Από αυτή τη μοναχική γωνιά του στον Κόσμο το ανθρώπινο είδος, πολλές φορές ένιωσε να βρίσκεται στο κέντρο του Σύμπαντος, ένιωσε να είναι μοναδικό. Αλλά στις στιγμές κορύφωσης της ανθρώπινης αλαζονείας η Αστρονομία ήταν εκεί να διορθώνει τις αντιλήψεις μας για τον κόσμο αλλά και να μας φέρνει αντιμέτωπους με ερωτήματα. Ερωτήματα βαθύτερα, υπαρξιακά.
Γιατί είμαστε εδώ; Από πού ερχόμαστε; Είμαστε μόνοι;
Πολλές φορές ο τρόπος ζωής που ακολουθούμε μας οδηγεί σε μοτίβα ανούσια, σε λάθος μονοπάτια.
Όμως μέσα σ’ αυτήν την παράνοια για χρήμα, για δόξα και αλαζονική επίδειξη εξουσίας, το ανθρώπινο είδος παρόλο που αυτοκαταστροφικά κάνει κακό στον πλανήτη και στον εαυτό του, πολλές φορές βρίσκει τη δύναμη, το κουράγιο να αναζητήσει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα.
Και για να βρεθούν απαντήσεις ο άνθρωπος εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια επιμένει στην εξερεύνηση του διαστήματος.
Με αποστολές από τη ΝΑΣΑ, την ESA, τη Ρωσική και άλλες υπηρεσίες διαστήματος ανά τον κόσμο.
Και πίσω από πολλές από αυτές (πάνω από 15 και συνεχίζει) βρίσκεται ένας Έλληνας.
Ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ φημισμένος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Χάρη στις υψηλές του γνώσεις στην πυρηνική φυσική συνέβαλε στις επιτυχίες του προγράμματος “Surveyor” που ήταν τα πρώτα διαστημικά σκάφη που προσγειώθηκαν στη Σελήνη και έτσι προετοίμασε την αποστολή του Apollo 11.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Και η αρχή δεν ήταν καθόλου εύκολη για αυτόν.
Γεννήθηκε στο Ζιάκα Γρεβενών, το 1937, δηλαδή η ζωή του άρχισε στην περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου γνωρίζοντας τη στέρηση από την παιδική του ηλικία. Το χωριό του στον εμφύλιο βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα και πολλοί άνθρωποι και παιδιά σκοτώθηκαν. Για να αποφύγουν τις απώλειες, φυγάδεψαν στην Αλβανία, γύρω στα 200 παιδιά από τη Ζιάκα, από μωρά ως 15 χρόνων. Ανάμεσά τους και ο κ. Οικονόμου. Ταξίδεψε υπό δυσμενείς συνθήκες από την Αλβανία στη Γιουγκοσλαβία και τέλος στην Τσεχοσλοβακία όπου έμεινε σε ορφανοτροφείο για πολλά χρόνια και πρωτοπήγε σχολείο. Τελείωσε το δημοτικό στα 16 του χρόνια κι επειδή αγαπούσε τα μαθηματικά και τη φυσική οι δάσκαλοί του τον κατεύθυναν στις θετικές επιστήμες. Σπούδασε Πυρηνική Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Πράγας το οποίο και τελείωσε με “Άριστα”.
Μετά τις σπουδές του, ξεκίνησε να εργάζεται σε διάφορα ερευνητικά κέντρα της Τσεχοσλοβακίας και αργότερα, έχοντας αρνηθεί πρόταση συνεργασίας από τη Ρωσία, αποδέχτηκε πρόταση του Πανεπιστημίου του Σικάγο, στο Διαστημικό Ερευνητικό κέντρο που μόλις είχε αρχίσει τα ερευνητικά προγράμματα της ΝΑΣΑ στη Σελήνη. Όλα τα εξαρτήματα που το τμήμα του κατασκεύασε για λογαριασμό της ΝΑΣΑ, τρία σε αριθμό, προσγειώθηκαν επιτυχώς στη σελήνη στο χρονικό διάστημα 1967 έως 1968.
Για τη Σελήνη τότε γνωρίζαμε ελάχιστα. Δεν ξέραμε τη χημική της σύσταση, δεν ξέραμε καν αν ο άνθρωπος μπορεί να πατήσει επάνω χωρίς να βουλιάξει. Έτσι έφτιαξε ένα όργανο που τότε πατούσε σε ένα μεγάλο «πιάτο» ως βάση, για να αποκλειστεί η περίπτωση να βυθιστεί στην επιφάνεια της Σελήνης. Για αυτές τις επιτυχίες του, έλαβε υψηλές τιμές από τη ΝΑΣΑ.
