Εκδρομή στη Θεσσαλονίκη 2016

Κάποιες σκόρπιες σκέψεις

για την εκδρομή στη Θεσσαλονίκη 2016

Το φως πληροί όλο το Σύμπαν[1]. Αυτό το φως που αγωνίζεται, άξια αφού κατέχει τη μεγαλύτερη ταχύτητα στη φύση, να βρεθεί παντού, αυτό το φως αναζητούμε. Αυτό το φως που τραβολογιέται ανήμπορο στις παράτολμες διαδρομές βαθουλωμάτων και εξογκωμάτων του ακατάστατου σεντονιού του χωροχρόνου, που ακούραστο κουβαλά εικόνες και μνήμες ενός παρελθόντος χρόνου, που κρύβει μηνύματα ως ένας συνεπής αγγελιοφόρος, αυτό το φως που αντιπαλεύει με το σκοτάδι και μας ζωογονεί, αυτό καλούμαστε να αποκρυπτογραφήσουμε.

Και το κυνηγούμε, το αναζητούμε. Το βράδυ στους ασημόχρωμους λαμπυρισμούς των αστεριών∙ τη μέρα καθώς προσπαθεί να ξεφύγει με τις ανακλάσεις σε κάτοπτρα και σε νερά, και πολλές φορές το ανακαλύπτουμε κρυμμένο συμμετέχοντας σε ένα μη συμφωνημένο κρυφτό στις σκοτεινές γωνιές της ψυχής μας. Η υπαρξιακή αυτή σύνδεση με το φως μας οδηγεί να ψάχνουμε επίμονα να βρούμε την πηγή του, τον αντίστοιχο ήλιο κάθε φορά.

Μα πόσοι ήλιοι υπάρχουν τελικά; Είναι πολλοί οι πατεράδες των αδέσμευτων αεικίνητων ακτίνων φωτός;

Για το δικό μας ηλιακό σύστημα, μόνο ένας!

Οι Κινέζοι λένε ότι κάποτε, την εποχή της δυναστείας των Χσία (περ. 2205 -1782 π.Χ.), το κοσμικό μας περιβάλλον διήλθε μια ξαφνική μεταβολή. Στον ουρανό εμφανίστηκαν δέκα ήλιοι. Οι άνθρωποι στη Γη υπέφεραν πολύ από τη ζέστη, οπότε ο αυτοκράτορας έβαλε έναν διάσημο τοξότη να καταρρίψει τους παραπανίσιους ήλιους. Ώς ανταμοιβή, στον τοξότη δόθηκε ένα γιατρικό που είχε τη δύναμη να τον κάνει αθάνατο. Αλλά η σύζυγος του το έκλεψε. Για την προσβολή αυτή, την εξόρισαν στη Σελήνη.[2]

Οι Κινέζοι λοιπόν σκέφτηκαν σωστά ότι ένα ηλιακό σύστημα με δέκα ήλιους δεν θα ήταν ιδιαίτερα φιλικό για την ανθρώπινη ζωή. Σήμερα γνωρίζουμε ότι σε κανένα ηλιακό σύστημα πολλαπλών ήλιων δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί ζωή και παρόλο που έχουμε την εντύπωση ότι ο ουρανός αποτελείται από μονήρη άστρα, μόνο το 15% των άστρων είναι μόνα τους. 

Οπότε, όταν στρέφουμε το βλέμμα ψηλά στον ουρανό βλέπουμε τον ήλιο, το αστέρι του δικού μας πλανητικού συστήματος, που σε ένα μοναχικό ρόλο, σαν ένας άλλος Σίσυφος, αγωνίζεται αδιάκοπα να διατηρήσει με την ενέργειά του, με το φως του, τη ζωή σ’ αυτόν τον πλανήτη. Η ύπαρξη του, μοιραία, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη ζωή και το θάνατο του πλανήτη μας, της Γης. Αυτός μας θερμαίνει, αυτός μας τροφοδοτεί με το ζωογόνο φως του, με ένα  φως ορατό και αόρατο, ένα φως ζεστό και αναγκαίο σε εμάς, που γεννιέται στο πιο βίαιο και αφιλόξενο μέρος, στο εσωτερικό του, σ’ ένα τεράστιο αλλιώτικο εκτυφλωτικό καμίνι. Αλλά  είναι και  αυτός που θα μας παρασύρει στο έρεβος όταν θα έχει ξεσκίσει και τις τελευταίες από τις σάρκες του την ώρα που θα τελειώνουν τα καύσιμά του. Πρώτα σαν αχόρταγος κόκκινος γίγαντας θα έχει ήδη καταπιεί τον Ερμή υποδυόμενος πιστά το ρόλο που του όρισε η Φύση στο βιβλίο της, και καθώς θα μετατρέπεται από λευκός νάνος σε μαύρο, τότε όχι με εκκωφαντικό θόρυβο, αλλά ίσως με ένα εσωτερικό λυγμό θα σημάνει το τέλος[3] .    

Μα είναι νωρίς να συζητάμε για το θάνατο του αστεριού μας. Ο ήλιος μας είναι ένας ζωηρός ενήλικας με λαμπρό μέλλον περίπου 5 δισεκατομμυρίων ετών πέρα από μας. Και τι πιο ωραίο από το να τον παρατηρήσουμε; Μπορούμε όμως έτσι εύκολα;

Και όπως εγύρισα κι αγγίξανε τα μάτια

Ό,τι προβάλλει σ’ αυτόν τον ουρανό

Όταν κοιτάξεις με το βλέμμα σου προσεκτικό,

Ένα σημάδι βλέπω, που αστραποβολούσε τόσο

Που από το πολύ το φως

Τα μάτια μου αναγκάστηκα να χαμηλώσω[4]

Οπότε, εμείς βαλθήκαμε να φτάσουμε στη Θεσσαλονίκη, να ξαναμπούμε σε οικείους χώρους, μικροί-μεγάλοι να στριμωχτούμε σε ένα δωματιάκι γύρω από το τηλεσκόπιο και να τεντώνουμε τις μύτες των ποδιών μας για να δούμε καλύτερα∙ βαλθήκαμε ως άλλοι χρυσοθήρες να κοσκινίζουμε τα σύννεφα γυρεύοντας κηλίδες, αυτές τις σκούρες ατέλειες στο φωτεινό πρόσωπο του ήλιου.

Τι και αν τα σύννεφα μας έκρυβαν τον ήλιο, τα βλέμματα στραμμένα ψηλά μετακινούνταν από το πέτασμα του τηλεσκοπίου στα χείλη του κ. Σειραδάκη, που με απερίγραπτο πάθος μας εξηγούσε απλά, για τη δημιουργία αυτής της κουκίδας που σαν φάντασμα εμφανιζόταν και εξαφανιζόταν σ’ αυτό, εγκλωβισμένη μοιρολατρικά στην κυκλοθυμική διάθεση των περαστικών σύννεφων.

Μα δε μας ενόχλησε αυτό. Εμείς δε χαμηλώσαμε το βλέμμα…

Είχαμε ήλιο μέσα στο δωματιάκι που ακτινοβολούσε με ένα άλλο φως, διαφορετικό, καθηλωτικό. Η πραότητά του μας σαγήνευσε άλλη μια φορά, ενώ η διάθεσή του να μιλήσουμε για τις πιθανότητες ύπαρξης ζωής σε άλλους πλανήτες ή η χαρά με την οποία μας παρουσίασε αστέρες νετρονίων να αποτελούν τις ηχητικές πηγές μιας μουσικής συμφωνίας ήταν συγκινητική. Για να αποδειχτεί ξανά πως η ευγένεια και η σοφία εκπέμπονται αυθόρμητα και σαν άλλος ήλιος ζεσταίνουν τα κρύα απόμακρα σημεία της ψυχής μας, πως υπάρχουν γύρω μας ήλιοι που λατρεύουν να δίνουν κομμάτια της ψυχής τους ως πηγή ενέργειας και ζωής για τους γύρω, ανιδιοτελώς.

