Σαν σήμερα στην Ιστορία της Φυσικής: Εκτοξεύτηκε ο πρώτος δορυφόρος στο Διάστημα, «Σπούτνικ 1» (4-10-1957)

Πηγές: Το Βήμα και (Ταξίδι στο Σύμπαν -Ξεκινώντας για το διάστημα, Εκδ. Καπόπουλος)

Ο «Σπούτνικ 1» ήταν ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος που εκτοξεύθηκε στο Διάστημα.

Σοβιετικής κατασκευής, ο «Σπούτνικ 1» («συνοδός», στα ρωσικά), αποτελεί τον πρώτο μίας σειράς δορυφόρων με την επωνυμία «πρόγραμμα Σπούτνικ». Εκτοξεύθηκε στις 4 Οκτωβρίου του 1957 από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν με έναν πύραυλο R-7.

Χαρακτηρίσθηκε σημαντική επιτυχία για τη Σοβιετική Ενωση, η οποία αιφνιδίασε τις ΗΠΑ, και αποτέλεσε το πρώτο βήμα στον σκληρό «πόλεμο των άστρων» που έφερε αντιμέτωπες τις δύο τότε υπερδυνάμεις στο Διάστημα. 

Επιθυμώντας να επειδείξει τα τεχνολογικά επιτεύματα της χώρας του, ο Νικήτα Χρουστσόφ ανήγγειλε το καλοκαίρι του 1957 ότι η ΕΣΣΔ θα έστελνε δορυφόρο για το Διεθνές Γεωφυσικό Έτος. Και δεν ήταν μια απλή αναγγελία, ούτε μια απλή καυχησιολογία: στο νέο κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, η ομάδα του Κουρλιόφ ετοίμαζε έναν πραγματικά διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο. Ο R-7 ήταν αυτό που ονομαζόταν πύραυλος παράλληλων ορόφων, με είκοσι κινητήρες τοποθετημένους σ' ένα κεντρικό κύλινδρο και τέσσερα περιφερειακά απορριπτόμενα δοχεία που αποσπούνταν μόλις καταναλώνονταν το καύσιμό τους.

Σχεδιασμένος να μεταφέρει μία κεφαλή δύο τόνων σε ακτίνα 6.500 χιλιομέτρων, ο R-7 εκτοξεύτηκε για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 1957. Μετά από κάποιες ακόμα επιτυχημένες εκτοξεύσεις, αποφασίστηκε ο πύραυλος αυτός να μεταφέρει τον πρώτο σοβιετικό δορυφόρο στο διάστημα.

Ο Κορολιόφ ήλπιζε πως θα μπορούσε ο χρόνος της εκτόξευσης να συμπέσει με την εκατοστή επέτειο της γέννησης του Τσιολκόφσκι, στις 17 Σεπτεμβρίου. Έχο­ντας μόνο λίγες εβδομάδες για να ετοιμάσει τον πύραυλο και τον δορυφόρο, πίεζε το προσωπικό του μέχρις εσχάτων. Καθώς οι τεχνίτες συναρμολογούσαν τα τμήμα­τα του πυραύλου, οι μηχανουργοί δίπλα μοχθούσαν να συναρμολογήσουν έναν απλό δορυφόρο, μια σφαίρα από κράμα αλουμινίου και διάμετρο περίπου εξήντα εκατοστά, εφοδιασμένη με δύο ραδιοπομπούς και τέσσερις κεραίες. Αλλά παρά την σχεδόν ακατάπαυστη εργασία, στάθηκε αδύνατο να τηρηθεί η προθεσμία.

Η ΑΥΓΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

Στις 4 Οκτωβρίου, ο πύραυλος —που τον είχαν ονομάσει «Παλιό Νούμερο Επτά»— στεκόταν έτοιμος πάνω στην εξέδρα εκτόξευσης. Τεχνικά προβλήματα καθυστέρη­σαν την εκτόξευση ως τη δύση του Ήλιου. Όταν πυροδοτήθηκαν οι μηχανές, οι παρατηρητές τυφλώθηκαν απ' τη λάμψη. Μετά ο πύραυλος ανυψώθηκε διαγρά­φοντας μια τοξοειδή τροχιά προς τα βορειοανατολικά, μέχρι που έγινε μια φωτεινή κουκίδα στον ουρανό. Ο δορυφόρος ήταν ουσιαστικά ένα μεταλλικό σώμα σφαιρικού σχήματος, διαμέτρου 58 εκατοστών, κατασκευασμένο από αλουμίνιο βάρους περίπου 83 κιλών. Στα 320 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της Γης, ο κεντρικός όροφος πρόσδωσε ταχύτητα 29.000 χιλιομέτρων την ώρα και απελευθέ­ρωσε το δορυφόρο με ωφέλιμο φορτίο 83 κιλά που έφερε τ' όνομα Σπούτνικ (Συ­νταξιδιώτης) — το πρώτο αντικείμενο που κατασκεύασε ο άνθρωπος και τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Σαν ένα μικρό πλάσμα που πετάχτηκε από τ' αβγό του και ζωντάνεψε, οι πομποί του άρχισαν να στέλνουν ένα σταθερό «μπιπ-μπιπ» αναφέροντας τη θερμοκρασία του.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες οι πολιτικοί αναστατώθηκαν και οι μηχανικοί των πυ­ραύλων πικράθηκαν. «Ξέραμε πως θα το έκαναν», αναφώνησε ο φον Μπράουν, χάνοντας για μια στιγμή την αυτοκυριαρχία του. «Για όνομα του Θεού, αφήστε μας ελεύθερους να κάνουμε κάτι. Μπορούμε να στείλουμε δορυφόρο σε εξήντα μέρες». Στην πραγματικότητα, χρειάστηκαν ογδόντα μέρες.

Εκτός από την σημασία του ως «επιστημονική πρωτιά» ο «Σπούτνικ 1» συνέβαλε στην ανίχνευση της πυκνότητας του ατμοσφαιρικού στρώματος, μέσω τις καταμέτρησης των αλλαγών στην τροχιά του δορυφόρου.

Ο «Σπούτνικ 1» συνέχισε την τροχιά του γύρω από τη Γη για 92 ημέρες, μέχρι τις 3 Ιανουαρίου του 1958: κάηκε κατά την είσοδό του στην ατμόσφαιρα έχοντας ολοκληρώσει 1.400 τροχιές γύρω από τη Γη και έχοντας καλύψει συνολική απόσταση 70 εκατομμυρίων χιλιομέτρων.

Ο επόμενος «Σπούτνικ 2» μετέφερε τον πρώτο ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, που δεν ήταν άλλος από τη διάσημη σκυλίτσα «Λάικα».

Η επιτυχία του σοβιετικού εγχειρήματος είχε ως αποτέλεσμα την επίσπευση των αμερικανικών προσπαθειών (ήδη σε εξέλιξη), και την εκτόξευση από πλευράς ΗΠΑ του Explorer 1 τον Ιανουάριο του 1958.
Δείτε την εκτόξευση από το Youtube: