Η επίλυση του παραδόξου Fermi μέσω
των Πανελληνίων 2019
Αφιερώνω το κείμενο στο φίλο μου
από το Πανεπιστήμιο, Γιάννη Αγγελή, γιατί μου έδωσε την ιδέα όταν σχολιάζαμε τηλεφωνικά
τα φετινά θέματα της Φυσικής.
Το 1950 στο παρατηρητήριο του Λος Άλαμος στις
ΗΠΑ στη διάρκεια κάποιου μεσημεριανού γεύματος μεταξύ του Φερμι και των
συναδέλφων του διατυπώθηκε για πρώτη φορά το σκεπτικό του σχετικά με την
απουσία παρατήρησης εξωγήινων, το οποίο ονομάστηκε «παράδοξο Φέρμι». Καθώς
συζητούσαν αστειευόμενοι σχετικά με κάποιες πρόσφατες αναφορές για ΑΤΙΑ που
υπήρχαν στον τύπο, ξαφνικά ο Φέρμι αναφώνησε Που είναι; ή Που είναι όλοι; Προκαλώντας
το γέλιο των παρευρισκόμενων.
Το 1974 από το παρατηρητήριο του
Αρεσίμπο στάλθηκε στο διάστημα ένα ραδιοσήμα με βασικές πληροφορίες για την ανθρωπότητα
και τον πλανήτη Γη, ώστε αν κάποια εξωγήινη ζωή το λάβει να το
αποκρυπτογραφήσει και να επικοινωνήσει με εμάς.
Περίπου 70 χρόνια μετά τη
διατύπωση του Φέρμι και 45 μετά την εκπομπή του σήματος του Αρεσίμπο
αποφασίσαμε σαν λαός, μιας που έχουμε και Υπηρεσία Διαστήματος να κάνουμε κάτι
πιο δραστικό και να εκπέμψουμε ξανά το φως του πολιτισμού σε όλο τον κόσμο.
Θα τους βρίσκαμε εμείς τους
Εξωγήινους. Χρειαζόταν απλά η συνεργασία
δυο – τριών επιτροπών. Εύκολο δεν το λες. Δε μπορούμε δυο άτομα να συνεννοηθούμε,
θα τα καταφέρουν ολόκληρες επιτροπές;
…………
Ο σκοπός κύριοι.
Αυτό είναι που θα μας ενώσει. Ακούγετε ενδιαφέρον! Πως θα το κάνουμε
αναφώνησε ο Φερμιδάκης, ως άλλος Έλληνας
«Φέρμι»;
-«Φ-Χ», του ψιθύρισε ο επικεφαλής.
-«Φ-Χ, Δηλαδή;», ρώτησε ξανά ο
Φερμιδάκης.
-« Φ-Χ σημαίνει Φυσική – Χημεία.
Σκέψου. Ξέρουμε ότι ζουν ανάμεσά μας.
Έτσι, λοιπόν, στις Πανελλήνιες στη Φυσική και στη Χημεία τους βάζουμε θέματα
για Εξωγήινους. Στη Φυσική όχι εξωγήινα,
αλλά πολλά, πάρα πολλά, έτσι ώστε μόνο
εξωγήινοι μπορούν να προλάβουν να φτάσουν πάνω από 95! Εδώ θα παίξουμε
έξυπνα. Για κανένα θέμα μεμονωμένα δε θα μπορεί να διαμαρτυρηθεί κανείς, αλλά
το σύνολο…….Χαχα, αυτό το σύνολο! Στη Χημεία ακόμη χειρότερα, θέματα
εξωγήινα. Οπότε οι βαθμολογητές στο τέλος θα τους βρούνε.
-«Δεν καταλαβαίνω ακριβώς»,
δήλωσε ο Φερμιδάκης.
Θα σου δείξω ενδεικτικά θέματα Φυσικής
για να καταλάβεις:
Θέμα Α
Α1. Νορμάλ θεωρία για εύκολο
ξεκίνημα.
Α2. Πραξούλες εύκολες, αλλά και για να υποψιαστούν
για το τι έρχεται…. Το έχουμε βάλει ερώτημα σε δεύτερο, σε τρίτο, ας μπει και …
πρώτο μια φορά!
Α3. Τους ρωτάς μια μονάδα που δεν τη λέει το
σχολικό. Όποιος δεν τη θυμάται τη βγάζει με τη διαστατική μέθοδο. Και μη μου πεις ότι δεν τη διδάσκονται.
Κάπου, κάποιος θα τους την έχει πει…. (Εδώ αν θέλει ο επίδοξος σκηνοθέτης τον
βάζει να κλείνει και πονηρά το μάτι)
Α4. Ένα αδιάφορο ρευστό.
Α5. α) Το διάβασμα της εκφώνησης
είναι σημαντικό. Άλλο είναι να ρωτάς τη μεταβολή του μέτρου ενός διανύσματος
και άλλο το μέτρο της μεταβολής…. Αλλά εντάξει δε θα μπερδευτούν..
β) θεωρία…. Μη λένε ότι δεν έχει .