Μα εντός σου ο ήλιος μέρα-νύχτα καίει

κι ούτ’ ίχνος η ομορφιά σου δεν ξεφτίζει… [5]

Και από αυτούς τους ήλιους, αναζητήσαμε άλλους, ψάξαμε ακτίνες φωτός που θα μας πήγαιναν πιο πίσω στο χρόνο, που θα μας έδειχναν ένα ήλιο μυστικιστικό, έναν ήλιο με κρυφά μα και φανερά νοήματα. Έναν ήλιο με λάμψη αλλιώτικη, τον ήλιο της Βεργίνας. Τον είδαμε σε πανοπλίες, νομίσματα και σε λάρνακες να φωτοβολεί όχι λόγω του χρυσού, μα κυρίως λόγω της ανόθευτης αξίας των μηνυμάτων που φέρνει από το παρελθόν. Ένα σημάδι ιστορικής συνέχειας, ένα σύμβολο πολιτισμού.

Και αν τώρα έρθει κάποιος και με ξυπνήσει από τη σαγήνη των αναμνήσεων και με υπέρτατη ευθύτητα με ρωτήσει «Ποιο θα ήταν το συμπέρασμα, τι θα μπορούσε να μείνει σαν εσωτερική προσταγή μετά από αυτό το διήμερο», θα του απαντούσα ευθύς: μάθε να πράττεις, μάθε να βλέπεις πέρα από τα καθιερωμένα.

Ένα τέτοιο μήνυμα μας έμεινε από την εκδρομή, ένα μήνυμα που μπορεί  και αντίκειται στη φθορά του χρόνου.

Όπως το φως. Θα συνεχίζει να ζει και μετά το θάνατο του ήλιου μας, θα συνεχίζει να προσπαθεί να δραπετεύσει από αυτές τις δυνάμεις που προσπαθούν να το φυλακίσουν στο χώρο τους, μηχανικά υπνωτισμένο θα υπακούει στην εντολή που σαν ευχή ή κατάρα το κατατρέχει να διαδίδεται ξέφρενα χωρίς σταματημό, να παρακολουθεί την ύλη να νοσεί και στο τέλος να πεθαίνει μα αυτό να μη στέκεται ∙ θα συνεχίζει αναζητώντας τα όρια του σύμπαντος αιώνια, και αυτό δεν μπορεί πια να αλλάξει, επειδή δεν γερνά· πρέπει, επομένως, να παραμένει πάντοτε το ίδιο.

Όσο παλιώνουν οι καιροί

κι όσο περνούν οι χρόνοι,

παλιώνει ο λύχνος, μα ποτέ

το φως του δεν παλιώνει.[6]

Υπάρχει ένα μήνυμα που  αξίζει να μείνει και να διαδοθεί, το : Αναζητείστε ήλιους στη ζωή σας, ψάξτε τους και κάθε φορά προσπαθήστε να …δείτε πέρα από τα καθιερωμένα.

---

[1] Η αυτοβιογραφία του φωτός –Γιώργος Γραμματικάκης.

[2] Το μεγάλο Σχέδιο –Stephen Hawking

[3] Το Σύμπαν θα τελειώσει όχι με εκκωφαντικό θόρυβο, αλλά με ένα λυγμό» Τ.S.Eliot

[4] Θεία Κωμωδία- Δάντης

[5] Σαίξπηρ, Οκτώ Σονέτα (Μετάφραση: Παναγιώτης Πάκος)

[6] κρητική μαντινάδα από το «Η αυτοβιογραφία του φωτός –Γιώργος Γραμματικάκης»

Για την υπερπανσέληνο

Για την υπερπανσέληνο

Από νωρίς το απόγευμα φαινόταν πως η βραδιά θα ήταν πιο κρύα από τις προηγούμενες. Ο ήλιος άφησε τη θέση του στο φεγγάρι, διατηρώντας αυτή την αέναη διαδοχική παρακολούθηση της γης και των πλασμάτων της από  ψηλά∙ και τότε, κρύωσε απότομα ο καιρός. Το φθινόπωρο αφήνει τη σειρά του στο χειμώνα και αυτός σα να βιάζεται να δείξει τα δόντια του πριν καν την ώρα του,  σιγανασαίνει παγώνοντας την ατμόσφαιρα. Κάποιος ρώτησε: τι είναι ετούτο τελικά, είναι ο ρόγχος στο αγγελόσκιασμα του Φθινοπώρου ή το πρώτο κλάμα στη γέννηση του Χειμώνα; Δεν πήρε απάντηση.

Βράδιασε.  

Ο δρόμος προς το σημείο συνάντησης ανηφορικός. Αλλά έχει κάτι αλλιώτικο η βραδιά απόψε∙ βράδιασε, μα δε σκοτείνιασε καλά. Το φεγγαρόφωτο είναι πολύ πιο δυνατό και ο ουρανός σε πείσμα των προβλέψεων των προηγούμενων ημερών πεντακάθαρος, δεν το δεσμεύει καθόλου. Και όλα φωτίζονται. Από ένα φως όμως πιο μαλακό, από ένα φως ξεχωριστό, διαφορετικό, από ένα φως μαγευτικό. Το φως  του φεγγαριού.

Μα είναι δικό του φως; Ξέρω, αν σας ρωτήσω, θα μου πείτε “όχι”, είναι του ήλιου φως· δεν είναι αυτόφωτο το φεγγάρι θα συμπληρώσετε. Μα αν αυτό είναι το φως που στέλνει σε εμάς, αυτό το ίδιο δεν είναι που το αιχμαλώτισε σαν μπήκε μπροστά από τον ήλιο;  Και αφού το κατεύθυνε  σωστά, έμεινε να μας παρακολουθεί από εκεί ψηλά, να λουζόμαστε μ’ αυτό το θολό πέπλο που μας τυλίγει, και μας πλανεύει και μας κάνει να ονειρευόμαστε, να φανταζόμαστε.

Πάντα μου άρεσε να κοιτάζω το νυχτερινό ουρανό, μα απόψε η έλξη προς τα πάνω είναι μεγαλύτερη.  Να φταίει η επίπληξη του Δάντη: «Οι ουρανοί περιστρέφονται από πάνω σας αποκαλύπτοντας την αιώνια δόξα τους και εσείς έχετε το βλέμμα στραμμένο στο έδαφος», που σήμερα στριφογυρίζει για άγνωστο λόγο στο μυαλό μου, ή να υπάρχει μια εσωτερική εγγενής προδιάθεση; Δεν είμαι σίγουρος. Ίσως να είναι η μέρα ή καλύτερα να πω η νύχτα, ίσως και τα δυο. 

Προχωρούμε σιωπηλά, μια παρέα ατόμων διαφόρων ηλικιών, παιδιά, μεγάλοι, μεγαλύτεροι, άλλοι κουβαλώντας μικροπράγματα, άλλοι φωτογραφικές μηχανές, άλλοι απλώς παίζοντας με τους σκούφους και τα γάντια τους, προχωρούμε βιαστικά να φτάσουμε στο σημείο. 

Και εκεί, φτάνοντας αντικρύζουμε τέσσερα – πέντε τηλεσκόπια που οι εραστές της παρατήρησης αψηφώντας κρύο και κόπο είχαν φροντίσει να είναι εκεί έτοιμα, στημένα με τα πόδια τους ψηλά, ανοιχτά να θυμίζουν τα πόδια από τα άλογα στον πειρασμό του Αγ. Αντωνίου του Νταλί, λεπτά σχεδόν κάτισχνα να συγκρατούν το βάρος από ογκώδη κυλίνδρους, που έχουν σα σκοπό της ύπαρξής τους να γίνουν μια προσωπική, μια νέα Βαβέλ, που θα φέρει πιο κοντά τον ουρανό στους ανθρώπους.   Γιατί και ο πύργος της Βαβέλ τι ήταν τελικά; Ήταν προϊόν έπαρσης, ήταν επίδειξη αλαζονείας ή μήπως προσπάθεια να φτάσει το ανθρώπινο μάτι πιο μακριά, να τεντωθεί ο άνθρωπος πιο ψηλά για να αγγίξει καλύτερα τον ουρανό; Ένα αρχαίο αστεροσκοπείο με εφτά επίπεδα ήταν, μια πρώιμη πρωτόγονη σκάλα για τον ουρανό. Κάτι σαν αυτόν τον κύλινδρο που εφηύραν στις κάτω Χώρες μα έγινε διάσημος σαν παιδί του νεαρού από την Τοσκάνη, που κοιτώντας μέσα από αυτό έφερε τη Σελήνη πιο κοντά, τόσο ώστε να διαπιστώσει πως μοιάζει με τη γη, να δει πως έχει βουνά και θάλασσες, πως έχει κρατήρες, πως απέχει πολύ από την τέλεια σφαίρα που διατυμπάνιζε τόσο αυστηρά και καταπιεστικά ο Αριστοτέλης. 

