Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2008

Nicolaus Copernicus, "Κρυμμένος στον καθεδρικό"

1473: Γεννιέται από μια εύπορη οικογένεια στις όχθες του Βιτούλα στη σημερινή Πολωνία, ο Κοπέρνικος εξελέγη κληρικός στο πρεσβυτέριο του καθεδρικού ναού του Frauenburg κυρίως χάρη στην επιρροή του θείου του Λου­κάς, ο οποίος ήταν Επίσκοπος της περιοχής Ermland (ανατολική Πρωσία). Σπούδασε νομικά και ιατρική στην Ιταλία, όμως το κύριο καθήκον του ως κληρικός ήταν να υπηρετεί τον Λούκας ως γιατρός και γραμματέας. Τα καθήκοντα δεν ήταν δυσβάσταχτα, και ο Κοπέρντκος στον ελεύθερο χρόνο του ασχολιόταν με διάφορες δραστηριότητες. Έγινε ειδικός στα οικονο­μικά και υπηρέτησε ως σύμβουλος στη νομισματική μεταρρύθμιση. Δημοσίευσε ακόμη και τις δικές του μεταφράσεις στα λατινικά του δυσνόητου έλληνα ποιητή Θεοφύλακτου Σιμοκάτη.
Ωστόσο, το μεγαλύτερο πάθος του Κοπέρνικου έγινε η αστρο­νομία, η οποία τον κέρδισε από τότε που στα φοιτητικά χρόνια του αγόρασε ένα αντίγραφο των Αλφονσείων Πινάκων. Αυτός ο ερασιτέ­χνης αστρονόμος θα απορροφούνταν όλο και περισσότερο από τη μελέτη της κίνησης των πλανητών, και οι ιδέες του θα τον καθι­στούσαν τελικά μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες στην ι­στορία της επιστήμης.Είναι εκπληκτικό ότι όλη η έρευνα του Κοπέρνικου περί αστρο­νομίας περιλήφθηκε σε μόλις 11/2 δημοσίευση. Ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι αυτή η 11/2 δημοσίευση δεν διαβά­στηκε σχεδόν καθόλου στην εποχή του. To 1/2 αναφέρεται στο πρώ­το του έργο, το Commentariolus («Μικρό Σχόλιο»)[1], το οποίο ήταν χειρόγραφο, δεν κυκλοφόρησε ποτέ σε μορφή εκτυπωμένου τόμου, αλλά περίπου το 1514, άλλαξε χέρια ανάμεσα σε ελάχιστους αν­θρώπους. Παρ' όλα αυτά, σε ένα κείμενο μόλις είκοσι σελίδων, ο Κοπέρνικος συγκλόνισε το σύμπαν με την πιο ριζοσπαστική ιδέα στην αστρονομία για περισσότερα από χίλια χρόνια. Στην καρδιά αυτοΰ του φυλλαδίου βρίσκονταν τα επτά αξιώματα στα οποία βα­σίστηκε η θεώρηση του για το σύμπαν:
1. Το ουράνια σώματα δεν έχουν ένα κοινό κέντρο.
2. Το κέντρο της Γης δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος.
3. Το κέντρο του σύμπαντος βρίσκεται κοντά στον Ήλιο.
4. Η απόσταση από τη Γη μέχρι τον Ήλιο είναι ασήμα­ντη σε σύγκριση με την απόσταση μέχρι τους αστέρες.
5. Η φαινόμενη ημερήσια κίνηση των αστέρων είναι α­ποτέλεσμα της περιστροφής της Γης γύρω από τον ά­ξονα της.
6. Η φαινόμενη ετήσια ακολουθία των κινήσεων του Ήλιου είναι αποτέλεσμα της περιφοράς της Γης γύ­ρω από αυτόν. Όλοι οι πλανήτες περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο.
7. Η φαινόμενη ανάδρομη κίνηση ορισμένων από τους πλανήτες είναι απλώς αποτέλεσμα της θέσης μας ως παρατηρητές σε μια κινούμενη Γη.

