O sir Ken Robinson κάνει μια διασκεδαστική και έντονα συγκινητική πρόταση για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που να γαλουχεί (αντί να υπονομεύει) τη δημιουργικότητα. Εντυπωσιακή ομιλία, είτε συμφωνείται πλήρως είτε όχι. Κάποια σημεία της είναι πολύ διδακτικά για το πως πρέπει να αντιμετωπίζεται το λάθος, αλλά ακόμη και η διαφορετική συμπεριφορά ενός παιδιού. Ενδιαφέρον προκαλεί και το ερώτημα που θέτει "Πού χρησιμεύει η δημόσια εκπαίδευση;" Και απαντάει: "Μα, να παράγει καθηγητές πανεπιστημίου", τους οποίους και κατακεραυνώνει στη συνέχεια αφού δε τους θεωρεί και σαν το υψηλότερο δείγμα ανθρώπινου πνεύματος! Ολόκληρο το σύστημα είναι πάντως μια διαδικασία εισαγωγής στο πανεπιστήμιο. "Και ξαφνικά τα πτυχία δεν αξίζουν τίποτα". Είναι ίσως αρκετά "μηδενιστικό", αλλά δεν απέχει πολύ απ' την απαξίωση της ίδιας της επιστημονικής κατάρτισης που βλέπουμε στις μέρες μας. Τέλος πάντων, δείτε το video γιατί πραγματικά αξίζει. Βάλτε και ελληνικούς υπότιτλους >>> View subtitles>Greek.
Η σφαίρα αιωρείτο στο άκρο επιμήκους νήματος στηριγμένου στον τρούλο του χοροστασίου και έγραφε τις πλατιές ταλαντώσεις της με ισόχρονη μεγαλοπρέπεια.
Εγώ ήξερα -αλλά και ο καθένας θα μπορούσε να το αντιληφθεί μες στη μαγεία εκείνης της ήρεμης ανάσας- ότι η περίοδος ρυθμιζόταν από τη σχέση ανάμεσα στην τετραγωνική ρίζα του μήκους του νήματος και σ' εκείνο τον αριθμό π που, με τρόπο παράλογο για τις γήινες διάνοιες, συνδέει αναπότρεπτα, χάρη στη θεία φρόνηση, την περιφέρεια με τη διάμετρο όλων των δυνατών κύκλων - ώστε ο χρόνος του ταξιδιού από τον έναν πόλο στον άλλο να είναι αποτέλεσμα μυστηριώδους συνωμοσίας των πιο άχρονων μέτρων, της μοναδικότητας του σημείου εξάρτησης, της δυαδικότητας μιας αφηρημένης διάστασης, της τριαδικής φύσης του αριθμού π, του μυστικού τετραγώνου της ρίζας, της τελειότητας του κύκλου.
Ήξερα ακόμα ότι στη βάση και πάνω στην κάθετο από το σημείο εξάρτησης, ένας μαγνητικός μηχανισμός που έστελνε τις επικλήσεις του σ' έναν κύλινδρο κρυμμένο στο κέντρο της σφαίρας διασφάλιζε τη συνέχεια της κίνησης, τέχνασμα που είχε σκοπό να εναντιωθεί στις αντιστάσεις της ύλης, χωρίς να αντιτίθεται στο νόμο του Εκκρεμούς, αντίθετα μάλιστα, του επέτρεπε να καταδειχτεί, διότι στο κενό, οποιοδήποτε υλικό σημείο
με βάρος, όταν εξαρτάται στο άκρο νήματος μη ελατού και αβαρούς, το οποίο δε δέχεται τις αντιστάσεις του αέρα και δεν έχει τριβή στο σημείο εξάρτησης του, θα ταλαντούται αρμονικά ως την αιωνιότητα.
Η χάλκινη σφαίρα ανέδιδε χλομές λάμψεις, οι οποίες μεταβάλλονταν καθώς τη χτυπούσαν οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου που γλιστρούσαν μέσα από τα υαλοστάσια. Αν, όπως άλλοτε, μπορούσε να χαϊδέψει με την ακίδα της ένα στρώμα υγρής άμμου απλωμένης στο δάπεδο του χοροστασίου, θα χάραζε με κάθε της ταλάντωση ένα αχνό αυλάκι στο χώμα, και το αυλάκι, αλλάζοντας απειροελάχιστα κατεύθυνση κάθε στιγμή, θα πλάταινε όλο και περισσότερο με μορφή ρήγματος, κοιλότητας, αφήνοντας μας να μαντέψουμε μια ακτινοειδή συμμετρία - σαν σκελετό μιας μάνταλα, αόρατη δομή μιας πεντάλφα, ενός αστεριού, ενός μυστικού ρόδου. Όχι, μάλλον μια ιστορία καταγραμμένη στο αχανές μιας ερήμου, ίχνη που απέμειναν από αμέτρητα πλανόδια καραβάνια. Μια ιστορία αργόσυρτων μετακινήσεων επί χιλιετίες, ίσως έτσι να κινήθηκαν οι Άτλαντες της ηπείρου του Μου, μια επίμονη και κτητική περιπλάνηση, από την Τασμανία ως τη Γροιλανδία, από τον Αιγόκερω στον Καρκίνο, από τη Νήσο του Πρίγκιπος Εδουάρδου στις Σβάλμπαρντ. Η ακίδα επαναλάμβανε, διηγούταν για άλλη μια φορά, σε καιρούς ανύποπτους, αυτό που είχαν κάνει από τη μια εποχή των παγετώνων ως την άλλη, και ίσως ακόμη να συνέχιζαν να κάνουν, αγγελιαφόροι των Κυρίων - ίσως, στη διαδρομή από τις Σαμόες ως τη Ζεμλιά, η ακίδα ν' άγγιζε, στη θέση της ισορροπίας της, την Άγκαρθ, το Κέντρο του Κόσμου. Και μάντευα ότι ένα ενιαίο σχέδιο συνέδεε την Άβαλον, την υπερβόρεια, με την Ανταρκτική έρημο που κρύβει το αίνιγμα του Άγιερς Ροκ.