γ) Καλό, θα το χάσουν κάποιοι
δ) θεωρία…. Μη λένε ότι δεν έχει.
ε) Εδώ βάλε κάτι για στερεό, μη βάζεις
ότι δεν υπάρχουν τριβές και τέτοια, ας μπερδευτεί και κανένας.
Θέμα Β
Β1. Doppler που το
πετάμε εκτός ύλης του χρόνου….
Να ξέρει τους τύπους του Doppler, να γίνεται και
κρούση άρα να εφαρμόσει ΑΔΟ, και ξανά πάλι τους τύπους του Doppler. Εντάξει, το λες εύκολο, αλλά τις
«πραξούλες» του τις θέλει.
Β2. Βάλε μια άσκηση ρευστό από
όλα. Τι εννοείς όταν με ρωτάς τι θέλω να πω όταν λέω από όλα; Πως λέμε μια διπλή
πίτα από όλα… έτσι και εδώ….
Εξίσωση συνέχειας για αρχή και βγάζεις
σχέση ταχυτήτων.
Εφαρμόζεις Bernoulli και βγάζεις
άλλη μια σχέση. Από υδροστατική ισορροπία βγάζεις σχέση. Σταθερό ύψος άρα όσο
υγρό μπαίνει τόσο βγαίνει, οπότε βγάζεις άλλη μια σχέση στις ταχύτητες.
Εφαρμόζεις άλλη μια φορά Bernoulli…. Κάνεις πράξεις,
λύνεις το σύστημα, ξανακάνεις πράξεις, λύνεις, βγάζεις αποτέλεσμα.
Τι σημαίνει έχεις αντιρρήσεις
γιατί δε μπορεί να μπει άσκηση στο Β θέμα. Μην αγχώνεσαι δεν θα έχει νούμερα….
Β3. Βάλε μια ράβδο να κινείται σε
οριζόντιο επίπεδο, αλλά κάνε το σχήμα όπως σε όλα τα βιβλία όταν κινείται σε
κατακόρυφο. Θα μπερδευτούν όλοι… Τι
σημαίνει δεν είναι δίκαιο…. Ας διαβάσουν την εκφώνηση. Ας μη βιάζονται και ας διαβάζουν
προσεκτικά. Πως; Θα πρέπει να βιαστούν
γιατί είναι πολλά μέχρι εδώ; Ε, τι να κάνουμε τώρα….Όποιος αντέξει… Και μην
ακούσω αντιρρήσεις, εδώ θα βάλουμε και νούμερα. Άσκηση κανονική. Τι σημαίνει
προεδρικό διάταγμα και τέτοια… Ο σκοπός κύριοι!
Να πάρει ΘΕΕ να βρει τη γωνιακή
ταχύτητα. Να εφαρμόσει Α.Δ.Στρ. αφού βρει πρώτα τη νέα ροπή αδράνειας. Να πάρει
τον τύπο της γωνιακής ταχύτητάς για ομαλή στροφική, να κάνει πράξεις…. Και το
έβγαλε!
Θέμα Γ
βάλε μια πλαστική κρούση σε
κατακόρυφο με τα κλασσικά ερωτήματα. Τι θα πει κάποτε αυτό έμπαινε Δ θέμα; Τώρα
αναβαθμίστηκε το Γ. Άλλες εποχές, άλλα ήθη. Δεν θα είναι δύσκολο πολύ. Αλλά
λίγο τα νούμερα, λίγο η κούραση…. Όλο και
κάποιοι θα αρχίσουν να εγκαταλείπουν πνεύμα…. Ωραίο θέμα παρεμπιπτόντως!
Θέμα Δ
Κάνε μια υπερπαραγωγή όπως το
περυσινό. Βάλε σκάλα σε στήριγμα, τροχαλία με σώμα, βάλε και ένα κύλινδρο να
ανεβαίνει τη σκάλα με νήμα στο ανώτερο σημείο.
Δ1. Ξεκίνα με ισορροπία.
Ισορροπία για το σώμα 1. Μετά για την τροχαλία, μετά πάμε στον κύλινδρο… να
σχεδιάσουν σωστά τις δυνάμεις, να εφαρμόσουν Στ=0, ΣF=0 να βρουν τη δύναμη. Α, μην το ξεχάσω…. Όλα αυτά να πιάνουν 4 μονάδες.
Δ2. Βάλε το αντίστοιχο Δ4. Ναι
βρε, με επίλυση συστήματος 5X5….
Τι σημαίνει αυτό ακριβώς το βάλαμε πέρυσι Δ4 και δυσκόλεψε τα παιδιά; Αυτός δεν
είναι ο σκοπός μας; Έλα, έχουμε δρόμο ακόμη…..
Δ3. Κλασσικά μια δύναμη παύει.
Οπότε βρίσκω την ταχύτητα στο τέλος της πρώτης κίνησης. Κάνω σχήμα ξανά – μη μου
πεις τίποτα - είναι γνωστό και χιλιοδιατυπωμένο…. Βάζω δυνάμεις, εφαρμόζω ΘΝ
για μεταφορική, στροφική , λύνω σύστημα βρίσκω επιτάχυνση….. Θέλω πότε
σταματάει άρα βρίσκω πότε μηδενίζεται η ταχύτητα. Βρίσκω χρονικό διάστημα και
προσθέτω….. Τέλεια!