To 1986, μιλώντας άπταιστα τα ρωσικά, άρχισε τις συνεργασίες του με το Διαστημικό Κέντρο της Σοβιετικής Ένωσης στα προγράμματα έρευνας του πλανήτη Άρη που η ΝΑΣΑ και η Ρωσία διεξάγουν ακόμα και σήμερα.
Προικισμένος με ταλέντο και εμπειρία, ένα άλλο επίτευγμά του τον απογείωσε. Στις 4 Ιουλίου 1997 το ερευνητικό όργανο που ο ίδιος κατασκεύασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου για λογαριασμό της ΝΑΣΑ, το “Alpha Proton X-Ray Sprectometer” στημένο πάνω στο Sojourner του Pathfinder, που επιτυχώς προσγειώθηκε ομαλά στην επιφάνεια του Άρη, άρχισε να στέλνει τις πρώτες πολύτιμες πληροφορίες που θα δώσουν απάντηση στο ερώτημα “από τι είναι φτιαγμένος ο Άρης;”. Αυτή η επιτυχία θεωρήθηκε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της επιστήμης το 1997 και ο ίδιος τιμήθηκε υψηλά για αυτό του το κατόρθωμα όχι μόνο από τη ΝΑΣΑ, αλλά και από πολλούς άλλους οργανισμούς.
Κάποια από τα rovers στον Άρη είναι ακόμα λειτουργικά. Το Spirit το αποχαιρετίσαμε πριν κάποια χρόνια, αλλά το Opportunity είναι ακόμα ενεργό αποτελώντας ένα παράδειγμα πολύ επιτυχημένης αποστολής, αφού είχε σχεδιαστεί να δουλέψει για τρεις μήνες και είναι λειτουργικό πάνω από 11 χρόνια!
Συμμετείχε επίσης στη Rosetta που τρέχουν 24 πειράματα σε μια προσεδάφιση στον κομήτη που ήταν αρκετά επεισοδιακή.
Επίσης πολλές σύγχρονες αποστολές εξερευνούν το ηλιακό μας σύστημα όπως το Voyager, που έχει αφήσει πλέον το ηλιακό μας σύστημα, στον Άρη τα rovers Opportunity, Curiosity και το Cassini που βρίσκεται στον Κρόνο και συνεχώς ανακαλύπτει πολλά φεγγάρια. Στον Ερμή εδώ και χρόνια βρίσκεται το Messenger.
Για ποιο λόγο όμως ο άνθρωπος επιμένει στην κατάκτηση του διαστήματος;
Ο πιο πεζός λόγος είναι πως από τις πρώτες αποστολές, το διάστημα προσέφερε χρήσιμα στοιχεία για τον σύγχρονο ανθρώπινο πολιτισμό. Σήμερα, χρησιμοποιούμε και ενσωματώνουμε τις εφευρέσεις του, τις διαστημικές τεχνολογίες και ανακαλύψεις. Όλα αυτά για τη βελτίωση της καθημερινής μας ζωής.
Αλλά κυρίως γιατί απλά ο άνθρωπος από τη φύση του είναι φτιαγμένος να εξερευνά! Ξεκίνησε εξερευνώντας τους ωκεανούς, τους πόλους της Γης, το περιβάλλον του. Σήμερα έχει σχεδόν ολοκληρώσει την εξερεύνηση του πλανήτη Γη, και έτσι ενδιαφέρεται να εξερευνήσει και άλλους πλανήτες.
Γιατί έχει μια επιθυμία να συνδεθεί με το Σύμπαν, με τον ΚΟΣΜΟ. Γιατί τα άτομα που συνθέτουν τη ζωή στη Γη, τα άτομα που μας αποτελούν, είναι τα άτομα των στοιχείων των αστεριών που εξερράγησαν και σκορπίστηκαν σε ολόκληρο το γαλαξία.
Και είναι αυτά τα θεμελιώδη συστατικά της ζωής.