Τη στιγμή εκείνη, στις τέσσερις το απόγευμα της 23ης Ιουνίου, το Εκκρεμές μετρίαζε την ταχύτητα του πλησιάζοντας στο ένα άκρο του επιπέδου ταλάντωσης, για να κατευθυνθεί και πάλι ράθυμα προς το κέντρο, ν' αποκτήσει ταχύτητα στα μισά της διαδρομής του και να χαράξει μια σταθερή σπαθιά στο μυστικό τετράγωνο των δυνάμεων, των οποίων το πεπρωμένο σημάδευε.
Αν έμενα περισσότερο κι αντιστεκόμουν στο διάβα των ωρών κοιτάζοντας αυτό το κεφάλι πουλιού, αυτή την αιχμή μιας λόγχης, αυτή την ανεστραμμένη περικεφαλαία, καθώς χάραζε στο κενό τις διαγώνιους του, αγγίζοντας τ' αντιδιαμετρικά σημεία της αστιγματικής του περιφέρειας, θα έπεφτα θύμα μιας θρυλικής ψευδαίσθησης, διότι ο Εκκρεμές θα μ' έπειθε ότι το επίπεδο ταλάντωσης θα εκτελούσε μία πλήρη περιστροφή και μέσα σε τριάντα δύο ώρες θα επέστρεφε στο σημείο εκκίνησης του διαγράφοντας μια πεπλατυσμένη έλλειψη - η δε έλλειψη θα περιστρεφόταν γύρω από το κέντρο της με ομοιόμορφη γωνιακή ταχύτητα, ανάλογη του ημίτονου του γεωγραφικού πλάτους. Πώς άραγε θα περιστρεφόταν αν το σημείο εξάρτησης του ήταν στην κορυφή του Ναού του Σολομώντος; Ίσως οι Ιππότες να αποπειράθηκαν κάτι τέτοιο και εκεί. Ίσως ο λογισμός, το τελικό νόημα, να παρέμενε το ίδιο. Ίσως το αβαείο του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών να ήταν ο πραγματικός Ναός. Ωστόσο, το πείραμα θα ήταν τέλειο μόνο στον Πόλο, στο μοναδικό τόπο όπου το σημείο εξάρτησης θα βρισκόταν στην ιδεατή προέκταση του άξονα της γήινης περιστροφής και όπου το Εκκρεμές θα πραγματοποιούσε το φαινομενικό του κύκλο μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες.
Ωστόσο, δεν είχα μπροστά μου μια παρέκκλιση από το Νόμο, διότι, συν τοις άλλοις, ο Νόμος την προέβλεπε, δεν ήταν παραβίαση ενός χρυσού μέτρου ώστε το θαύμα να γίνει λιγότερο θαυμαστό. Ήξερα ότι η γη περιστρέφεται, κι εγώ μαζί της, και ο Άγιος Μαρτίνος των Αγρών, και όλο το Παρίσι μαζί μου, και περιστρεφόμασταν όλοι μαζί κάτω από το Εκκρεμές που στην πραγματικότητα δεν άλλαζε ποτέ τη διεύθυνση του επιπέδου του, διότι εκεί ψηλά, από το σημείο εξάρτησης του και πέρα, στην ιδεατή προέκταση του νήματος προς το άπειρο, ψηλά προς τους πιο απόμακρους γαλαξίες, βρισκόταν, αιώνια ακίνητο, το Σταθερό Σημείο.
Η γη περιστρεφόταν, μα ο χώρος όπου ήταν στερεωμένο το νήμα ήταν το μοναδικό αμετάβλητο σημείο του σύμπαντος.
Έτσι, λοιπόν, το βλέμμα μου δε στρεφόταν στη γη αλλά εκεί ψηλά, όπου δοξαζόταν το μυστήριο της απόλυτης ακινησίας. Το Εκκρεμές μού έλεγε ότι μολονότι όλα κινούνταν, η υδρόγειος σφαίρα, το ηλιακό σύστημα, τα νεφελώματα, οι μαύρες τρύπες και όλα τα τέκνα της κοσμικής εκπόρευσης, από τα πρώτα θεία όντα ως την πιο ιξώδη ύλη, ένα μοναδικό σημείο παρέμενε ιδεατός πείρος, σφήνα, γάντζος, και άφηνε το σύμπαν να κινείται γύρω του. Και τώρα εγώ συμμετείχα σ' αυτή την υπέρτατη εμπειρία, εγώ που επίσης κινιόμουν μέσα στα πάντα μαζί τους, μπορούσα να δω Εκείνο, το Ακίνητο, το Φρούριο, την Εγγύηση, την ολόφωτη αχλύ που δεν είναι σώμα, δεν έχει σχήμα, μορφή, βάρος, ποσότητα ή ποιότητα, και δε βλέπει, δε νιώθει, δεν υποκύπτει στο συναίσθημα, δε βρίσκεται σ' έναν τόπο, ή σε χώρο και χρόνο, δεν είναι ψυχή, διάνοια, φαντασία, γνώμη, αριθμός, τάξη, μέτρο, ουσία, αιωνιότητα, δεν είναι σκότος ούτε φως, δεν είναι λάθος και δεν είναι αλήθεια.......