Τα αξιώματα του Κοπέρνικου ήταν ακριβή από κάθε άποψη. Η Γη πράγματι περιστρέφεται, η Γη και οι υπόλοιποι πλανήτες πράγματι περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο και αυτή η κίνηση πράγματι εξη­γεί τις ανάδρομες πλανητικές τροχιές, ενώ η αποτυχία ανίχνευσης αστρικής παράλλαξης οφειλόταν στη μεγάλη απόσταση των αστέ­ρων. Δεν είναι σαφές τι παρακίνησε τον Κοπέρνικο να διατυπώσει αυτά τα αξιώματα και να σπάσει την παραδοσιακή κοσμοθεώρηση, αλλά ίσως να επηρεάστηκε από τον Ντομένικο Μαρία ντε Νοβάρα, έναν από τους καθηγητές του στην Ιταλία. Ο Νοβάρα συμπα­θούσε την πυθαγόρεια παράδοση, η οποία βρισκόταν στις καταβο­λές της φιλοσοφίας του Αρίσταρχου, και ο Αρίσταρχος ήταν ο πρώ­τος που πρότεινε το ηλιοκεντικό μοντέλο 1700 χρόνια νωρίτερα. Το έργο Commentariolus ήταν ένα μανιφέστο για μια αστρονομι­κή ανταρσία, μια έκφραση της ενόχλησης και της απογοήτευσης του Κοπέρνικου για την άσχημη πολυπλοκότητα του αρχαίου πτολεμαϊκού μοντέλου. Αργότερα, καταδίκασε την πρόχειρη φύση του γεωκεντρικού μοντέλου: «Είναι σαν τον καλλιτέχνη, ο οποίος προ­κειμένου να φτιάξει τις εικόνες του, συγκεντρώνει τα χέρια, τα πό­δια, το κεφάλι και άλλα μέλη από διάφορα μοντέλα του -το καθένα εξαιρετικά ζωγραφισμένο, αλλά αδύνατον να συνδυαστούν σε ένα σώμα-, και αφού δεν μπορεί να τα ταιριάξει με κανένα τρόπο, κα­ταλήγει σε ένα αποτέλεσμα που μοιάζει με τέρας παρά με άνθρω­πο.» Ωστόσο, παρά το ριζοσπαστικό του περιεχόμενο, το φυλλάδιο δεν προκάλεσε αναταραχή στους κύκλους της ευρωπαϊκής διανόη­σης, εν μέρει επειδή διαβάστηκε από ελάχιστους και εν μέρει επει­δή ο συγγραφέας του ήταν ένας ασήμαντος ιερέας που εργαζόταν στις παρυφές της Ευρώπης.


Το 1512 ο θείος του Λούκας μάλλον δηλητηριάζεται από τους Τεύτονες Ιππότες, οι οποίοι τον περιέγραφαν ως «διάβολο με ανθρώπινο πρόσωπο»)και ο Κοπέρνικος είχε ακόμη περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με τις μελέτες του.


Το 1539, ο Γκέοργκ Γιόαχιμ φον Λάουχεν, γνωστός ως Ρέτικους, ταξίδεψε μέ­χρι το Φράουενμπουργκ για να βρει τον Κοπέρνικο και να μάθει πε­ρισσότερα για το κοσμολογικό μοντέλο του. Επρόκειτο για μια γεν­ναία κίνηση, όχι μόνο γιατί ο νεαρός Λουθηρανός θα αντιμετώπιζε ένα αβέβαιο καλωσόρισμα στο καθολικό Φράουενμπουργκ, αλλά και γιατί οι συνάδελφοι του δεν έβλεπαν με συμπάθεια την αποστο­λή του. Ο Μαρτίνος Λούθηρος περιέγραψε το κλίμα που επικρα­τούσε σχετικά με τον Κοπέρνικο σε έναν από τους Επιτραπέζιους Λόγους του: (Ακούγονται φήμες για έναν όψιμο αστρονόμο που θέ­λει να αποδείξει πως η Γη κινείται και περιφέρεται στον ουρανό α­ντί να περιφέρεται ο ουρανός, ο Ήλιος και η Σελήνη, σαν κάποιος που κινείται με μια άμαξα ή ένα πλοίο να ισχυριζόταν ότι αυτός εί­ναι ακίνητος ενώ το έδαφος και τα δέντρα είναι που περπατούν και κινούνται... Ο ανόητος θέλει να γυρίσει την τέχνη της αστρονομίας ανάποδα».
Ο Λούθηρος μάλλον στηρίχθηκε στο εδάφιο του Ιησού του Ναυή:

"Στάσου, ω ήλιε, ακίνητος πάνω απ' τη Γαββαιών,
κι εσύ Σελήνη, σταμάτα πάνω απ' την κοιλάδα του Αγιαλόν."
Κι ευθύς ο ήλιος στάθηκε ακίνητος κι η Σελήνη σταμάτησε,
ώσπου ο λαός να πάρει εκδίκηση από τους εχθρούς του.