Ίσως τελικά γιατί είμαστε σε μια εποχή της ανθρωπότητας που μπορούμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά να αλλάξουμε τον κόσμο. Και αυτό θα γίνει αν δούμε πέρα από τον ορίζοντα. Αν προσπαθήσουμε να ξεπεράσουμε και αυτό το σύνορο προς χάριν της ανθρώπινης προόδου, για χάρη των επόμενων γενεών. Και πρέπει πρώτα να κοιτάξουμε μέσα μας, βαθύτερα, για να μπορέσουμε να δούμε πιο μακριά, ως άλλοι νέοι Κολόμβοι να προσπαθήσουμε να ταξιδέψουμε στους ωκεανούς των αστεριών, να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα για μια νέα μεγάλη περιπέτεια που θα μας αλλάξει την αντίληψη για το τι είναι δυνατόν.
Και αν καταφέρουμε να ανακαλύψουμε κάποιο είδος ζωής, έστω διαφορετικό από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας, ίσως τότε κατανοήσουμε καλύτερα τη θέση μας στο ΚΟΣΜΟ. Ίσως έτσι κατανοήσουμε την ασημαντότητά μας, ίσως έτσι μετριάσουμε την αλαζονεία μας.
Παρόλα αυτά αν κάποιος μας ρωτήσει ποιο είναι το ομορφότερο τοπίο, θα του απαντήσουμε με τα λόγια του κυρίου Οικονόμου!
«Κάθομαι ώρες και κοιτάζω την κοιλάδα προσεδάφισης του Pathfinder στον Άρη. Είναι υπέροχη με όλα αυτά τα πετρώματα και τους βράχους. Μετά σκέφτομαι την εικόνα της Γης από τη Σελήνη. Υπέροχο γαλάζιο. Νομίζω πως το ωραιότερο τοπίο είναι της Γης».
Ας την προστατέψουμε, ας την αγαπήσουμε και ας συνεχίσουμε να αναζητούμε κάθε φορά το επόμενο σύνορο που θα ξεπεράσουμε. Και σ’ αυτό το ανεξερεύνητο και αχανές σύμπαν έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε. Αλλά αυτό μας κάνει καλύτερους!
Μα μήπως είναι ουτοπικό;
Και αν ναι, σε τι χρησιμεύει η ουτοπία;
Γιατί είμαστε εδώ; Από πού ερχόμαστε; Είμαστε μόνοι;
Πολλές φορές ο τρόπος ζωής που ακολουθούμε μας οδηγεί σε μοτίβα ανούσια, σε λάθος μονοπάτια.
Όμως μέσα σ’ αυτήν την παράνοια για χρήμα, για δόξα και αλαζονική επίδειξη εξουσίας, το ανθρώπινο είδος παρόλο που αυτοκαταστροφικά κάνει κακό στον πλανήτη και στον εαυτό του, πολλές φορές βρίσκει τη δύναμη, το κουράγιο να αναζητήσει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα.
Και για να βρεθούν απαντήσεις ο άνθρωπος εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια επιμένει στην εξερεύνηση του διαστήματος.
Με αποστολές από τη ΝΑΣΑ, την ESA, τη Ρωσική και άλλες υπηρεσίες διαστήματος ανά τον κόσμο.
Και πίσω από πολλές από αυτές (πάνω από 15 και συνεχίζει) βρίσκεται ένας Έλληνας.
Ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ φημισμένος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο. Χάρη στις υψηλές του γνώσεις στην πυρηνική φυσική συνέβαλε στις επιτυχίες του προγράμματος “Surveyor” που ήταν τα πρώτα διαστημικά σκάφη που προσγειώθηκαν στη Σελήνη και έτσι προετοίμασε την αποστολή του Apollo 11.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Και η αρχή δεν ήταν καθόλου εύκολη για αυτόν.
Γεννήθηκε στο Ζιάκα Γρεβενών, το 1937, δηλαδή η ζωή του άρχισε στην περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου πολέμου γνωρίζοντας τη στέρηση από την παιδική του ηλικία. Το χωριό του στον εμφύλιο βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα και πολλοί άνθρωποι και παιδιά σκοτώθηκαν. Για να αποφύγουν τις απώλειες, φυγάδεψαν στην Αλβανία, γύρω στα 200 παιδιά από τη Ζιάκα, από μωρά ως 15 χρόνων. Ανάμεσά τους και ο κ. Οικονόμου. Ταξίδεψε υπό δυσμενείς συνθήκες από την Αλβανία στη Γιουγκοσλαβία και τέλος στην Τσεχοσλοβακία όπου έμεινε σε ορφανοτροφείο για πολλά χρόνια και πρωτοπήγε σχολείο. Τελείωσε το δημοτικό στα 16 του χρόνια κι επειδή αγαπούσε τα μαθηματικά και τη φυσική οι δάσκαλοί του τον κατεύθυναν στις θετικές επιστήμες. Σπούδασε Πυρηνική Φυσική στο Πανεπιστήμιο της Πράγας το οποίο και τελείωσε με “Άριστα”.