[Το εκκρεμές του Φουκώ, Ουμπέρτο Έκο]
Το εκκρεμές του Foucault
Πριν από το εμπνευσμένο μυθιστόρημα του Ουμπέρτο Εκο, τον Φουκώ γνώριζαν μόνο όσοι σπούδαζαν Φυσική ή επισκέπτονταν το Πάνθεον στο Παρίσι, όπου
λειτουργεί ακόμη το πρώτο εκκρεμές που κατασκευάστηκε για να δείξει με χειροπιαστό τρόπο στους μη ειδικούς την περιστροφή της Γ
ης. Έτσι όμως το όνομα του μεγάλου αυτού πειραματικού επιστήμονα συνδέθηκε με το πιο ασήμαντο από τα επιτεύγματά του και ξεχάστηκαν οι μεγάλες του επιτυχίες, όπως η μέτρηση της ταχύτητας του φωτός, το γυροσκόπιο και η μέθοδος κατασκευής κατόπτρων για τηλεσκόπια. Το εκκρεμές του Φουκώ δεν είναι καμιά πολύπλοκη συσκευή. Είναι απλά μια μεταλλική σφαίρα που κρέμεται από ένα μακρύ σκοινί. Στην κατάσταση ηρεμίας η σφαίρα κρέμεται κατακόρυφα προς τα κάτω. Όταν απομακρύνουμε τη σφαίρα από τη θέση η
ρεμίας, τότε αυτή κινείται πέρα-δώθε γύρω από τη θέση ηρεμίας, και αυτό είναι ένα εκκρεμές. Αν η Γη δεν περιστρεφόταν, το εκκρεμές θα ταλαντευόταν πάντα προς την ίδια διεύθυνση. Επειδή όμως η Γη περιστρέφεται, το εκκρεμές αλλάζει κατεύθυνση ταλάντωσης με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Στους πόλους η διεύθυνση των ταλαντώσεων επιστρέφει στην αρχική ύστερα από 12 ώρες, στον ισημερινό δεν αλλάζει καθόλου και στα ενδιάμεσα πλάτη η ταχύτητα αλλαγής της διεύθυνσης παίρνει όλες τις ενδιάμεσες τιμές, που ισούνται με 12 ώρες, διαιρεμένες με το ημίτονο του γεωγραφικού πλάτους του τόπου. Για παράδειγμα, στην Αθήνα χρειάζονται 19 ώρες και 30 λεπτά για να επιστρέψει στην αρχική
διεύθυνση. Το φαινόμενο παρατηρείται πολύ εύκολα αν στην κάτω πλευρά της σφαίρας έχουμε προσαρμόσει μια ακίδα, που κατά την ταλάντωση χαράζει γραμμές στο έδαφος. Οι γραμμές αυτές περιστρέφονται διαρκώς, καθώς αλλάζει η διεύθυνση ταλάντωσης και η περιστροφή αυτή γίνεται τόσο πιο εμφανής σε έναν περαστικό παρατηρητή όσο περισσότερο χρόνο κάνει το εκκρεμές για μια πλήρη ταλάντωση. Επειδή η περίοδος του εκκρεμούς είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερο είναι το μήκος του σκοινιού, είναι φανερό ότι για να είναι εντυπωσιακό το εκκρεμές του Φουκό θα πρέπει να εγκαθίσταται σε πολύ ψηλά οικοδομήματα. Για παράδειγμα στο Πάνθεον του Παρισιού το ύψος εξάρτησης είναι 67 μέτρα και η περίοδος ταλάντωσης 16,4 δευτερόλεπτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το βάρος της σφαίρας δεν έχει σημασία, χρησιμεύει απλά στο να κρατάει το σκοινί τεντωμένο!
JeanBernardLeonFoucault1819-68
Η ζωή του Φουκώ μοιάζει λίγο με παραμύθι. Ήταν κοντός και ασθενικός, έπασχε από στραβισμό και «δεν έπαιρνε» τα μαθηματικά. Είχε όμως μια εξαιρετική επιδεξιότητα στις κατασκευές και οι γονείς του αποφάσισαν να τον κατευθύνουν στο μοναδικό «αξιοπρεπές» επάγγελμα για ανθρώπους με τέτοια ταλέντα ε
κείνη την εποχή, τη χειρουργική. Σε ηλικία 20 ετών λοιπόν γράφτηκε στην περίφημη Ιατρική Σχολή του Παρισιού και θα γινόταν ίσως σπουδαίος χειρουργός, αν δεν λιποθυμούσε την πρώτη φορά που είδε αίμα!
ΟΑλφόνς Ντονέ, ένας καθηγητής που είχε εκτιμήσει τις ικανότητες του νέου φοιτητή, τον έπεισε να ασχοληθεί με την ιατρική μικροσκοπία και του ανέθεσε να φτιάξει τον πρώτο φωτογραφικό άτλαντα μικροσκοπικών παρασκευασμάτων. Ο Φουκό για το θέμα αυτό συνεργάστηκε με έναν συμφοιτητή του, ο οποίος επίσης δεν αγαπούσε ιδιαίτερα την Ιατρική, τονΙπολίτ Φιζό. Οι δυο τους βελτίωσαν τις πρωτόγονες τότε μεθόδους φωτογραφίας και όχι μόνο δημοσίευσαν ένα βιβλίο με 80 «πρ
ότυπες» φωτογραφίες μικροσκοπικών παρασκευασμάτων, αλλά ύστερα από παραγγελία του Φρανσουά Αραγκό, διευθυντή του αστεροσκοπείου του Παρισιού, πήραν και εξαιρετικές φωτογραφίες του Ήλιου.
