«Ζεις μονάχα δυο φορές», «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν», «Licence to kill: Προσωπική εκδίκηση». Τίτλοι από τα 23 συνολικά κινηματογραφικά έργα που συμπυκνώνουν τη φιλοσοφία ζωής αλλά και την επαγγελματική συμπεριφορά του πράκτορα των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών με τον κωδικό 007, όπου τα δύο μηδενικά υποδηλώνουν ότι έχει δικαίωμα στην ανάγκη και να σκοτώνει (προτού ο αντίπαλος σκοτώσει εσένα, όπως του έχει πει ο Μ, ο προϊστάμενός του). Τίποτα όμως δεν προδίδει εξωτερικά το πόσο συμβατά με την πραγματικότητα είναι μερικά από τα κατορθώματά του που ο θεατής με κομμένη την ανάσα και με θαυμασμό μερικές φορές παρακολουθεί στην οθόνη. Μήπως ο ήρωας του Ιαν Φλέμινγκ με το όνομα το δανεισμένο από τον συγγραφέα ενός βιβλίου για τα πουλιά (το «Birds of the West Indies» του ορνιθολόγου από τη Φιλαδέλφεια James Bond ήταν το 1953 απέναντί του σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης καθώς έψαχνε να βρει όνομα για τον ήρωά του) σκοτώνει μαζί και τους νόμους της φυσικής προσπαθώντας να μας εντυπωσιάσει, έχοντας όλο και περισσότερο το ελεύθερο από τους δημιουργούς των κινηματογραφικών οπτικών τεχνασμάτων;
«Αν κάποια ημέρα ο Τζέιμς Μποντ δεν θα είχε πια κέφι να είναι μυστικός πράκτορας, θα τον διόριζα αμέσως καθηγητή Φυσικής» λέει ο Metin Tolan, ένας από τους πιο γνωστούς μελετητές των κατορθωμάτων του. Ο Tolan είναι ένας τουρκικής καταγωγής καθηγητής Φυσικής στο Πολυτεχνείο του Ντόρτμουντ και έχει γράψει ολόκληρο βιβλίο σχετικά με τη φυσική στις ταινίες του Τζέιμς Μποντ. Αλλά και μέσα στο Διαδίκτυο υπάρχουν διευθύνσεις όπου το κέντρο βάρους στην κριτική παρουσίαση των ταινιών με το... σήμα Τζέιμς Μποντ πέφτει όχι στα γλαστροειδή θηλυκά και στην πολυτελή διαβίωση αλλά στο πόσο επιστημονικά αποδεκτά είναι όσα βλέπουμε στις 22 ως τώρα κινηματογραφικές περιπέτειές του. Ακόμη και το «New Scientist» παραδέχεται ότι έχει αφιερώσει αναρίθμητες σελίδες σχετικά με το περιβόητο κοκτέιλ του Μποντ που έπρεπε παλαιότερα να έχει χτυπηθεί καλά αλλά οπωσδήποτε να μην έχει ανακατευθεί!
Οι χρυσές αναμνήσεις
Ο «Χρυσοδάκτυλος», η δεύτερη ταινία της σειράς, θεωρείται από τις πιο σημαντικές για τον μύθο του Τζέιμς Μποντ. Και μάλλον ήταν αυτή που αμφισβητήθηκε λιγότερο από τους θεατές για τον ρεαλισμό των όσων συνέβαιναν στην οθόνη. Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που μετά την προβολή της πιστεύουν ότι, αν αλείψεις κάποιον με χρυσομπογιά, θα πεθάνει από ασφυξία. Και αν ανοίξει μια μικρή τρύπα από σφαίρα στο αεροπλάνο μπορεί να εκτοξευθείς έξω από αυτό. Τίποτε όμως από αυτά, ευτυχώς, δεν συμβαίνει όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται εκεί.