1541, Πολωνία. Ο Ρέτικους, ξεκινά με τις ευλογίες του δασκάλου του για μια επικίνδυνη αποστολή προς το τυπογραφείο Πέτριους στη Νυρεμβέργη. Στις αποσκευές του κρύβει ένα χειρόγραφο αιρετικό για την εποχή του, το έργο De revolutionibus orbium coeksttum («Περί των Περιφορών των Ουρανίων Σωμάτων». Είχε σχεδιάσει να μείνει στη Νιρεμβέργη για να επιβλέψει ολόκληρη τη διαδικασία της εκτύπωσης, αλλά ξαφνικά τον κάλεσαν στη Λιψία για κάτι επείγον, και έτσι εξουσιοδότησε για την επίβλεψη έναν κληρικό ονόματι Αντρέας Οζιάντερ.

1542, Νιρεμβέργη. Η απουσία του Ρέτικους δίνει την ευκαιρία στον κληρικό Οζιάντερ να προσθέσει (ανώνυμα ) ένα πρόλογο, χωρίς τη συγκατάβαση του Κοπέρνικου, που στην ουσία ανακαλέι το ίδιο το έργο.

1543, Πολωνία: Ο Κοπέρνικος κατάκοιτος στο κρεβάτι, αγωνιζόταν να παραμείνει ζωντανός μέχρι να δει με τα μάτια του τελειωμένο το βιβλίο που περιείχε το έργο της ζωής του. Τα αντίγραφα της πραγματείας του έφτασαν ακριβώς τη σωστή ώρα. Ο φίλος του και κληρικός Τίντε-μαν Γκίζε έστειλε στον Ρέτικους μια επιστολή περιγράφοντας τη δοκιμασία του Κοπέρνικου: «Για πολλές μέρες έχει στερηθεί τη μνή­μη του και την πνευματική του ρώμη. Μόλις που πρόλαβε να δει το βιβλίο του ολοκληρωμένο- την επόμενη στιγμή πέθανε».
'Οταν ξεφύλλισε τις πρώτες τυπωμένες σελίδες, διάβασε τον πρόλογο παθαίνει εγκεφαλικό επεισόδιο. Το βιβλίο ήδη κυκλοφορούσε και ήταν πλέον πολύ αργά για οποιαδήποτε αλλαγή. Ίσως αυτός ο πρόλογος να τον οδήγησε στον τάφο.
Ο ίδιος είχε ετοιμάσει ένα πιο σκληρό πρόλογο. Σ' αυτόν ο Κοπέρνικος ήταν αρκετά σαφής ότι είχε την πρόθεση να υιοθετή­σει μια επιθετική στάση απέναντι στους επικριτές του: «Ίσως να υ­πάρχουν φλύαροι οι οποίοι, παρ' ότι εντελώς άσχετοι με τα μαθη­ματικά, θα αναλάβουν να κρίνουν μαθηματικά ερωτήματα και, δια­στρεβλώνοντας αποσπάσματα των Γραφών για το σκοπό τους, θα τολμήσουν να βρουν ψεγάδια στο εγχείρημα μου και να το λογοκρί­νουν αυστηρά. Τους αγνοώ μέχρι του σημείου να περιφρονήσω την κριτική τους ως αβάσιμη».
Ο Οζιάντερ ίσως να πίστευε πως ο Κοπέρνικος θα διωκόταν αν οι ιδέες του δημοσιοποιούνταν, και ίσως έβαλε τον πρόλογο με τις καλύτερες προθέσεις, ελπίζοντας πως έτσι θα κα­τεύναζε τις επικρίσεις. Στοιχεία για τις ανησυχίες του Οζιάντερ βρέθηκαν σε μια επιστολή προς τον Ρέτικους στην οποία αναφέρε­ται στους αριστοτελικούς, εννοώντας εκείνους που πίστευαν στη γεωκεντρική θεώρηση του σύμπαντος: «Οι αριστοτελικοί και οι θεο­λόγοι εξευμενίζονται εύκολα αν τους πούμε ότι... οι παρούσες υπο­θέσεις δεν προτείνονται επειδή είναι αληθείς, αλλά επειδή είναι πιο βολικές για τον υπολογισμό των φαινόμενων σύνθετων κινήσεων».