Ο Αραγκό εκτίμησε πολύ τις ικανότητες του Φουκώ και τον «μύησε» σε ένα από τα ιστορικότερα προβλήματα της Φυσικής, αυτό της διάκρισης μεταξύ της σωματιδιακής θεωρίας φωτός του Νεύτωνα και της κυματικής θεωρίας φωτός του Χόιχενς. Ο Αραγκό είχε αποδείξει ότι αν το φως αποτελείται από σωματίδια, τότε το φαινόμενο της διάθλασής του στην επιφάνεια του νερού, χάρις στο οποίο τα κουπιά μιας βάρκας φαίνονται «σπασμένα», οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το φως διαδίδεται στο νερό με μεγαλύτερη ταχύτητα από ό,τι στον αέρα. Μάλιστα, ο ίδιος είχε αρχίσει μια σειρά πειραμάτων για να μετρήσει αυτές τις ταχύτητες, αλλά η εξασθενημένη από τον διαβήτη όρασή του δεν του επέτρεψε να τα ολοκληρώσει. Το πείραμα ανέλαβαν να το συνεχίσουν οι Φουκό και Φιζό και όχι μόνο έμειναν στην ιστορία ως οι πρώτοι επιστήμονες που μέτρησαν την ταχύτητα του φωτός με μεγάλη ακρίβεια, αλλά και επιβεβαίωσαν οριστικά την κυματική θεωρία, μιας και βρήκαν ότι η ταχύτητα του φωτός στο νερό είναι μικρότερη από ό,τι στον αέρα.
Το εκκρεμέςεφευρέθηκε στην πραγματικότητα κατά λάθος.Το 1848 ο LeonFoucaultτοποθετούσε μια λεπτή μακριά μεταλλική ράβδο στον τόρνο του. Την «έπαλε»και το άκρο του μετάλλου άρχισε να πηγαίνει πάνω κάτω. Αν μεταχειριστείς το τσοκ του τόρνου σαν ρολόι, το άκρο ταλαντώνεται μεταξύ 12 ακριβώς και 6 ακριβώςκαι πίσω στις 12 κλπ. Τότε έστρεψε αργά το τσοκ περί τις 90ο . Αλλά το άκρο της μεταλλικής ράβδου συνέχισε ακλόνητα να δονείται μπρος –πίσω μεταξύ 12 ακριβώς και 6 ακριβώς. Αυτό έκανε τον Leon να αρχίσει να σκέφτεται. Τοποθέτησε ένα μικρό εκκρεμές στο τρυπάνι από το «drillpress – ένα σταθερό δράπανο » του. Έθεσε το εκκρεμές σε ταλάντωση και στη συνέχεια έβαλε σε λειτουργία το τρυπάνι. Για μια ακόμη φορά, το εκκρεμές συνέχισε να ταλαντώνεται στο ίδιο επίπεδο, και αγνοούσε τελείως το γεγονός ότι το σημείο στήριξής του περιστρεφόταν.
Τότε κατασκεύασε ένα εκκρεμές 2 μέτρων με μια μπάλα 5 κιλών στο εργαστήριο που είχε στο κελάρι του. Πριν το πλάτος της αιώρησης σβήσει τελείως , είδε ότι το βάρος στο τέλος του εκκρεμούς φαινόταν σαν να περιστρεφόταν σύμφωνα με τη φορά περιστροφής των δεικτών του ρολογιού. Τώρα που ήταν πεπεισμένος για την αρχή, κατασκεύασε ένα δεύτερο εκκρεμές με ένα σύρμα 11 μέτρων στο Αστεροσκοπείο του Παρισιού και περιστρεφόταν και αυτό σύμφωνα με τη φορά περιστροφής των δεικτών του ρολογιού.
Ζήτησε να κατασκευάσει κάτι "μεγάλο" για την Παρισινή Έκθεση του 1851, και κατσκεύασε ένα εκκρεμές με νήμα μήκους 67 μέτρων στο Πάνθεον- μια Παρισινή εκκλησία που είναι επίσης γνωστή και ως εκκλησία του Saint Genevieve και ένα μνημείο του Παρισιού που είναι αφιερωμένο στους επιφανείς γάλλους.
Χρησιμοποίησε μια σφαίρα κανονιού 28 κιλών. Τοποθέτησε τη βελόνα κάτω από τη σφαίρα, και διασκόρπισε άμμο κάτω από τη δυνατή τροχιά της σφαίρας, έτσι ώστε η ακίδα να χαράζει το ίχνος της τροχιάς στην άμμο.
Τράβηξε τη σφαίρα στη μια πλευρά και τη συγκράτησε με ένα κορδόνι. Με μεγάλη ιεροτελεστία, έβαλε φωτιά στο κορδόνι και η σφαίρα ξεκίνησε να διαγράφει μια όμορφη, ευθύγραμμη (μη ελλειπτική) τροχιά στην άμμο. Μέσα σε λίγα λεπτά το εκκρεμές είχε αρχίσει να αιωρείται λίγο σύμφωνα με τη φορά των δεικτών του ρολογιου - και η προηγούμενη, περίπου ευθεία γραμμή στην άμμο είχε αρχίσει να μοιάζει με μια προπέλλα .
Το πείραμα πέτυχε. Η γη περιστρεφόταν κάτω από το εκκρεμές!!
Για να κατανοήσουμε το γιατί, ας φανταστούμε το εκκρεμές του Foucault τοποθετημένο στον Βόρειο Πόλο. Όταν τεθεί σε κίνηση, θα κινείται ανεξάρτητα από την κίνηση της Γης καθώς ο πλανήτης απλώς θα περιφέρεται από κάτω του. Ένας παρατηρητής στον πόλο θα έβλεπε το επίπεδο ταλάντωσης να κάνει μια στροφή 360 μοιρών κάθε 24 ώρες. Όμως ο ρυθμός αυτός εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος οτο οποίο βρίσκεται το εκκρεμές: στο Παρίσι χρειάζεται 32 ώρες για να ολοκληρώσει την περιστροφή του. Στον ισημερινό το επίπεδο δεν περιστρέφεται καθόλου ενώ στον Νότιο Πόλο περιστρέφεται αντίστροφα προς τους δείκτες του ρολογιού.