Και απόψε; 

Είναι από αυτές τις νύχτες που η έλξη είναι αμοιβαία.  Η Σελήνη σε μια ελλειπτική κίνηση γύρω από τη γη σ’ ένα προκαθορισμένο ραντεβού, έρχεται απόψε πιο κοντά απ’ ότι τις άλλες φορές.  Τα τηλεσκόπια στητά, ακίνητα εστιάζουν στο φεγγάρι και αυτό σαν μια άλλη αυτάρεσκη βασίλισσα, λικνίζεται, μετακινείται μέσα από τις σύγχρονες διόπτρες, ανακλά το είδωλό του στα λεπτοδουλεμένα κάτοπτρα, αποτυπώνεται στις οθόνες των καμερών, και αναζητά τους αμφιβληστροειδείς που θα στραφούν προς αυτό. Και στρέφονται πολλά βλέμματα, πρώτα απευθείας, μετά μέσα από τους σωλήνες προεκτείνοντας  την ανθρώπινη όραση μαζί και την αντίληψη και το καρδιοχτύπι αποτέλεσμα του θεάματος ολοένα και μεγαλώνει.

Μα δεν είναι μόνο η ομορφιά του που σε ταρακουνά. Ανατριχιάζεις στην ιδέα ότι φωτόνια που σχηματίστηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια στο εσωτερικό του ήλιου και κατάφεραν να δραπετεύσουν από τον υπέρθερμο κλίβανο ώστε μετά από ένα ταξίδι μερικών λεπτών να ανακλαστούν στην ανώμαλη σεληνιακή επιφάνεια, πως φτάνουν στις κόρες των ματιών μας οδηγώντας τα μόρια του αμφιβληστροειδούς σε ένα παράξενο μπαλέτο. Είναι κυρίως πως ο  όμορφος αυτός χορός των μορίων, αφού θέσει σε κίνηση τους νευρώνες πρώτα των ματιών κι έπειτα του εγκεφάλου, πριν περάσουν αρκετά χιλιοστά του δευτερολέπτου και αναδομήσει αυτήν την εικόνα στον εγκέφαλό μας, τη χρησιμοποιεί ως όργανο που μας οδηγεί με καταιγιστικό ρυθμό σε ακατάπαυστες σκέψεις. Παρατηρώντας το, αυτό το βράδυ, έτσι όπως είναι, μεγαλύτερο και φωτεινότερο, στο μυαλό μου ανακύπτει το ερώτημα του Αϊνστάιν :  άραγε το φεγγάρι είναι στη θέση του όταν δεν το κοιτάζει κανείς; Παράλογες σκέψεις θα μου πείτε, της σύγχρονης -αλλά όχι νέας, γιαγιά 80ετών  περίπου, έγινε η κβαντομηχανική - Φυσικής.

Και αυτό το ηλεκτρικό ρεύμα ανάμεσα στους νευρώνες μας δε λέει να σταματήσει να σπινθηρίζει. 

Σκέψεις, σκέψεις, αναμνήσεις που η άδηλη μνήμη, ακυβέρνητη καθώς είναι σου φέρνει ανεξέλεγκτα στο νου. Το σύμπαν υπάρχει και λειτουργεί και χωρίς την ύπαρξη μας και ανεξάρτητα εάν το παρακολουθούμε εμείς ή όχι. Δεν είμαστε το επίκεντρο του σύμπαντος και η ύπαρξη μας οφείλεται κατά κύριο λόγο σε μια ακολουθία τυχαίων, χαοτικών συγκυριών και συμβάντων.

Ξανακοιτάζω γύρω μου. Μια καύτρα από τσιγάρο σιγοσβήνει στα χέρια κάποιου που μόλις σήκωσε το βλέμμα του από το φακό. Παρατηρούμε, βάζουμε φίλτρα, και άλλους φακούς και άλλες μηχανές για να το φέρουμε πιο κοντά. Κάποιος αστειεύτηκε : λες να μπορέσουμε να δούμε και καμιά σημαία;

Ψάχνουμε πάλι για τα ίχνη μας, ψάχνουμε ίσως  και για ίχνη άλλων... Λες να υπάρχουν άλλοι σαν εμάς ή έστω διαφορετικοί, -ας είναι- ρωτάει ένας άλλος. Αστειεύεσαι του είπα, μα πριν προλάβουν οι λέξεις να εγκαταλείψουν το στόμα μου, ακολουθούμενες από μια ανάσα που σχεδόν κρυστάλλιασε από το κρύο και έμεινε εκεί μάρτυρας της βιασύνης και της αλαζονείας μου, σκέφτηκα τον Πλούταρχο που είχε γράψει τον Διάλογο στο Πρόσωπο του Φεγγαριού, όπου δύο άνθρωποι πάνω στη Σελήνη συζητούν για τη Γη και όταν κάποιος υποστηρίζει ότι μπορεί να υπάρχει ζωή "εκεί κάτω" ο άλλος του απαντά: "Θα αστειεύεσαι, βέβαια...".

Υπάρχουν στιγμές που με τρομάζει η βιασύνη μου, είναι στιγμές που είναι ασήκωτη στους ώμους μου η ματαιοδοξία. Μα σαν κοιτώ τον ουρανό, αντιλαμβάνομαι την άγνοιά μου, λαχταρώ από την απέραντη ομορφιά του, γαληνεύω από το θολό πλανεμένο φως των αστεριών που ξελογιάστηκε από τις έλξεις των μαζών που βρέθηκαν στο δρόμο του και έφτασε εδώ, σε εμένα, κουβαλώντας εικόνες και ιστορίες του παρελθόντος χρόνου και ηρεμώ.

Τι είναι τελικά το φεγγάρι;

Απόψε σαν το κοιτώ, με βλέμμα αλλιώτικο, δε θέλω ορισμούς επιστημονικούς, δε θέλω απόμακρα ξερά λόγια, μια λυρική περιγραφή μου φαίνεται του ταιριάζει περισσότερο:

«Έν' ασημένιο κέρμα το φεγγάρι, που κάποτε τινάξαν στο διάστημα οι θεοί, κορώνα γράμματα την τύχη παίζοντας αυτού του κόσμου, έν' ασημένιο κέρμα που δεν έπεσε ποτέ, αλλ' έμεινε εκεί, μετέωρο, στο χάος.

Γι' αυτό και δεν αποφασίστηκε ποτέ η τύχη αυτού του κόσμου, γι' αυτό και αδιάκοπα κοιτάμε μ' αγωνία το φεγγάρι, μην πάει και πέσει απ' του χαμού μας την πλευρά».[1]  

Σκέψεις, ατέρμονες, ανερμάτιστες, χαοτικές με αφετηρία το πλησίασμα  του φεγγαριού στη γη.

Μου ζητήθηκε να γράψω ένα κείμενο σαν δελτίο τύπου για την βραδιά παρατήρησης της υπερσελήνης και για τη δράση του Συλλόγου Αστρονομίας στο θεατράκι του σπιτιού του Β. Γκανιάτσα στη Βλαχέρνα. Δεν τα κατάφερα να γράψω για το φεγγάρι περιορισμένος μέσα σε φόρμες. Κλείνω τα μάτια, πιέζομαι∙όσο και αν προσπαθώ δυσκολεύομαι, δε μπορώ. Εγώ έτσι τη θυμάμαι….την υπερπανσέληνο. Ανοίγω τα μάτια τώρα.