Μετά τις σπουδές του, ξεκίνησε να εργάζεται σε διάφορα ερευνητικά κέντρα της Τσεχοσλοβακίας και αργότερα, έχοντας αρνηθεί πρόταση συνεργασίας από τη Ρωσία, αποδέχτηκε πρόταση του Πανεπιστημίου του Σικάγο, στο Διαστημικό Ερευνητικό κέντρο που μόλις είχε αρχίσει τα ερευνητικά προγράμματα της ΝΑΣΑ στη Σελήνη. Όλα τα εξαρτήματα που το τμήμα του κατασκεύασε για λογαριασμό της ΝΑΣΑ, τρία σε αριθμό, προσγειώθηκαν επιτυχώς στη σελήνη στο χρονικό διάστημα 1967 έως 1968.
Για τη Σελήνη τότε γνωρίζαμε ελάχιστα. Δεν ξέραμε τη χημική της σύσταση, δεν ξέραμε καν αν ο άνθρωπος μπορεί να πατήσει επάνω χωρίς να βουλιάξει. Έτσι έφτιαξε ένα όργανο που τότε πατούσε σε ένα μεγάλο «πιάτο» ως βάση, για να αποκλειστεί η περίπτωση να βυθιστεί στην επιφάνεια της Σελήνης. Για αυτές τις επιτυχίες του, έλαβε υψηλές τιμές από τη ΝΑΣΑ.
To 1986, μιλώντας άπταιστα τα ρωσικά, άρχισε τις συνεργασίες του με το Διαστημικό Κέντρο της Σοβιετικής Ένωσης στα προγράμματα έρευνας του πλανήτη Άρη που η ΝΑΣΑ και η Ρωσία διεξάγουν ακόμα και σήμερα.
Προικισμένος με ταλέντο και εμπειρία, ένα άλλο επίτευγμά του τον απογείωσε. Στις 4 Ιουλίου 1997 το ερευνητικό όργανο που ο ίδιος κατασκεύασε στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου για λογαριασμό της ΝΑΣΑ, το “Alpha Proton X-Ray Sprectometer” στημένο πάνω στο Sojourner του Pathfinder, που επιτυχώς προσγειώθηκε ομαλά στην επιφάνεια του Άρη, άρχισε να στέλνει τις πρώτες πολύτιμες πληροφορίες που θα δώσουν απάντηση στο ερώτημα “από τι είναι φτιαγμένος ο Άρης;”. Αυτή η επιτυχία θεωρήθηκε μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της επιστήμης το 1997 και ο ίδιος τιμήθηκε υψηλά για αυτό του το κατόρθωμα όχι μόνο από τη ΝΑΣΑ, αλλά και από πολλούς άλλους οργανισμούς.
Κάποια από τα rovers στον Άρη είναι ακόμα λειτουργικά. Το Spirit το αποχαιρετίσαμε πριν κάποια χρόνια, αλλά το Opportunity είναι ακόμα ενεργό αποτελώντας ένα παράδειγμα πολύ επιτυχημένης αποστολής, αφού είχε σχεδιαστεί να δουλέψει για τρεις μήνες και είναι λειτουργικό πάνω από 11 χρόνια!
Συμμετείχε επίσης στη Rosetta που τρέχουν 24 πειράματα σε μια προσεδάφιση στον κομήτη που ήταν αρκετά επεισοδιακή.
Επίσης πολλές σύγχρονες αποστολές εξερευνούν το ηλιακό μας σύστημα όπως το Voyager, που έχει αφήσει πλέον το ηλιακό μας σύστημα, στον Άρη τα rovers Opportunity, Curiosity και το Cassini που βρίσκεται στον Κρόνο και συνεχώς ανακαλύπτει πολλά φεγγάρια. Στον Ερμή εδώ και χρόνια βρίσκεται το Messenger.