Συχνά οι επιστήμονες για να εξηγήσουν την κίνηση του εκκρεμούς θεωρούν μια υποθετική δύναμη, γνωστή ως δύναμη Coriolis, η οποία δρα πάνω στο εκκρεμές. Η δύναμη Coriolis δεν είναι μια πραγματική δύναμη, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε από το θεωρητικό πείραμα στον Βόρειο Πόλο, φαίνεται όμως πραγματική στους ανθρώπους που κινούνται στο ίδιο σύστημα αναφοράς με τη Γη. Η δύναμη Coriolis εξηγεί ακόμα γιατί τα καιρικά φαινόμενα στο βόρειο ημισφαίριο μοιάζουν να περιστρέφονται κατά τους δείκτες του ρολογιού ενώ στο νότιο ημισφαίριο αντίστροφα αυτούς.
Πολλά μουσεία επιστημών ανά τον κόσμο έχουν δημιουργήσει ομοιώματα του εκκρεμούς του Foucault.
Τον Οκτώβριο του 1995 , το αυθεντικό εκκρεμές του Φουκώ ξαναεγκαταστάθηκε στο Πάνθεον, χρησιμοποιώντας την αυθεντική μπρούντζινη σφαίρα.
Υποχρεωτικό σχολείο από την ηλικία των 4 ετών, ολοήμερο Δημοτικό και ακολούθως ολοήμερο Γυμνάσιο, αδιάφορο πόσο θα κοστίσουν. Είναι η συμφωνία τριών βασικών σημείων που επήλθε χθες στο Συμβούλιο Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. «Προτείνουμε τη διεύρυνση σχολικού χρόνου, δηλαδή ολοήμερο σχολείο μέχρι την Γ’ Γυμνασίου. Θέλουμε να είναι χρόνος αξιοποίησης δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων των μαθητών», εξήγησε την απόφαση του Συμβουλίου ο κ. Μπαμπινιώτης. Την πρότασή του για ολοήμερο Γυμνάσιο είχε παρουσιάσει σε συνέντευξη στον ΕΤ τον περασμένο Σεπτέμβριο, με την ιδιότητα του επικεφαλής της επιτροπής για τα αναλυτικά προγράμματα.
Για τη δομή του Λυκείου δεν επιτεύχθηκε σύγκλιση απόψεων ανάμεσα στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και την πλευρά Μπαμπινιώτη, έτσι αποφασίστηκε να κατατεθούν στο υπουργείο Παιδείας οι δύο εναλλακτικές προτάσεις: Λύκειο γενικής παιδείας με μαθήματα επιλογής ή Λύκειο τριών κύκλων που προσιδιάζει στο σημερινό μοντέλο των κατευθύνσεων, όπως προτείνει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Το ΠΑΣΟΚ, πάντως, σύμφωνα με τον εκπρόσωπό του στο Συμβούλιο, κ. Γ. Πανάρετο, «έχει από το 1996 ταχθεί υπέρ του εθνικού απολυτηρίου».
Θέματα κόστους δεν απασχολούν το Συμβούλιο. «Εμείς προτείνουμε πώς να γίνει σωστή η Παιδεία, δεν εξετάζουμε το οικονομικό που είναι ζήτημα της εκάστοτε κυβέρνησης», δήλωσε ο κ. Μπαμπινιώτης. Η υποχρεωτική διετής προσχολική αγωγή, πάγιο αίτημα των εκπαιδευτικών Ομοσπονδιών, το οποίο ικανοποιήθηκε κατά το ήμισυ προ διετίας, υπήρξε το «μετέωρο βήμα» των υπουργών Παιδείας κυρίως λόγω του υψηλού του κόστους.
«Θεωρούμε ότι το βάρος πρέπει να πέσει στην υποχρεωτική εκπαίδευση, από το νηπιαγωγείο μέχρι το Γυμνάσιο», επιχειρηματολόγησε ο κ. Μπαμπινιώτης. Χθες εξάλλου το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κατέθεσε το δεύτερο πακέτο των προτάσεών του για την επιμόρφωση και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών, την τεχνική εκπαίδευση και τα σχολικά βιβλία. Μεταξύ άλλων εισηγήθηκε το εναλλακτικό βιβλίο να κατατίθεται ολοκληρωμένο και όχι τμηματικά στο Ινστιτούτο, το οποίο θα κοινοποιεί στα σχολεία κατάλογο εγκεκριμένου υλικού προκειμένου αυτά να προμηθεύονται ότι επιλέξουν. Το εξεταστικό θα απασχολήσει επόμενες συνεδριάσεις.
ΜΑΝΩΛΗ ΓΙΟΥΛΗ e-tipos.com
Συνωστισμός 8.000 αριστούχων στις σχολές αιχμής, αύξηση των μεσαίων βαθμολογιών, αλλά και περίπου 12.000 κενές θέσεις κυρίως στα περιφερειακά ΤΕΙ αναμένεται να προκύψουν από τις εφετινές βαθμολογίες των υποψηφίων για την Ανώτατη Εκπαίδευση που θα ανακοινωθούν το μεσημέρι της Παρασκευής.
Το υπουργείο Παιδείας προανήγγειλε χθες ότι οι βαθμολογίες των υποψηφίων θα αναρτηθούν στα σχολεία μετά τις 12 το μεσημέρι της Παρασκευής 19 Ιουνίου- παράλληλα θα δοθούν στη δημοσιότητα τα στατιστικά στοιχεία- βάζοντας έτσι τέλος στην αγωνία τους. Στη συνέχεια οι υποψήφιοι θα πρέπει να συμπληρώσουν τα μηχανογραφικά τους μέχρι τα μέσα Ιουλίου, ενώ οι βάσεις αναμένεται να ανακοινωθούν την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου.