Τι έμεινε λοιπόν από αυτή τη βραδιά; Νομίζω πιο εύστοχα από τα λόγια του Όσκαρ Ουάιλντ δεν υπάρχουν. « Όλοι βρισκόμαστε μέσα στο βούρκο, αλλά κάποιοι από μας κοιτάμε τα αστέρια».

Μαζευτήκαμε λοιπόν κάποιοι και απολαύσαμε  ….τη Σελήνη!

 

---

[1] Χρόνης Αργυρός

Η παιδεία ως  …κλωβός Faraday

Πριν από κάποια χρόνια, σε μια ραδιοφωνική εκπομπή ένας από τους παρουσιαστές διηγήθηκε το θέμα μιας τηλεοπτικής σειράς αυτοκινητιστικού περιεχομένου στην οποία έκανε μεταγλώττιση: ένα κοινό αυτοκίνητο δοκιμάστηκε σε ένα τεχνητό κεραυνό 600000 Volt με τον οδηγό μέσα χωρίς να συμβεί το παραμικρό. Ο παρουσιαστής, παρόλο που την παρακολούθησε,παρόλο που συμμετείχε στη μεταγλώττιση, δεν πίστευε το φαινόμενο και ρωτούσε γεμάτος απορία και αμφιβολία αν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο.

Αυτό που το διατήρησε στη μνήμη μου τόσο καιρό δεν είναι προφανώς το ότι ο παρουσιαστής δεν ήξερε πως το αυτοκίνητο συμπεριφέρεται ως κλωβός Faraday, δηλαδή επιτρέπει στο ηλεκτρικό ρεύμα να περάσει από αυτό χωρίς να επηρεάσει ό,τι βρίσκεται στο εσωτερικό του, αλλά το γεγονός ότι ο επιστημονικός αναλφαβητισμός οδηγεί πολλές φορές στην άρνηση της πραγματικότητας.

Όταν το μυαλό δε γνωρίζει, πολλές φορές, επιλέγει απλοϊκά σχήματα και σύμβολα που δεν κουράζουν ώστε να δίνουν εύκολες ερμηνείες για να εξηγήσει διάφορα φαινόμενα. Το τελευταίο διάστημα, την εποχή της επιστήμης (?), παρακολουθούμε ολόκληρα στρώματα του πληθυσμού να πιστεύουν σε ανήκουστες θεωρίες συνομωσίας, να διατείνονται ότι μας ψεκάζουν, ότι όλα στον κόσμο καθορίζονται από συγκεκριμένες ομάδες- λέσχες κλπ, ότι τα άστρα καθορίζουν το μέλλον μας παρόλο που ο διπλανός μας μας επηρεάζει βαρυτικά 10000 φορές περισσότερο από ένα κοινό άστρο και να περιμένουν ακόμη  ένα «Μεσσία» (δες Σώρρα) να μας σώσει...

Υπάρχει ένα μικρό στρώμα στο πάνω μέρος της κοινωνίας που σκέφτεται σχετικά ορθολογικά, ενώ από κάτω είναι ένα βαθύ ποτάμι που δεν έχουμε επίγνωση της αθέατης πλευράς και της απήχησης που έχει. Υπάρχει ένας παράλληλος κόσμος νοοτροπιών, θεωριών συνωμοσίας, πεποιθήσεων ανορθολογικών, που τρομάζεις όταν το συνειδητοποιείς», τονίζει ο Στέφανος Τραχανάς, πρόεδρος της εκδοτικής επιτροπής των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης.

Και γιατί είναι επίκαιρα όλα αυτά; Ποιος ο λόγος να τα συζητάμε πάλι;

Τις τελευταίες μέρες δίνονται στη δημοσιότητα ξανά πληροφορίες για ένα ακόμη νέο σχέδιο, για μια ακόμη προσπάθεια αλλαγής του εκπαιδευτικού – εξεταστικού συστήματος στο όλο και πιο «νέο» κάθε φορά Λύκειο. Διαβάζοντας όμως μπροστά και πίσω από τις γραμμές διαπιστώνω πως το κύριο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από το σχεδιασμό –ποιος είναι ο ρόλος της παιδείας μας, ποιος είναι ο προσανατολισμός της εκπαίδευσης μας- δεν έχει απαντηθεί ή ακόμη χειρότερα η απάντηση αναφαίνεται απογοητευτική. Όταν οι θετικές επιστήμες απαξιώνονται το ερώτημα μένει μετέωρο και αναπάντητο.

Δεν θέλω ετούτο το κείμενο να ακουστεί ως ένας συντεχνιακός Φιλιππικός, δεν πιστεύω ούτως ή άλλως σε δίπολα – οι θετικές επιστήμες και οι μη θετικές επιστήμες.

Άλλωστε, ποτέ δεν πίστεψα στη μοναστηριακού τύπου ανάπτυξη της επιστήμης, ποτέ και για τίποτε δε συμμερίστηκα τον απομονωτισμό.

Άρα τι πρέπει να γίνει;

Θεωρώ πως χρέος του κάθε «νέου» συστήματος οφείλει να είναι η διάδοση του επιστημονικού τρόπου σκέψης. Ο κύριος προσανατολισμός του πρέπει να είναι πως θα μαθαίνουν τα παιδιά να σκέφτονται και να καταλήγουν σε συμπεράσματα αξιοποιώντας τη λογική και τη δύναμη του μυαλού τους. Η επιστήμη αποτελεί το μεγαλύτερο πολιτιστικό επίτευγμα του ανθρώπου, είναι αυτή που οδηγεί σε κριτική σκέψη, είναι αυτή που προάγει την ανεξαρτησία και την ελευθερία της σκέψης, είναι το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία που φαίνεται να απειλούν ξανά τον ανθρώπινο πολιτισμό όπως πολλές φορές στο παρελθόν και δε μπορεί να απαξιώνεται. Γι’ αυτό έχουμε υποχρέωση να θεμελιώσουμε τον ορθολογικό τρόπο σκέψης: με την παρατήρηση και το πείραμα, με τη δοκιμή, το λάθος και στη συνέχεια την απόρριψη θα οδηγηθούμε στην πιο έγκυρη (αλλά πάντα ατελή) γνώση της πραγματικότητας. Το γεγονός πως όλα υπόκεινται σε έλεγχο, το ότι δεν υπάρχουν ανέγγιχτες – ευγενείς αλήθειες, η δύναμη της μεθόδου σε αντίθεση με τη θνητότητα της γνώσης, αυτός ο αντιδογματικός χαρακτήρας της επιστήμης είναι που θα μας προστατεύσει από φανατισμούς και θα μας απαλλάξει από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο επιστημονικός τρόπος σκέψης πάντοτε ήταν επίκαιρος και πάντα ήταν οδηγός εξελίξεων, επαναστάσεων, αλλαγών, ανατροπών.

Ανατρέχοντας στην ιστορία θα δούμε πως και στην Ακαδημία του Πλάτωνα ασκούσαν τις μαθηματικές επιστήμες με ανιδιοτελή τρόπο μάλιστα, με μοναδικό σκοπό τον εξαγνισμό με στόχο ηθικό και ήταν εκεί που ανακαλύφθηκε η αξιωματική μέθοδος των μαθηματικών, με τις εργασίες αυτές να καταλήγουν μισό αιώνα αργότερα στα περίφημα στοιχεία του Ευκλείδη. Ο Αριστοτέλης στο Λύκειό του αναδεικνύεται σε μεγάλο διοργανωτή έρευνας μιας και θεωρούσε ότι πρέπει να εμπιστευόμαστε την παρατήρηση των γεγονότων περισσότερο από τους συλλογισμούς και τους συλλογισμούς μόνο στο βαθμό που συμφωνούν με τα υπό παρατήρηση φαινόμενα, κάτι που θα δούμε και στον Μπέικον αργότερα. Είχαν καταλάβει από πολύ νωρίς την αξία της λογικής που προκύπτει από την εκπαίδευση των επιστημών. Ο επιστημονικός τρόπος σκέψης καθιερώνεται βέβαια από το Γαλιλαίο και την Επιστημονική του Μέθοδο, αλλά την ενθρόνισή του την οφείλει στο Γαλλικό Διαφωτισμό που επέβαλε τον ορθολογισμό και τον ανήγαγε σε κύριο μέλημα της εκπαίδευσης. Την Επιστήμη τη θέλει  και το «Φυσικής Απάνθισμα» του Ρήγα Φεραίου -που είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση - για να διαδώσει τις πιο σύγχρονες επιστημονικές ιδέες της εποχής εκείνης στους συμπατριώτες του και να τους απαλλάξει από φοβίες ικανές να τους κρατάνε απαθείς, περίτρομους ή εντελώς αδαείς για όσα συμβαίνουν γύρω τους.