Η κοπέλα που πεθαίνει γιατί αλείφθηκε από τη χρυσή μπογιά αποδείχθηκε πως ήταν μόνον ένα εύρημα του σεναριογράφου, αφού και οι γνωστοί Mythbusters, που ερευνούσαν το κατά πόσον διάφορες δοξασίες έχουν επιστημονική βάση, έπεισαν κάποιον συνεργάτη τους να (πασ)αλειφθεί με μια τέτοια ουσία, κάτω από την επίβλεψη γιατρού φυσικά. Ενα μάλλον εύκολο μεροκάματο για τον συνεργάτη τους, όπως αποδείχθηκε, αφού τίποτα δεν συνέβη, μια και μόλις το 1% της αναπνοής μας πραγματοποιείται από τους πόρους του δέρματος. Η αλήθεια είναι ότι και οι συντελεστές της ταινίας πίστευαν πως η ζωή της ηθοποιού κινδύνευε και άφησαν έντεχνα ένα μέρος του σώματός της ακάλυπτο. Ο κίνδυνος όμως σε ένα τέτοιο εγχείρημα βρίσκεται αλλού. Η αλοιφή αυτή ή τέλος πάντων η μπογιά, που δεν μπορεί βέβαια να γίνει με πραγματικό χρυσάφι αφού σε θερμοκρασία δωματίου δεν έχουμε ρευστότητα για το στοιχείο αυτό, μπορεί με τα πολύ μικρά μεταλλικά σωματίδια που περιέχει να κλείσει τους πόρους του σώματος. Και τα 100 περίπου Watt θερμότητας που βγάζει προς τα έξω ένας κανονικός άνθρωπος σε μια ζεστή ημέρα (το σενάριο ήθελε όλα αυτά να εκτυλίσσονται στο Μαϊάμι) για να κρατιέται το σώμα του γύρω στους 37 βαθμούς Κελσίου, όταν δεν μπορούν να φύγουν από πάνω του, ανεβάζουν την εσωτερική θερμοκρασία. Και φθάνοντας στους 42 βαθμούς, ύστερα από περίπου 3,5 ώρες, μπορεί οι επιπτώσεις να είναι ακόμη και θανατηφόρες.
Μύθοι και αλήθειες
Αντίθετα, ένας πυροβολισμός μέσα στο αεροπλάνο δύσκολα μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο από το εσωτερικό της ατράκτου να εκτοξευθεί στο κενό εξαιτίας της μεγαλύτερης πίεσης που επικρατεί όταν πετάει κοντά στα 10 χιλιόμετρα επάνω από τη Γη. Δεν είναι μόνο το ότι τα παράθυρα είναι πολύ μικρά, αλλά και επιστρατεύοντας τα διδάγματα από τον νόμο του Bernoulli όσο μικρότερη η οπή τόσο μεγαλύτερη η ταχύτητα διαφυγής ενός ρευστού από αυτήν και αντίστροφα. Ετσι, με πρόχειρους υπολογισμούς που έγιναν με βάση κάποια στοιχεία από τα πλάνα του έργου, η ταχύτητα για την εκτόξευση του σωματώδους Χρυσοδάκτυλου πρέπει να πλησίαζε τα 4,7 μέτρα το δευτερόλεπτο, κάπου δηλαδή στο 3 της κλίμακας Beaufort, συνθήκες αύρας δηλαδή.
Μία ακόμη ζωηρή ανάμνηση για τους φανατικούς οπαδούς των τζεϊμσμποντικών κατορθωμάτων είναι βέβαια και η ακτίνα λέιζερ. Στον «Χρυσοδάκτυλο» (1964) φαίνεται να κόβει σιγά αλλά σταθερά ένα χοντρό φύλλο χρυσού ανάμεσα στα ανοιχτά του πόδια (αυτό του βρέθηκε του Χρυσοδάκτυλου εκείνη την ώρα, γιατί όποιος έχει πολύ...) και απειλεί να κάψει τελικά τον πράκτορα 007 αρχίζοντας από ζωτικά γι' αυτόν και τις ταινίες της σειράς όργανά του. Στο έργο «Τα διαμάντια είναι παντοτινά» (1971) ο κακός Blofeld με τη βοήθεια ακτίνας λέιζερ από κλεμμένα διαμάντια μέσα από δορυφόρο καταστρέφει μια βάση εκτόξευσης των Αμερικανών και ένα υποβρύχιο των Ρώσων για να τσακωθούν μεταξύ τους οι υπερ-δυνατοί της Γης. Και στο «Πνοή θανάτου» (1987) μέσα από την Aston Martin ρίχνει ακτίνα λέιζερ και εν κινήσει πριονίζει κυριολεκτικά ένα περιπολικό της τσεχικής αστυνομίας.