Η κίνησή τους, όπως εκτιμούσαν χθες βαθμολογητές και εκπαιδευτικοί, αναμένεται να εμφανίσει διαφορετικές ταχύτητες για μια ακόμα χρονιά, με κύρια χαρακτηριστικά τη μικρή άνοδο στο 2ο και στο 4ο Επιστημονικό Πεδίο, τη διατήρηση (έως και πολύ μικρή πτώση) στις υψηλόβαθμες Ιατρικές Σχολές του 3ου Πεδίου, μικρές αυξομειώσεις στο 1ο Πεδίο με τις Νομικές και Παιδαγωγικές Σχολές να κρατούν τις υψηλές τους βάσεις και τάσεις μεγαλύτερης ανόδου στο 5ο Πεδίο των Σχολών Διοίκησης και Οικονομίας. Σκληρός αναμένεται να είναι εφέτος ο ανταγωνισμός και στις σχολές μεσαίας ζήτησης όλων των πεδίων, καθώς οι πληροφορίες για τις βαθμολογίες αναφέρουν ότι περισσότεροι υποψήφιοι από πέρυσι συνωστίζονται στις μεσαίες βαθμολογίες, καθώς η Επιτροπή Εξετάσεων επέλεξε θέματα που εξασφάλιζαν σε περισσότερους τη βάση του 10 και σε λιγότερους το άριστα. Σύμφωνα πάντως με τον ερευνητή κ. Χρήστο Κάτσικα, το φαινόμενο του πληθωρισμού αριστούχων θα εμφανιστεί και εφέτος, αλλά σε μικρότερο βαθμό από πέρυσι. Υπολογίζονται σε σχεδόν 8.000 (από περίπου 9.000 πέρυσι) οι υποψήφιοι που πέτυχαν υψηλές βαθμολογίες και θα διεκδικήσουν μια θέση στις σχολές αιχμής, οι οποίες αναμένεται να διατηρήσουν, σε γενικές γραμμές, σε υψηλά επίπεδα τις βάσεις τους. Στον αντίποδα, αναμένεται ότι περίπου 25.000 υποψήφιοι δεν θα κατορθώσουν και εφέτος να περάσουν τη βάση του 10 και θα μείνουν εκτός ΑΕΙ-ΤΕΙ, ενώ οι κενές θέσεις στα περιφερειακά ΤΕΙ θα είναι λιγότερες από πέρυσι, αλλά και πάλι υπολογίζεται ότι περίπου 12.000 θέσεις εισακτέων θα μείνουν αδιάθετες. Πηγή: http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&artid=4522177&ct=1
Ένα ερώτημα που θέτω στον εαυτό μου πολλές φορές είναι το πως πρέπει να διδάξω συγκεκριμένες έννοιες ή και το πως πρέπει να διδάξω συγκεκριμένες τάξεις. Προσπαθώ να πω πως σκέφτομαι, ότι δε μπορεί ο τρόπος διδασκαλίας να είναι ίδιος και στη β' γυμνασίου και στην γ' Λυκείου. Οι στόχοι είναι διαφορετικοί. Και αν στο φροντιστήριο πολλές φορές είσαι δεσμευμένος από τις συνθήκες -( ανάγκη για το αποτέλεσμα, ανάγκη για επιτυχία στο διαγώνισμα, ανάγκη για να είναι λυμένες όλες οι ασκήσεις του καθηγητή!!)- και ρίχνεις νερό στο κρασί σου, στο σχολείο δεν υπάρχει δικαιολογία. Δε γίνεται να τελειώνουν τα παιδιά το γυμνάσιο και να μην έχουν παρακολουθήσει και εκτελέσει κάποια πειράματα φυσικής. Δε θεωρώ ότι πρέπει όλα να τα διδάσκονται πειραματικά, αλλά μιλάμε για μια επιστήμη που είναι και πειραματική και που διδάσκεται σχεδόν μόνο θεωρητικά. Πέρα από τους διδακτικούς στόχους που πρέπει να επιτευχθούν κάθε φορά, στο γυμνάσιο που το παιδί έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με καθαρή Φυσική, πρέπει να υπάρχει σαν πρωταρχικός στόχος να αγαπήσει, να ευχαριστηθεί το μάθημα. Να καταλάβει την αξία του συγκεκριμένου μαθήματος, μιας και συνδέεται άμεσα με φαινόμενα της καθημερινής ζωής.
Με αφορμή τις παραπάνω σκέψεις παρουσιάζω ένα βιβλίο που διάβασα πρόσφατα, από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, το "Μαθήματα Φυσικής για τα παιδιά των φίλων μου".
Με πρωτοβουλία της Μαρί Κιουρί, μια ομάδα φίλων ανέλαβε να κάνει στα παιδιά τους, ηλικίας περίπου δέκα ετών, μια πρωτότυπη πειραματική διδασκαλία για ένα διάστημα δύο ετών (1907-1908). Οι γονείς μοιράστηκαν τις κύριες διδακτικές ενότητες, με βάση ένα μικρό αριθμό μαθημάτων. Έγινε μια πολύ ξεχωριστή προσπάθεια ώστε η διδασκαλία των επιστημονικών θεμάτων να βασίζεται σε πειράματα που θα εκτελούσαν τα ίδια τα παιδιά.