Και εμείς ακόμη εδώ συζητάμε για λυγισμένα κουτάλια και ρολόγια που επισκευάζονται από την τηλεόραση, για επισκέψεις εξωγήινων, αναρωτιόμαστε δε ακόμη αν πατήσαμε στο Φεγγάρι.

Είναι φανερό πως σημαντικός στόχος για το νέο σύστημα είναι να πετύχει ταυτόχρονα και την καταπολέμηση του επιστημονικού αναλφαβητισμού. Η στοιχειώδης επιστημονική εγγραμματοσύνη των πολιτών είναι βασικός όρος για την αποτελεσματική λειτουργία μιας σύγχρονης δημοκρατικής πολιτείας στο πλαίσιο της οποίας οι πολίτες καλούνται να αποφασίσουν για ολοένα και περισσότερα ζητήματα μεγάλης κοινωνικής σημασίας που έχουν μια έντονα επιστημονική διάσταση. Δε γίνεται η γενιά αυτή να μην έχει τη δυνατότητα διάκρισης των ηλεκτρομαγνητικών ακτινοβολιών και να συζητά ακόμη για τη «ραδιενέργεια» των κινητών, δε μπορεί να ακούμε ακόμη για διαφορετικό- εθνικό DNA, δε μπορεί να μην έχει άποψη για τη χημική ρύπανση, δε μπορεί να μη διδάσκεται για μεταλλαγμένα τρόφιμα, άρα δε γίνεται να μην έχουν κυρίαρχο ρόλο στη διαμόρφωση γενικής παιδείας οι θετικές επιστήμες. Δε γίνεται συνεχώς να απαξιώνονται. Και ας μη ξεχνάμε ότι υπάρχουν και πολλά χρηστικά πράγματα που θα πρέπει να γνωρίζουμε γιατί κάνουν πιο εύκολη και πιο ασφαλή την καθημερινότητά μας. Δεν είναι κακό να γνωρίζουμε ότι σε περίπτωση καταιγίδας είναι ασφαλέστερο να βρισκόμαστε στο αυτοκίνητό μας παρά έξω από αυτό.

Ο ρόλος της παιδείας είναι κρίσιμος. Τι πολίτες θέλουμε να έχουμε;

Σκεπτόμενους, οπλισμένους με κριτική σκέψη ή άβουλους που είναι έτοιμοι να αποδεχτούν αμάσητα την κάθε μορφής συνωμοσιολογία; Είναι σημαντικό να αφυπνιστούμε και να αναζητήσουμε την παιδεία, την εκπαίδευση που μας αξίζει γιατί αλλιώς είναι ορατός ο κίνδυνος που αναφέρει ο Μπέρτραντ Ράσελ : οι άνθρωποι γεννιούνται αμόρφωτοι, δε γεννιούνται ηλίθιοι. Γίνονται πολλές φορές ηλίθιοι με την (κακή) εκπαίδευση.

Οφείλει λοιπόν η πολιτεία να θωρακίσει τους νέους πολίτες με παιδεία που θα λειτουργεί σαν κλωβός Faraday και θα τους προστατεύει από τους κεραυνούς της παραπληροφόρησης, της προπαγάνδας, της μισαλλοδοξίας, της επιβεβαίωσης των προκαταλήψεων. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει αν οι Θετικές Επιστήμες δεν αποκτήσουν τον κρίσιμο ρόλο που τους αρμόζει στο πρόγραμμα σπουδών. Και για να μην παρεξηγηθώ η ανάκτηση του σημαντικού ρόλου των θετικών επιστημών δε σημαίνει πως πρέπει να γίνει σε βάρος των θεωρητικών επιστημών, ίσα ίσα μπορεί και πρέπει να υπάρχει αλληλεπίδραση, συνεργασία.

Αντί επιλόγου επιλέγω να παραθέσω ένα διάλογο μεταξύ του Σωκράτη και του μαθητή του Στρεψιάδη από τις Νεφέλες του Αριστοφάνη που αποκαλύπτει ότι οι Αθηναίοι δυσκολεύονταν να αποδεχτούν τις αρχές της φυσικής ως αιτίες των φαινομένων, και ήταν έτοιμοι να μεταπλάσσουν αυτές τις αρχές, σε νέου τύπου θεότητες, ως τροφή για σκέψη:

Σωκ: Ποιος Δίας; Μη χωρατεύεις. Δεν υπάρχει κανένας Δίας.

Στρεψ: Μα τι λες; Τότε ποιος βρέχει; Αυτό πρώτα απ’ όλα να μου εξηγήσεις.

Σωκ: Στα σίγουρα. Θα στο διδάξω με ακαταμάχητα στοιχεία. Έλα τώρα, τον έχεις δει ποτέ κάπου να βρέχει χωρίς Σύννεφα; Κι όμως θα έπρεπε να βρέχει με ξαστεριά, κι αυτά να λείπουν.

Στρεψ: Μα τον Απόλλωνα, στ’ αλήθεια ορθά το αποδεικνύεις με αυτή σου την επιχειρηματολογία. Κι όμως, πριν απ’ αυτό, πραγματικά νόμιζα πως ο Δίας προκαλεί τη βροχή. Αλλά πες μου ποιος είναι που προκαλεί τους κεραυνούς; Αυτό με κάνει να τρέμω.

Σωκ: Αυτά, καθώς κυλούν, κάνουν τους κεραυνούς.

Στρεψ: Με ποιο τρόπο; παράτολμε άνθρωπε!

Σωκ: Όταν γεμίσουν με πολύ νερό, και ωθούνται και παρασύρονται πιο πέρα, καθώς απαραιτήτως ορμούν προς τα κάτω όταν γεμίσουν με βροχή, τότε πέφτουν βαριά το ένα πάνω στ’ άλλο και σκάνε και κτυπάνε.

Στρεψ: Ποιος είναι που τα ωθεί και τα παρασύρει πιο πέρα; Δεν είν’ ο Δίας;

Σωκ: Καθόλου, αλλά ο αιθερικός Στρόβιλος.

Στρεψ: Ο Στρόβιλος; Είχε διαφύγει της προσοχής μου ότι δεν υπάρχει ο Δίας, και ότι βασιλεύει τώρα ο Στρόβιλος στη θέση του. Αλλά ακόμη δεν μου έχεις διδάξει τίποτε σχετικά με τη βροντή και τον κεραυνό.

Σωκ: Μα δεν με άκουσες που είπα ότι τα Σύννεφα, όταν γεμίσουν υγρασία, προσκρούουν το ένα στο άλλο και βροντούν λόγω της πυκνότητάς τους;

Πηγές:
1. (Νεφέλαι, 356, από μετάφραση του W.J. Hickie).
2. Pierre Hadot(2002), Τι είναι αρχαία φιλοσοφία, Αθήνα, Ίνδικτος.
3. Τραχανάς Στέφανος (2014), Το φάντασμα της όπερας, Ηράκλειο, ΠΕΚ.
4. Ιωαννίδης Σάκης Καθημερινή (2/10/2016)- Ψεκασμένοι» στην εποχή του CERN (http://www.kathimerini.gr/876989/article/epikairothta/episthmh/yekasmenoi-sthn-epoxh-toy-cern)
5. Richard Hammond struck by lightning in car - Top Gear – BBC

άρθρο μου στην Ηχώ της άρτας

Επιτυχόντες 2016

Το τέλος μιας χρονιάς, η αρχή μιας άλλης.