1616: Μετά από 70 χρόνια και όταν άρχισαν και άλλοι ερευνητές να το επικαλούνται ( Γαλιλαίος κ.ά.), ετέθη στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων του Βατικανού (Index librorum prohibitorum) ως «αντίθετο με την Αγία Γραφή».



2008 Χάγη: Γενετικές αναλύσεις σε δύο τρίχες και ένα δόντι έδωσαν οριστικό τέλος στη μακρόχρονη αναζήτηση του τάφου του Νικόλαου Κοπέρνικου, ο οποίος συγκλόνισε τον κόσμο τον 16ο αιώνα, όταν ανακοίνωσε ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του Σύμπαντος.
Οι συγκρίσεις του γενετικού υλικού επιβεβαίωσαν ότι το λείψανο που είχε βρεθεί το 2005 στον καθεδρικό του Φρόμποργκ, στη βόρεια Πολωνία, ανήκει όντως στον «πατέρα» της σύγχρονης ηλιοκεντρικής αστρονομίας.
Ο Κοπέρνικος είχε διατελέσει ιερέας στον καθεδρικό του Φρόμποργκ ναό και συνεπώς ο ναός αυτός ήταν η πιθανή τελευταία κατοικία του.
Όπως μετέδωσε το Γαλλικό Πρακτορείο από τη Βαρσοβία, οι ειδικοί σύγκριναν το γενετικό υλικό δύο τριχών που είχαν βρεθεί στο Calendarium Romanum Magnum, ένα βιβλίο του Γιοχάνες Στέφλερ, το οποίο εκδόθηκε το 1518 και ανήκε στον Κοπέρνικο επί πολλά χρόνια, με ένα δόντι από το κρανίο και ένα κόκαλο που βρέθηκαν στο Φρόμποργκ. Όπως δήλωσε η ειδική της γενετικής Μαρί 'λεν από το σουηδικό πανεπιστήμιο της Ουψάλα, διαπιστώθηκε ότι όλα είχαν την ίδια γενετική αλληλουχία.
Μέχρι τώρα ο τάφος του Κοπέρνικου, που γεννήθηκε το 1473 στο Τόρουν της βόρειας Πολωνίας, αποτελούσε μυστήριο, παρά τις αναζητήσεις, επί δύο αιώνες, από Πολωνούς, Γάλλους και Γερμανούς ερευνητές.
Η ανακάλυψη έγινε τελικά από τον Πολωνό αρχαιολόγο Γιέρζι Γκασόφσκι, έπειτα από αίτημα του επισκόπου του Φρόμποργκ να μελετήσει τα εκατοντάδες απομεινάρια που είναι θαμμένα κάτω από τον ρωμαιοκαθολικό γοτθικό καθεδρικό της πόλης, η οποία βρίσκεται στην πολωνική βαλτική ακτή.
Το 2005 ανακαλύφθηκαν από τους αρχαιολόγους, κάτω από τα πλακάκια στο πάτωμα του καθεδρικού, το κρανίο και τα οστά ενός 70χρονου άνδρα, που παραδόθηκαν στο εγκληματολογικό εργαστήριο της πολωνικής αστυνομίας, η οποία σχεδίασε στον υπολογιστή μια πιθανή αναπαραγωγή του προσώπου, που είχε μεγάλη ομοιότητα με τα γνωστά πορτρέτα του Κοπέρνικου - συμπεριλαμβανομένης μιας ουλής πάνω από το φρύδι του και ενός σπασίματος στη μύτη.
Αν και η ηλιοκεντρική θεωρία είχε πρωτοδιατυπωθεί στην αρχαία Ελλάδα από τον Αρίσταρχο το Σάμιο, στη συνέχεια υποσκελίσθηκε από την πτολεμαϊκή γεωκεντρική θεωρία, που αργότερα είχε την υποστήριξη της ισχυρής Καθολικής Εκκλησίας. Ο Κοπέρνικος, με το έργο του De Revotutionibus Orbium Celestium, που εκδόθηκε λίγο πριν το θάνατό του το 1543, έφερε ξανά στο φως την κίνηση των ουράνιων σφαιρών (των πλανητών) γύρω από τον Ήλιο και όχι τη Γη, με συνέπεια να καταδικασθεί από τον Πάπα Παύλο τον 5ο το 1616, με το αιτιολογικό ότι αντιβαίνει στις Γραφές.
«Τώρα θα μπορέσουμε να αποδώσουμε τις οφειλόμενες τιμές στον Κοπέρνικο με ένα τάφο αντάξιο αυτής της επιφανούς ιστορικής προσωπικότητας» δήλωσε ο επίσκοπος του Φρόμποργκ, Γιάτσεκ Γιεζιέρσκι.


