγμάτων.

Τα πορτοκάλια «είναι» μαύρα όπως και τα φύλλα της πορτοκαλιάς. Αν όμως έχουμε μαζί μας κάνα κλεφτοφάναρο και το ανάψουμε, τα φύλλα θα γίνουνε πράσινα και τα πορτοκάλια πορτοκαλί. Τι συμβαίνει με το χρώμα που έχουν τα πράγματα; Τα πορτοκάλια είναι πορτοκαλί και τις νύχτες δείχνουν κατάμαυρα. Είναι όμως πορτοκαλί ή μήπως μας φαίνονται πορτοκαλί; Το «είναι» τους είναι άραγε ίδιο με το «φαίνεται»; Και ποιον ακριβώς ρόλο παίζει το φως;

Λένε ότι η μοναδική πηγή χρωμάτων είναι το φως. Το φως είναι αυτό που χρωματίζει τα πράγματα. Από την εποχή μάλιστα του Νεύτωνα λέγεται και κάτι ακόμα που με πρώτο άκουσμα ίσως να μας φανεί παράξενο. Ότι το χρώμα υπάρχει στο φως, στο γνωστό μας εκείνο φως που αυτό καθεαυτό δεν το βλέπουμε. Και ότι το χρώμα δεν υπάρχει μέσα στο ουράνιο τόξο ούτε στις μπογιές ούτε και στις σαπουνόφουσκες, σε πράγματα δηλαδή που μας φαίνονται χρωματιστά.

Ανδρέας Ι. Κασέτας- Το φάντασμα του Λεονάρντο

Το κείμενο προφανώς πιθανόν να προέκυψε από έμπνευση πάνω στο "φαίνεται" και το "είναι" του Βιτγκενσταιν.

Εγώ κρατάω την πρόταση : "Το φως είναι αυτό που χρωματίζει τα πράγματα. "

Όντως το φως χρωματίζει τα πράγματα. Και για να φωτιστεί αυτή η παρουσίαση, για να δείξει τα χρώματά της χρειαζόμαστε μια πηγή φωτός. Και αυτή δεν είναι άλλη από τα παιδιά που παίζουν μουσική....

Εδώ διασκεύασαν ένα τραγούδι για τον Ήλιο...

Here comes the sun από τους Beatles.

Συνεχίζεται.........