Μετά και την ανακοίνωση των επιτυχόντων νιώθω την ανάγκη να δώσω συγχαρητήρια σε όλα τα παιδιά που αγωνίστηκαν - άλλα περισσότερο, άλλα λιγότερο- και κατάφεραν να τελειώσουν επιτυχημένα αυτό το δύσκολο ταξίδι.

Κάποιοι πέτυχαν την πρώτη τους επιλογή, άλλοι σε κάποια από τις επόμενες. Αυτό πολλές φορές δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία, παρά μόνο ότι αποτελεί την αρχή ενός νέου ταξιδιού, ενός νέου αγώνα. 

Σας εύχομαι , λοιπόν,  καλή σταδιοδρομία και να συνεχίσετε να παλεύετε δίνοντας τον καλύτερό σας εαυτό. Γιατί στο τέλος αυτό είναι που μετράει.

Νιώθω επίσης την ανάγκη να ευχαριστήσω όλα αυτά τα παιδιά που μας εμπιστεύτηκαν να τα βοηθήσουμε, να τα καθοδηγήσουμε σ'αυτό το σημαντικό αγώνα της ζωής τους, που άκουσαν τις συμβουλές μας, που ανέχτηκαν την πίεση και τις ιδιοτροπίες μας, που κατάφεραν ακόμη και υπό καθεστώς αφόρητης πίεσης να περνάμε όλοι καλά. Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό: να καταφέρνεις να διατηρείς το χαμόγελο, να καταφέρνεις να γελάς έστω και με αυτή την παράλογη πίεση.

Τέλος θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες- συναδέλφους - φίλους, που αποτελούν αυτό το "team" που οδηγεί σε αυτά τα αποτελέσματα.

Σκέφτηκα πολύ να ανεβάσω ή όχι πίνακα επιτυχόντων. Δεν θέλω να φανεί υπεροπτικό, αλλά κυρίως δε θέλω να χαθεί η ουσία πως αυτή είναι επιτυχία των παιδιών και  σε καμία περίπτωση δε θέλω να φανεί ότι προσπαθώ να την καπηλευτώ. Θα πω μόνο πως το κάνω με αίσθημα περηφάνιας, γι αυτά τα παιδιά, για την προσπάθειά τους.

Σημειώνω πως τα παιδιά αυτά ερχόταν σε ένα ή σε περισσότερα μαθήματα στο φροντιστήριο. 

Καλή σταδιοδρομία!!!!!

  epityxontes 2016 by gkatsiko@yahoo.gr on Scribd

Τέλος, επειδή πολλές φορές στη ζωή πρέπει να αποδείξεις πως δεν είσαι ελέφαντας, και επειδή υπάρχουν φορές που όταν σου πετούν το γάντι πρέπει να το σηκώσεις, αναρτώ και κάποια στατιστικά με τα αποτελέσματα της βαθμολογίας στη Φυσική και στη Χημεία.

  Στατιστικά Φροντιστηρίου Πανελλήνιες 2016 by gkatsiko@yahoo.gr on Scribd

trailer εκδήλωσης 2016

 Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ο αρχαιότερος υπολογιστής

Ένα μικρό video για να περιγράψουμε τι θα συζητήσουμε στην εκδήλωση με τίτλο: Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ο αρχαιότερος υπολογιστής. Ομιλητής θα είναι ο διακεκριμένος αστροφυσικός Ι. Σειραδάκης. 

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν ένας ακριβής ημερολογιακός μηχανισμός. Κατασκευαστεί το 150 ‒ 100 π.Χ. και βρέθηκε τυχαίως, το 1900 μ. Χ. Ήταν ο πρώτος (αναλογικός) υπολογιστής με τον οποίο υπολογιζόταν οι κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης, οι φάσεις της Σελήνης και προβλέπονταν εκλείψεις (ηλιακές ή σεληνιακές). Περιείχε επίσης ένα εκτεταμένο εγχειρίδιο χρήσης.

Δυο μέρες με «τρεις» φυσικούς και μερικούς ...φίλους

Δυο μέρες με «τρεις» φυσικούς και μερικούς ...φίλους

Θέλω να ευχαριστήσω τον κ. Γιώργο Γραμματικάκη που έκανε την τιμή σε εμένα και τους συνεργάτες μου να μας προσκαλέσει για ένα διήμερο στις Βρυξέλλες, στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου είχα την τύχη να παρακολουθήσω μια εκπληκτική παρουσίαση του κ. Γιάννη Σειραδάκη για τις ανακαλύψεις πάνω στο μηχανισμό των Αντικυθήρων και να συγκινηθώ από την εκπληκτική ερμηνεία του κ. Γ. Κοτανίδη στο θεατρικό που αναφερόταν στη ζωή του R. Feynman.

Γιατί τρεις φυσικοί;

Γ. Γραμματικάκης ο πρώτος  Φυσικός

Πρώτα απ’ όλα η παρουσία του κ. Γραμματικάκη είναι πάντα επιβλητική. Σε κάθε ομιλία του έχει τη δυνατότητα (αυτή που μόνο λίγοι δάσκαλοι έχουν) να γοητεύει, να καθηλώνει. Ευγενέστατος, με λόγο απολαυστικό, εμποτισμένο με χιούμορ και αυτοσαρκασμό, δείγμα της αδιαμφισβήτητης ευφυίας του, με τις ανέκδοτες ιστορίες του κάθε φορά μας δίνει λόγους να τον ακούμε.  Είτε μιλούσε για τη Φυσική, είτε μιλούσε για την Ελλάδα, ο λόγος του ήταν συγκινητικός μα συνάμα και εμψυχωτικός, ήταν πολιτικός μα όχι κομματικός, ήταν ενωτικός με κέντρο πάντα την Ελλάδα και τους Έλληνες. Λόγος πατριωτικός και συνάμα ευρωπαϊκός. Είναι ο λόγος ενός πραγματικού πνευματικού ανθρώπου, που υπηρετεί το χρέος του να παράγει παιδεία και να προάγει τον πολιτισμό, αλλά κυρίως μέσα από τη συλλογική ικανότητα που έχει αναπτύξει προάγει την άμβλυνση των διαφορών και την αποδυνάμωση του ατομικισμού, είτε μιλάμε για τους πολίτες μιας χώρας, είτε μιας ηπείρου, είτε ολόκληρου του κόσμου. Είναι αυτή η ουμανιστική σκοπιά με την οποία βλέπουν τα πράγματα οι μεγάλοι επιστήμονες, οι πραγματικοί διανοούμενοι, έχοντας διαβάσει, έχοντας καταλάβει το μέγεθος του ανθρώπου και τη σημασία αυτής της μικρής μπλε κουκίδας που έλεγε και ο Carl Sagan.  

Πάει καιρός που έχω χάσει την πίστη μου στο πολιτικό προσωπικό αυτής της ταλαίπωρης χώρας.  Ίσως να φταίει που κάθε φορά που κάποια ελπίδα αχνοφαινόταν φρόντιζε να τη διαψεύσει, φρόντιζε με κάθε τρόπο να με απογοητεύσει. Αυτό που δεν άντεχα όμως, ήταν να χάσω την πίστη μου στους πνευματικούς ανθρώπους αυτού του τόπου. Δε μπορούσα να βλέπω την κρίση που το πολιτικό προσωπικό δημιούργησε και συνεχίζει να διαχειρίζεται αποτυχημένα, να οδηγεί σε παραίτηση το υγιές δυναμικό αυτού του τόπου. Είτε αυτό έχει να κάνει με τις υγιείς δυνάμεις της οικονομίας, τους ανθρώπους που συνεχίζουν να αγωνίζονται και να δημιουργούν εκεί έξω, είτε με τους πνευματικούς ανθρώπους που για μένα είναι οι πραγματικοί ηγέτες γιατί αποτελούν τις πραγματικές κινητήριες δυνάμεις μιας κοινωνίας. Αυτές οι δυνάμεις της κοινωνίας υπάρχουν. Χρειάζεται απλά κάποιος να τις φωτίσει και το λέω και με τις δυο εκδοχές του ρήματος: να τις αναδείξει, να τις καθοδηγήσει.