[1] Ο πλήρης τίιλος είναι De hypothesibus motuum coelestium ase constitutis commentariolus [Μικρό Σχόλιο για τις βάσεις των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων, διατυπωμένες υποθέσεις].

Πηγές:

1. Singh,S, (2005), Big Bang, Εκδ. Τραυλός, Αθήνα.
2. Gingerich,O,(2005), Στα ίχνη του Κοπέρνικου, Εκδ. Τραυλός, Αθήνα.

Αποδείχτηκε η διάσημη εξίσωση του Αϊνστάιν

Επιβεβαιώθηκε η εξίσωση E=mc2

Αποδείχτηκε η διάσημη εξίσωση του Αϊνστάιν , μετά από 103 χρόνια, και σε επίπεδο υποατομικών σωματιδίων
Η διασημότερη εξίσωση στον κόσμο, η E=mc2, που συσχετίζει την ενέργεια με τη μάζα και την ταχύτητα του φωτός, και η οποία μέχρι τώρα ουσιαστικά ήταν μια υπόθεση, για πρώτη φορά επιβεβαιώθηκε, όπως ανακοίνωσε το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο.
Χρειάσθηκε πάνω από ένας αιώνας, για να αποδειχθεί η εξίσωση, που δείχνει ότι η ενέργεια ισοδυναμεί με τη μάζα και ότι η μια μπορεί να μετατραπεί στην άλλη, όπως πρότεινε ο Αϊνστάιν το 1905 στο πλαίσιο της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας.
Η επιβεβαίωση έγινε, με τη βοήθεια μερικών από τους πιο πανίσχυρους υπολογιστές του κόσμου, από Γάλλους, Γερμανούς και Ούγγρους φυσικούς, υπό τον Λοράν Λελούς του κέντρου Θεωρητικής Φυσικής της Γαλλίας. Η σχετική επιστημονική δημοσίευση έγινε στο περιοδικό Science.
Η ομάδα των φυσικών έκανε μια σειρά πολύπλοκων υπολογισμών για να εκτιμήσει τη μάζα των πρωτονίων και των νετρονίων, των σωματιδίων στους πυρήνες των ατόμων. Σύμφωνα με το καθιερωμένο μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής, τα πρωτόνια και τα νετρόνια αποτελούνται από μικρότερα σωματίδια γνωστά ως κουάρκ και αυτά από τα γλουόνια. Το πρόβλημα είναι ότι η μάζα των γλουονίων είναι μηδενική και των κουάρκ μόνο 5%, άρα προκύπτει το ερώτημα που είναι το υπόλοιπο 95% της μάζας.
Η απάντηση από την ομάδα των φυσικών είναι ότι το υπόλοιπο 95% προέρχεται από την ενέργεια των κινήσεων και των αλληλεπιδράσεων των κουάρκ και των γλουονίων, επιβεβαιώνοντας έτσι οριστικά ότι μάζα και ενέργεια ισοδυναμούν, όπως προέβλεψε ο Αϊνστάιν.
Δείχνοντας πόση ενέργεια μπορεί να απελευθερωθεί αν μια ποσότητα μάζας μετατραπεί σε ενέργεια, η εξίσωση e=mc2 έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, μεταξύ άλλων για την κατασκευή ατομικών όπλων.
Όμως, η επιβεβαίωση της εξίσωσης και σε υποατομικό επίπεδο -σε εξισώσεις με το εξωτικό όνομα «κβαντική χρωμοδυναμική» - είχε μέχρι σήμερα αποδειχθεί τρομακτικά δύσκολη, μέχρι που ήρθε τώρα η απόδειξη από την επιστημονική ομάδα με το συντονισμό του CNRS.

Πηγή:
www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