Δ4. Βάλε και κάτι εύκολο, να
πάρουν ρε αδερφέ δυο τύπους… Τι σημαίνει δε θα φτάσουν με σωστά νούμερα ως
εκεί; Ας μην είναι αχάριστοι, τους δίνουμε 3
μονάδες…..
Δ5. Βάλε και να δείξουν ότι η
σανίδα δεν ανατρέπεται… Τι είναι αυτό; Δύσκολο; Μια σχεσούλα να πάρουν, να
συγκρίνουν και τα αποτελέσματα και τελείωσε…. 4 μονάδες για όποιον φτάσει μέχρι
εκεί.
Ορίστε, βάλαμε τίποτα
εξωγήινο; Όχι, δα. Είμαστε καλυμμένοι! (Εδώ αν θέλει ο επίδοξος σκηνοθέτης τον
βάζει να κλείνει ξανά πονηρά το μάτι. Αν θέλει χτυπάει και την πλάτη του σαστισμένου
Φερμιδάκη).
Πριν φύγεις δες αν τα λύσουν οι
λύτες της επιτροπής σε λιγότερο από 2 ώρες να βάλουμε και άλλα. Μη ξεχνάς το
σκοπό μας.
Με τα θέματα Χημείας θα το
ολοκληρώσουμε το έργο μας.
Θα τα βρούμε αυτά τα εξωγήινα
παιδάκια που είναι κρυμμένα στα σχολεία μας και κάποιοι κακοί καθηγητές με τα
ψευδώνυμα όπως Charles Xavier / Professor X κλπ, τα εκπαιδεύουν σε ακαδημίες με
σκοπό αυτούς τους νεαρούς μεταλλαγμένους να τους κρατήσουν κρυμμένους στο
σκοτάδι.
Στο τέλος των εξετάσεων θα
μπορούμε να δώσουμε απάντηση στο ερώτημα του Fermi. Θα ξέρουμε που είναι, αλλά και ποιοι είναι!
………………………..
Και μετά από όλα αυτά ας αναρωτηθούμε
ποιος είναι ο σκοπός;
Γιατί κάποιος λόγος υπάρχει……
Την πρώτη φορά είναι τυχαίο, τη
δεύτερη φορά είναι σύμπτωση, την τρίτη, εχθρική ενέργεια, όπως έγραψε και ο Ian
Flemming, στο Χρυσοδάκτυλο.
Ψάχνουμε να βρούμε τα «εξωγήινα»
παιδάκια; Μα αν αυτό θέλουμε, ας αναβαθμίσουμε το ρόλο των διαγωνισμών Φυσικής,
Χημείας, κλπ. Όχι όμως σε Πανελλήνιες Εξετάσεις.
Δε γίνεται να παίζουμε με την
ψυχολογία των παιδιών. Παιδιών, που σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα δίνουν πρώτη
φορά σοβαρά εξετάσεις σε αυτό που ονομάζουμε Πανελλήνιες και πρέπει να
διαχειριστούν τη μοναδικότητα αυτών και όλες τις αντιξοότητες.
Επίσης κάποια στιγμή σε αυτή τη
χώρα πρέπει να μάθουμε να υπακούμε στους κανόνες. Αν δε μας αρέσουν, να τους αλλάζουμε
με το νόμιμο τρόπο, αλλά να ενημερώνονται και όλοι οι εμπλεκόμενοι.
Ερώτηση 1: Του χρόνου πως θα πρέπει
να προετοιμάζονται οι μαθητές; Με θέματα διαγωνισμών; Γιατί αν μπήκαν τόσο πρωτότυπα
θέματα στη Χημεία γιατί όχι και στη Φυσική, γιατί όχι και στα Μαθηματικά; Μήπως
να τους βάζουμε θέματα για 4 ώρες να συνηθίσουν; Του χρόνου που με 6 ώρες
διδασκαλία σε κάθε εξεταζόμενο μάθημα, άρα και καλύτερη εμφάθυνση, τι θέματα να
περιμένουμε; Άσχετο το σχολικό βιβλίο γιατί το μοιράζουν;
Ερώτηση 2: Θα υπάρχουν μαθητές
που να ενδιαφέρονται για Φυσική και Χημεία ή να τους οδηγήσουμε καλύτερα σε άλλες
κατευθύνσεις;
Ερώτηση 3: Αν τα θέματα της Φυσικής
δεν πρόλαβαν να τα λύσουν κάποιοι καθηγητές σε δυο ώρες, αν στη Χημεία πολλές πρώτες
απαντήσεις καθηγητών ήταν λάθος, τι δείχνει για τα θέματα των εξετάσεων;
Ερώτηση 4: Γιατί τόσο μένος; Υπάρχει
κάποιος λόγος ή ήταν απλή ανικανότητα ή μήπως κλασσική αλαζονική συμπεριφορά ;