Και πιστεύω ότι ο κ. Γ. Γραμματικάκης είναι ο ικανότερος και γι’ αυτό το κάνει τόσο πετυχημένα. Χωρίς ιδιοτέλεια, χωρίς κομπασμό, με πραγματική αγάπη για τον άνθρωπο και την ευημερία του.

Κάθε φορά που σκέφτομαι τις συναντήσεις μας, σκέφτομαι το φως. Το ξέρω πως είναι η μεγάλη του αγάπη και χαίρεται να μιλά για αυτό, αλλά εγώ πιστεύω πως σκέφτομαι το φως γιατί αυτή είναι η λέξη που τον περιγράφει. Εκπέμπει φως με την ποιότητά του σε κάθε παρουσία του. Είναι  αυτές οι ακτίδες φωτός που εκπέμπει με το λόγο και τις πράξεις του που φωτίζουν λίγο αυτό το κατακλυσμιαίο σκοτάδι . Είναι μάλλον ο τρόπος που έχει να φωτίζει τους νέους ανθρώπους, να τους καθοδηγεί, να τους αναδεικνύει.

Ήταν τιμή μου να είμαι σ’ αυτή τη συντροφιά, να συμμετέχω στις κουβέντες, να παρακολουθώ τις εκδηλώσεις. Τον ευχαριστώ για την εμπειρία.

Γ. Σειραδάκης ο δεύτερος Φυσικός

Τον κύριο Σειραδάκη τον ήξερα από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τον θυμάμαι να αγωνίζεται πάντα για την Αστρονομία, ένας μαχητής της επιστήμης και της έρευνας, ένας αξιόλογος επιστήμονας αλλά πάνω από όλα άνθρωπος. Ευγενέστατος πάντα, με αυτή την πραότητα που τον διακρίνει, έχει την ικανότητα να κερδίζει κάθε συνομιλητή του. Ακούραστος έκανε μια εντυπωσιακή παρουσίαση στο χώρο του Ευρωκοινοβουλίου για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων και απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις του κοινού. Χωρίς κανένα κόμπλεξ ήταν μαζί μας και μας εξηγούσε ό,τι τον ρωτούσαμε, ακόμη και αν βρισκόμασταν για φαγητό, ακόμη και αν βρισκόμασταν στη στάση και περιμέναμε το λεωφορείο.

Είναι ένας από αυτούς τους φωτισμένους ανθρώπους, που δεν νιώθουν την ανάγκη να αποδείξουν κάτι σε κανένα, άρα δεν υποκρίνεται, είναι αληθινός και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή. Συνομιλεί με την ίδια ευκολία με όλους ανεξάρτητα από την ηλικία, ανεξάρτητα από το μορφωτικό επίπεδο καθενός,  χαρακτηριστικό ενός ωραίου ανθρώπου.

Σας ευχαριστώ για την ωραία παρουσίαση.

Γ. Κοτανίδης ως R. Feynman

Να λοιπόν ποιος είναι ο «τρίτος» φυσικός. Φυσικά και δεν είναι εν ζωή ο R. Feynman, αλλά ο κ. Κοτανίδης έδωσε μια συγκλονιστική παράσταση στον ρόλο που χαρακτηρίστηκε ως ο καλύτερος και πιο σύνθετος της καριέρας του,  «QED» ή «Τι απέδειξε ο κύριος Φάινμαν».

Ο Γ. Κοτανίδης πρωταγωνιστώντας σ’ αυτήν την παράσταση καταφέρνει να συνδέσει την τέχνη με την επιστήμη, καταφέρνει να παρουσιάσει ένα έργο με πολλά επίπεδα ανάγνωσης. Πρώτα από όλα ερμηνεύει συγκλονιστικά αυτόν τον ιδιαίτερο επιστήμονα που ήταν τόσο νευρώδης με τρομερή υπερκινητικότήτα, τον Feynman που το μυαλό του δε σταματούσε να σκέφτεται, να αμφιβάλει, που είχε μια εκπληκτική μεταδοτικότητα με αποτέλεσμα να συγκεντρώνει χιλιάδες φοιτητές στις διαλέξεις του που τον λάτρευαν κυριολεκτικά. Ήταν ο δάσκαλος σταρ.

Ταυτόχρονα έπρεπε να επιδείξει τον επιστημονικό τρόπο σκέψης του. Αν δε μπορώ να το εξηγήσω δε μπορώ να το καταλάβω, νομίζω έγραφε πάνω στον πίνακα. Και η παράσταση είχε και τμήματα που προσπαθούσε με παιχνιδιάρικο τρόπο, να εξηγήσει πώς λειτουργεί το φως, πώς κινούνται και πώς αλληλεπιδρούν τα ηλεκτρόνια και τα φωτόνια. Πολύ δύσκολο έργο που το έβγαλε εις πέρας με μεγάλη επιτυχία.

Έπρεπε να αναδείξει την πολυσχιδή προσωπικότητα ενός επιστήμονα που βραβεύτηκε με Νόμπελ,  ενός ανθρώπου που συμμετείχε στην κατασκευή της ατομικής βόμβας, αλλά ταυτόχρονα ήταν ένας καλλιτέχνης μουσικός, ένας ζωγράφος, αθεράπευτος γυναικάς, ένας μεγάλος πλακατζής, ένας αντισυμβατικός δάσκαλος. Και όλα αυτά υπό το πρίσμα της κατάστασης της υγείας του. Ένα άλλο επίπεδο ανάγνωσης για το πώς αυτός ο σπουδαίος άνθρωπος αντιμετώπιζε την προοπτική του θανάτου, παραμένοντας υπερδραστήριος μέχρι το τέλος χωρίς να παραιτείται από τη ζωή.

Μια συγκινητική ερμηνεία από τον Κ. Γ. Κοτανίδη που  έμεινε χαραγμένη στη μνήμη μου. Σας ευχαριστώ.

Τέλος … οι φίλοι

Βλέποντας το κοινό, στην αρχή, σκέφτηκα πως είναι ένα ετερόκλητο κοινό, χωρίς κάποια κοινά πολιτικά χαρακτηριστικά, χωρίς ίσως και κοινά επαγγελματικά χαρακτηριστικά και αναρωτήθηκα αν είχε καν κοινά χαρακτηριστικά. Αλλά γρήγορα κατάλαβα πως έκανα λάθος! Είχαμε όλοι κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Ήμασταν  όλοι άνθρωποι που αγωνίζονται, που προσπαθούν να δημιουργήσουν. Άλλος με την εκπληκτική ταβέρνα του στο Ρέθυμνο, άλλος με τη μικρή επιχείρησή του, άλλοι φοιτητές μεταπτυχιακών προγραμμάτων, μαθητές που αρίστευσαν σε διαγωνισμούς με τους καθηγητές τους, καθηγητές που κάνουν την υπερπροσπάθειά τους μέσα από το δημόσιο σχολείο, άλλοι καλλιτέχνες, μουσικοί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, επιστήμονες, μια γκάμα ανθρώπων όλων των ηλικιών, όλων των πεποιθήσεων, με ένα κοινό γνώρισμα τελικά: να μην έχουν διάθεση να παραιτηθούν , να μην παρασυρθούν από την άρρωστη περιρρέουσα ατμόσφαιρα και να έχουν αγάπη για την παιδεία και τον πολιτισμό.

Και μέσα σ’ αυτό το κοινό βρήκα ενδιαφέροντες ανθρώπους και ανταλλάξαμε απόψεις, κάναμε ωραίες κουβέντες, πήγαμε σε μουσεία, βρήκα ανθρώπους που μοιραστήκαμε με ευχαρίστηση την ίδια ωραία εμπειρία.

Τελικά ήταν ένα κουραστικό τετραήμερο, αλλά μια πραγματικά πολύ ωραία εμπειρία.

Τέλος, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω και τους αφανείς ήρωες που έφεραν σε πέρας όλο αυτό το δύσκολο έργο της οργάνωσης, χωρίς ψεγάδι, την κ. Χριστίνα Μερκουριάδη και τους συνεργάτες της.