Για ποιο λόγο όμως ο άνθρωπος επιμένει στην κατάκτηση του διαστήματος;
Ο πιο πεζός λόγος είναι πως από τις πρώτες αποστολές, το διάστημα προσέφερε χρήσιμα στοιχεία για τον σύγχρονο ανθρώπινο πολιτισμό. Σήμερα, χρησιμοποιούμε και ενσωματώνουμε τις εφευρέσεις του, τις διαστημικές τεχνολογίες και ανακαλύψεις. Όλα αυτά για τη βελτίωση της καθημερινής μας ζωής.
Αλλά κυρίως γιατί απλά ο άνθρωπος από τη φύση του είναι φτιαγμένος να εξερευνά! Ξεκίνησε εξερευνώντας τους ωκεανούς, τους πόλους της Γης, το περιβάλλον του. Σήμερα έχει σχεδόν ολοκληρώσει την εξερεύνηση του πλανήτη Γη, και έτσι ενδιαφέρεται να εξερευνήσει και άλλους πλανήτες.
Γιατί έχει μια επιθυμία να συνδεθεί με το Σύμπαν, με τον ΚΟΣΜΟ. Γιατί τα άτομα που συνθέτουν τη ζωή στη Γη, τα άτομα που μας αποτελούν, είναι τα άτομα των στοιχείων των αστεριών που εξερράγησαν και σκορπίστηκαν σε ολόκληρο το γαλαξία.
Και είναι αυτά τα θεμελιώδη συστατικά της ζωής.
Ίσως τελικά γιατί είμαστε σε μια εποχή της ανθρωπότητας που μπορούμε περισσότερο από κάθε άλλη φορά να αλλάξουμε τον κόσμο. Και αυτό θα γίνει αν δούμε πέρα από τον ορίζοντα. Αν προσπαθήσουμε να ξεπεράσουμε και αυτό το σύνορο προς χάριν της ανθρώπινης προόδου, για χάρη των επόμενων γενεών. Και πρέπει πρώτα να κοιτάξουμε μέσα μας, βαθύτερα, για να μπορέσουμε να δούμε πιο μακριά, ως άλλοι νέοι Κολόμβοι να προσπαθήσουμε να ταξιδέψουμε στους ωκεανούς των αστεριών, να ανταποκριθούμε στο κάλεσμα για μια νέα μεγάλη περιπέτεια που θα μας αλλάξει την αντίληψη για το τι είναι δυνατόν.
Και αν καταφέρουμε να ανακαλύψουμε κάποιο είδος ζωής, έστω διαφορετικό από αυτό που έχουμε στο μυαλό μας, ίσως τότε κατανοήσουμε καλύτερα τη θέση μας στο ΚΟΣΜΟ. Ίσως έτσι κατανοήσουμε την ασημαντότητά μας, ίσως έτσι μετριάσουμε την αλαζονεία μας.
Παρόλα αυτά αν κάποιος μας ρωτήσει ποιο είναι το ομορφότερο τοπίο, θα του απαντήσουμε με τα λόγια του κυρίου Οικονόμου!
«Κάθομαι ώρες και κοιτάζω την κοιλάδα προσεδάφισης του Pathfinder στον Άρη. Είναι υπέροχη με όλα αυτά τα πετρώματα και τους βράχους. Μετά σκέφτομαι την εικόνα της Γης από τη Σελήνη. Υπέροχο γαλάζιο. Νομίζω πως το ωραιότερο τοπίο είναι της Γης».
Ας την προστατέψουμε, ας την αγαπήσουμε και ας συνεχίσουμε να αναζητούμε κάθε φορά το επόμενο σύνορο που θα ξεπεράσουμε. Και σ’ αυτό το ανεξερεύνητο και αχανές σύμπαν έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε. Αλλά αυτό μας κάνει καλύτερους!
Μα μήπως είναι ουτοπικό;
Και αν ναι, σε τι χρησιμεύει η ουτοπία;
Η ουτοπία είναι στον ορίζοντα. Την πλησιάζω δυο βήματα, κι εκείνη απομακρύνεται δυο βήματα.Προχωράω δέκα βήματα μπροστά και ο ορίζοντας «τρέχει» δέκα βήματα ακόμη πιο πέρα. Όσο μακριά κι αν περπατήσω ποτέ δεν την φτάνω. Τότε, σε τι χρησιμεύει; Ακριβώς σ’ αυτό. Να συνεχίσουμε να περπατάμε μπροστά.
Εντουάρντο Γκαλεάνο
Εντουάρντο Γκαλεάνο