Το «σχολείο» αυτό, που σύντομα ονομάστηκε «ο συνεταιρισμός» (lacooperative), άφησε ευχάριστες αναμνήσεις τόσο στους καθηγητές, όσο και στους μαθητές. Αναμνήσεις τις οποίες μέχρι και σήμερα μεταφέρουν οι γονείς στα παιδιά. Η Ιρέν Ζολιό-Κιουρί τις ανακαλούσε συχνά σε συζητήσεις σχετικά με την διδασκαλία των επιστημών γενικότερα ή για να υπογραμμίσει το ρόλο που έπαιξε «ο συνεταιρισμός» στην αφύπνιση του δικού της επιστημονικού προσανατολισμού. Η Εβ Λαμπουίς-Κιουρί εμπνεύστηκε απ' αυτές για να τον ξαναζωντανέψει στη βιογραφία της μητέρας της, που έγραψε το 1937 και εξέδωσε στον οίκο Gallimard.
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει τις σημειώσεις που κρατούσε η Ιζαμπέλ Σαβάν κατά τη διάρκεια ορισμένων μαθημάτων φυσικής τα οποία δίδασκε η Μαρί Κιουρί. Ένας συνάδελφος μας βρήκε αυτές τις σημειώσεις και αργότερα, στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne, έκανε μερικά αντίγραφα τα οποία άρχισε να κυκλοφορεί. Η ανταπόκριση και η ενθάρρυνση που έλαβε οδήγησαν στη σημερινή τους έκδοση, η οποία ολοκληρώνεται με ένα απόσπασμα από το βιβλίο MadameCurie, της Εβ Κιουρί, που μνημονεύει τον συνεταιρισμό [1].
Η Ιζαμπέλ Σαβάν, που γεννήθηκε το 1894 ήταν λίγο μεγαλύτερη από τα άλλα παιδιά που μυήθηκαν μαζί της στη φυσική. Η Μαρί Κιουρί, η οποία εκτιμούσε το έκδηλο ενδιαφέρον της για τις επιστήμες, φρόντισε στη συνέχεια να κάνει σ' αυτήν και μαζί στην πρωτότοκη κόρη της, Ιρέν, μερικά ιδιαίτερα μαθήματα μαθηματικών. Παρακολούθησε δε τη μετέπειτα πορεία της, αλληλογραφώντας μαζί της. Η Ιζαμπέλ Σαβάν εργάστηκε για μεγάλο μέρος της ζωής της ως χημικός μηχανικός στο UgineKuhlman. Μια τέτοια σταδιοδρομία μηχανικού ήταν ακύμη πολύ σπάνια την εποχή εκείνη.
Το βιβλίο αυτό μας αποκαλύπτει μια πτυχή της προσωπικότητας της Μαρί Κιουρί-Σκλοντόβσκα, ελάχιστα γνωστή μέχρι σήμερα.
Αυτή η γυναίκα που είχε αφοσιωθεί στην έρευνα όσο κανένας άλλος, που αγωνιζόταν στις πιο προωθημένες θέσεις της επιστήμης, που ερευνούσε άγνωστα πεδία, αποφάσισε, αφήνοντας για λίγο την πρώτη γραμμή, να βάλει ένα στοίχημα: ότι θα μπορούσε να διδάξει τα βασικά στοιχεία της φυσικής -σε ποιον άλλον- σε παιδιά, και μάλιστα με τρόπο που να τα ανακαλύπτουν από μόνα τους. Είναι πραγματικά γοητευτικό να βλέπει κανείς αυτή την κορυφαία επιστήμη, όχι να «κατεβαίνει», αλλά να «απευθύνεται» σ' αυτό το νεαρό ακροατήριο, που λαχταρά να μάθει και να καταλάβει. Μεταμόρφωση μιας επιστήμης κατακόρυφης -καθώς οι γνώσεις μεταφέρονται από τον έναν στο μυαλό του άλλου- σε μια επιστήμη οριζόντια όπου το παιδί, οδηγημένο από το χέρι του μεγαλύτερου, πλησιάζει το πεδίο της γνώσης σαν ίσος προς ίσο.
Προφανώς, η φράση-κλειδί της μεταμύρφωσης αυτής είναι η πρακτική εφαρμογή, δηλαδή ο πειραματισμός, και βεβαίως η Μαρί Κιουρί στον τομέα αυτό είναι αυθεντία. Άλλο πράγμα όμως είναι ο πειραματισμός στο εργαστήριο, και μάλιστα στα απώτατα όρια της επιστημονικής ανακάλυψης, και άλλο να γίνεται μια διαδικασία προσιτή και εφαρμόσιμη από τα ίδια τα παιδιά, συνδεδεμένη με την καθημερινή ζωή και ταυτόχρονα πλούσια σε νόημα.