Θέματα Φυσικής 2016 Στατιστικά -Σχόλια

  Στατιστική Επεξεργασία Των Θεμάτων Της Φυσικής Στις Πανελλήνιες Εξετάσεις 2016

Αφού πέρασε αρκετό χρονικό διάστημα ώστε να μπορώ με ηρεμία και καθαρό μυαλό να σχολιάσω τα θέματα των Πανελληνίων Εξετάσεων στο μάθημα της Φυσικής, έκανα μια πρόχειρη στατιστική μελέτη για να μπορώ να υποστηρίξω τα λεγόμενά μου. Δυσκολεύτηκα με την κατανομή των βαθμών κάποιων ερωτημάτων, αλλά νομίζω πως δεν αλλοιώνουν τη γενική εικόνα!

Σαν πρώτη διαπίστωση , βλέπουμε πως θέματα έχουν μπει απ' όλη την έκταση της ύλης. Τουλάχιστον δεν αφέθηκε κάποιο κεφάλαιο παραπονεμένο! Θεωρώ πως ήταν μελετημένο και συμφωνώ με αυτή τη λογική διότι οι μαθητές πρέπει να αξιολογούνται με βάση τις γνώσεις τους σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι της ύλης.

Στη θεωρία δόθηκε βάρος σχεδόν ισότιμα στα κεφάλαια που δε θα χρησιμοποιούνταν στις ασκήσεις με εξαίρεση το κεφάλαιο των κρούσεων που όμως έβαλαν Doppler, από την παράγραφο που δεν ήταν στις ασκήσεις.

Στις ασκήσεις αναζητήθηκαν οι γνώσεις από τρία κεφάλαια μιας και συνδύασαν ταλαντώσεις με το στερεό.
Από αυτή την άποψη τα θέματα θα έπρεπε να θεωρούνται πετυχημένα. Ήταν όμως;
Ας δούμε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά. 

Το πρώτο πράγμα που κοιτάζω στα θέματα είναι να δω ποιες από τις αρχές της Φυσικής ήταν απαραίτητες, ποιες αρχές εξετάστηκαν. 
Εδώ έχουμε την Αρχή Διατήρησης της Ενέργειας με τις μορφές της Διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας και του Θεωρήματος Έργου Ενέργειας (ΘΜΚΕ). Επίσης ήταν δεδομένη η ΑΔΟ για την εξαγωγή των τύπων στην ελαστική, αν και δε χρειαζόταν να τη χρησιμοποιήσουν. Επίσης χρειάστηκε η Διατήρηση της ύλης μέσω της παροχής στο Β3, όπως και η ΑΔΕ μέσω της εξίσωσης Bernoulli. 
Λείπει η Διατήρηση της Στροφορμής αλλά δε γίνεται να τα έχουμε όλα!!! άρα και εδώ πήγε καλά η επιτροπή. Αλλά, υπάρχει ένα αλλά.... Κάτι λείπει από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ερωτημάτων. Θεωρώ πως ήταν πολύ αναμενόμενα. Πάνω στα βασικά. Στα πρώτα ακούσματα. Έτσι ήταν δύσκολο να γίνει διαβάθμιση. Ούτε όγκο είχε, ούτε καμία δυσκολία. Ας τα δούμε ένα - ένα. 

Α1: Κλασσική ερώτηση για τις φθίνουσες πάνω στη σταθερά απόσβεσης και στο πως μεταβάλλει το ρυθμό μείωσης του πλάτους. Κλασσικό ερώτημα, έχει μπει πάμπολλες φορές -καμία δυσκολία.
Α2: Ερώτηση στη διάδοση του κύματος και την ταχύτητα. - Καμία δυσκολία. Από τα στοιχειώδη.
Α3: Δε νομίζω πως μπορεί να μπερδευτεί κάποιος σ' αυτό το ερώτημα. Ξεκάθαρο, απλό.
Α4: Του σχολικού- Ασχολίαστο.
Α5: Προτάσεις Σ-Λ. Κάποιες έχουν μπει ξανά στο παρελθόν με την ίδια ή και παρόμοια διατύπωση.

Β1: Ερώτηση στο Doppler με ανάκλαση σε εμπόδιο. Ωραίο θέμα που διδάσκεται, αλλά απαιτεί γνώση του φαινομένου. Ωραίο θέμα.
Β2: Αντικατάσταση στον τύπο. Θα μπορούσαν να δώσουν απόσταση από δεσμό, κάτι άλλο. Εξετάστηκε η γνώση του τύπου της μέγιστης ταχύτητας σημείου στο στάσιμο! 
Β3: Ωραίο θέμα για ρευστό. Εύκολο μεν, αλλά δεν ξέρω πόσο πιο δύσκολο θα μπορούσε να είναι ένα θέμα από ένα κεφάλαιο που διδάσκεται για πρώτη φορά. Χρειάστηκε η Διατήρηση της ύλης μέσω της παροχής, όπως και η ΑΔΕ μέσω της εξίσωσης Bernoulli. Διδάσκεται, αλλά δε νομίζω πως   σκοπός πρέπει να είναι να μπαίνουν θέματα που δεν διδάσκονται. Αν κάποιος μπορεί να ανταποκριθεί σε ένα εύρος θεμάτων και απαιτήσεων, ας είναι.....

Γ1: Εφαρμογή της Διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας . Από 1η Λυκείου!
Γ2: Εφαρμογή του ΘΜΚΕ και των τύπων των ταχυτήτων της ελαστικής κρούσης με παγίδες μόνο τα πρόσημα. 
Γ3: Μεταβολή της ορμής. Θέμα Β Λυκείου! 
Γ4: Και το κλασσικό ποσοστό!!!!Πιο κλασσικό δε γίνεται.....

Δ1: Εφαρμογή συνθηκών ισορροπίας. Αναμενόμενο και καλό ερώτημα.
Δ2: Αλλαγή Θ.Ι και εύρεση εξίσωσης ταλάντωσης. Χιλιοειπωμένο. άλλοτε έχει μπει και δεύτερο θέμα.
Δ3: Εφαρμογή Διατήρησης της Μηχανικής Ενέργειας, ή με τους νόμους του Νεύτωνα. Όπως και να το έκανες ήταν απλή εφαρμογή. Το Δ3 θα έπρεπε να είναι θέμα μεγαλύτερης δυσκολίας.
Δ4. Ρυθμός μεταβολής της κινητικής ενέργειας. Κλασσικό.
Άλλες εποχές το τέταρτο θέμα θα θεωρούνταν εύκολο τρίτο. 

Γενικά θεωρώ πως έλειπε κάτι που να είναι απαιτητικό. Θα μπορούσε να ζητηθεί η ταχύτητα ενός σημείου της διαμέτρου, η επιτάχυνση ενός σημείου της περιφέρειας, κάτι που θα ξεχωρίσει τους πραγματικά άριστους. Κάτι που θα ξεχωρίσει τα παιδιά που δούλεψαν περισσότερο. Δεν το είχαν αυτό αυτά τα θέματα. Είχαν το εύρος, είχαν καλά νούμερα, αλλά..... Έλειπε κάτι. Και ήταν σημαντικό διότι τώρα θα ψάχνουν στις λεπτομέρειες, θα ψάχνουν να βρουν τρόπο να ξεστοιβάσουν τις βαθμολογίες από την περιοχή του άριστα....  Άρα όλο και περισσότερο η τύχη θα παίζει ρόλο, όλο και περισσότερο θα γίνεται υποκειμενική υπόθεση η βαθμολόγηση, όλο και περισσότερο θα απομακρύνεται από το δίκαιο.....
Έχω την αίσθηση πως κάθε χρόνο τα τελευταία χρόνια τα παιδιά πληρώνουν την αγωνία των θεματοδοτών. Άλλοτε την αγωνία για πρωτότυπα και αδίδακτα θέματα και τώρα για πιο εύκολα θέματα..... Ας ελπίσουμε ότι θα ωριμάσει πιο γρήγορα το "νέο" σύστημα και θα γίνει πιο δίκαιο...... 
Και για να γελάσουμε λίγο....
 Από το " ο τοίχος είχε τη δική του υστερία..."

Καλή συνέχεια στα υπόλοιπα μαθήματα. 

Συνεχίστε να αγωνίζεστε!