Ορίστε λοιπόν πώς επιτυγχάνεται ένα θαύμα. Η Μαρί Κιουρί, με έναν σωλήνα σχήματος Uστα χέρια, μιλάει. Επιπλέον, θέτει -κυρίως όμως υποβάλλει- ερωτήματα («Πώς μπορείτε να γνωρίζετε ότι...; Τι ανεβάζει τον υδράργυρο; Γιατί...; Τι συνέβη...; Πιστεύετε πως...;») ερωτήματα που έχει ο καθένας και ιδίως εκείνα με τα οποία μας βομβαρδίζουν καθημερινά τα παιδιά. Τα κάνει δικά της, οδηγώντας τα παιδιά στην απάντηση, με ένα είδος μαιευτικής που ανοίγεται στην παρατήρηση, τον πειραματισμό και τη σκέψη. Πόσο τυχερά είναι αυτά τα παιδιά που, είτε φτιάχνοντας ένα βαρόμετρο, είτε χρησιμοποιώντας καλάμια σταριού αλλά και αντλίες νερού, κύστες χοίρων αλλά και (τις πρύσφατες τότε) λάμπες πυρακτώσεως, αρχίζουν τελείως φυσικά να μυούνται στους νόμους της φύσης! Πόσο ευτυχισμένα πρέπει να είναι καθώς τους μιλούν για ένα «όμορφο πείραμα» το οποίο -ενώ δεν έχει καθόλου στόχο τη διασκέδαση τους- «επαναλαμβάνουν και τα ίδια γελώντας». Παιδιά ευτυχισμένα, «όλα γεμάτα ενθουσιασμό». Τυχερά παιδιά που η ευφυΐα και η φαντασία τους διεγείρονται κάθε στιγμή.Όποιος ενδιαφέρεται έστω και λίγο για τη συναρπαστική περιπέτεια της μάθησης και τις σύγχρονες προσπάθειες καλλιέργειας της ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών, δεν μπορεί να μη βρει εδώ πλούσια προμηνύματα και οραματισμούς. Δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει ότι όλα εδώ έχουν ήδη τεθεί: η συσσώρευση των ερωτηματικών που είναι η αφετηρία κάθε επιστήμης· η σημασία του πειραματισμού που πραγματοποιείται από τα ίδια τα παιδιά- η διαλεκτική που εγκαθιδρύεται ανάμεσα σ' αυτόν και το στοχασμό, ανάμεσα στα χέρια και τον εγκέφαλο, ανάμεσα στην πραγματικότητα και την εικόνα που σχηματίζουμε γι' αυτήν, διαλεκτική που θεμελιώνει κάθε έρευνα -επιστημονική, ιστορική, κοινωνιολογική...- και την οποία τα παιδιά ασκούν με προσωπική εμπλοκή, με πάθος αλλά και με φυσικότητα- τέλος, η επαφή που δημιουργείται ανάμεσα στον κόσμο της έρευνας -και μάλιστα σ' ένα τέτοιο επίπεδο, αφού πρόκειται εδώ για την Μαρί Κιουρί[4], τον Πωλ Λανζε-βέν[5] ή τον Ζαν Περέν[6]!- και στον κόσμο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης..., όλα εκείνα που το σχολείο, σε συνεργασία με την Ακαδημία των επιστημών, επιχειρεί να πραγματοποιήσει με την καλ
λιέργεια της ενεργητικής συμμετοχής των μαθητών έχουν εδώ λαμπρά προαναγγελθεί.
Βεβαίως, τα επιστημονικά μαθήματα της Μαρί Κιουρί εγγράφονται σε μια μακρά ευρωπαϊκή παράδοση που φέρνει τα παιδιά σε επαφή με τα έργα και τα φαινόμενα της φύσης, όπως έκαναν παλαιότερα οι βοτανικοί κήποι και οι «προθήκες αξιοπερίεργων αντικειμένων» (cabinetsdecuriosite) ή, πιο πρόσφατα, τα μαθήματα πραγματογνωσίας, τόποι πνευματικής αφύπνισης που προκαλούν το παιδί να παρατηρήσει, να ερευνήσει και να ανακαλύψει. Βεβαίως, από αμνημονεύτων χρόνων οι μαθητευόμενοι εκπαιδεύονταν μέσα από άμεσες δοκιμασίες και πειράματα κοντά στον δάσκαλο, πριν να γίνουν και οι ίδιοι τεχνίτες ή καλλιτέχνες. Και βεβαίως δεν έχουν όλοι οι εκπαιδευτικοί την τύχη να ονομάζονται οι νεαροί μαθητές τους Ανταμάρ, Κιουρί, Λανζεβέν, Περέν ή Σαβάν... Παρ' όλα αυτά οι σελίδες που ακολουθούν αναδίδουν ένα άρωμα εκπληκτικής φρεσκάδας, λες και τα παιδιά εκείνα υπήρξαν τα πρώτα που έλαβαν μια τέτοιου είδους εκπαίδευση, λες και η χαρά τους για μάθηση ήταν σύγχρονη με την αυγή της ανθρώπινης περιπέτειας· ή ακόμα λες και, μέσα στην πρωτοφανή μοναδικότητα τους, συμβόλιζαν όλα τα παιδιά του κόσμου, αυτά που δεν κουράζονται να εξερευνούν μια φύση η οποία, σύμφωνα με την ποιητική ενόραση του Νοβάλις, δεν θα μπορούσε να αποκαλυφθεί πραγματικά παρά μόνο σε εκείνα.
YvesQuereΑκαδημία των Επιστημών
[1]Σημείωση της ελληνικής έκδοσης: Η γαλλική έκδοση περιλαμβάνει επίσης, εν είδει επιλόγου, ένα κείμενο της ιστορικού των επιστημών HeleneGispert^ τίτλο «Uneexperienceunique», το οποίο τοποθετεί τα μαθήματα της Μαρί Κιουρί στα ιδιαίτερα ιστορικά συμφραζόμενα του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος.
[2]Η HeleneLangevin-Joliot, εγγονή της Μαρί Κιουρί, είναι επίτιμη διευθύντρια ερευνών στο CNRS.
[3] 0 RemiLangevin, μικρανιψιός της IsabelleChavannes, είναι καθηγητής μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne.
[4]Marie Curie, βραβείο Νόμπελ φυσικής 1903, μαζί με τον Henri Becquerel και τον Pierre Curie, και βραβείο Νόμπελ χημείας 1911.
[5]PaulLangevin, μέλος της Ακαδημίας των επιστημών από το 1934.
[6]JeanPerrin, μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών από το 1923, βραβείο Νόμπελ φυσικής 1926.
Ενδεικτικό είναι το πρώτο μάθημα....Νομίζω ότι μπορούμε να διδαχτούμε πολλά απ' την επιστήμονα και δασκάλα Marie Curie. Το βιβλίο έχει και ιστορική σημασία μιας και στην αριστερή σελίδα του έχει τις χειρόγραφες σημείωσεις από τα μαθήματα στα γαλλικά.
Δεν είναι και λίγο πράγμα να έχεις σε βιβλίο στο σπίτι σου πως δίδαξε κάτι η Marie Curie!!!