Στέκουν όλα αυτά; Οι ακτίνες λέιζερ είναι εφεύρεση του 1960 περίπου, όταν σε ένα ρουμπίνι (και όχι με διαμάντι, όπως λένε στην ταινία «Τα διαμάντια είναι παντοτινά» οι μάλλον ακατατόπιστοι της Αγγλικής Μυστικής Υπηρεσίας) τα άτομα χρωμίου που περιέχει φωτίστηκαν από λυχνία ξένον, διεγέρθηκαν τα ηλεκτρόνιά τους και ανέβηκαν σε ανώτερες τροχιές και μετά πέφτοντας, αλλά όλα μαζί ταυτόχρονα, χάρη σε κατάλληλα διαμορφωμένο φωτισμό, δίνουν μια ακτίνα εξαιρετικής έντασης. Το βασικό λοιπόν στοιχείο του σεναρίου με τα διαμάντια που θα φτιάξουν δυνατά λέιζερ δεν στέκει. Αλλά και στη συνέχεια το φιλόδοξο σχέδιο του Blofeld να κάψει ένα υποβρύχιο κοντά στους 4.300 τόνους και έναν πύραυλο με μάζα περίπου 20 τόνων μόνο στον κινηματογράφο μπορείς να το δεις κάπως να υλοποιείται. Θα χρειαζόταν ένας δορυφόρος στο Διάστημα που θα έδινε 1 Gigawatt για τον πύραυλο και 100 Gigawatt για να καεί το υποβρύχιο. Οπως γράφει και ο Metin Tolan, ένα πυρηνικό εργοστάσιο δίνει 1 Gigawatt και θα χρειαζόταν, αν την απαιτούμενη ενέργεια την αντλούσε από τον Ηλιο, ηλιακά κύτταρα με επιφάνεια κοντά στα 70 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή αλλιώς 10.000 γήπεδα ποδοσφαίρου. Αυτά σκέφθηκε προφανώς και η αμερικανική ηγεσία τη δεκαετία του '80 και τελικά, αφού φαγώθηκαν 30 δισ. δολάρια, έβαλε στο μπαούλο τα σχέδια για τον Πόλεμο των Αστρων, που είχε σκοπό περίπου ανάλογο, αφού ήθελαν με λέιζερ να καταστρέφουν από το Διάστημα εχθρικούς πυραύλους.
Απλά «κινηματογραφικό» όμως δεν ήταν το σχέδιο από την Aston Martin να στέλνεις μια τόσο ισχυρή ακτίνα που να μπορεί να κόψει τις λαμαρίνες από ένα αντίπαλο αυτοκίνητο καθώς κινείσαι παράλληλα με αυτό. Μια πολύ καλή μπαταρία αυτοκινήτου σήμερα μπορεί να δώσει 100 αμπερώρια φορτίο, άρα για μία ώρα να δίνει ρεύμα έντασης 100 Αμπέρ. Με τη γνωστή τάση των 12 Volt έχει αποθηκευμένη ενέργεια 4,3 Megajoule που φθάνει θεωρητικά για να κόψει τις λαμαρίνες του περιπολικού, άσχετα αν αυτό τεχνικά δεν είναι και τόσο εύκολο να γίνεται μέσα από άλλο αυτοκίνητο ενώ τρέχουν και τα δύο. Οσο για την ακτίνα του Χρυσοδάκτυλου, αυτή τότε ήταν επιστημονική φαντασία με λίγο θέαμα μαζί, αφού έπρεπε να φαίνεται η διαδρομή της (που γίνεται ορατή στην πραγματικότητα μόνο όταν υπάρχουν αρκετά σωματίδια στον αέρα ώστε να σκεδάζεται επάνω τους). Σήμερα είναι εργαλείο του κάθε σιδηρουργού, αν και έχουν προχωρήσει τα πράγματα και είμαστε στην περιοχή του υπερύθρου, διότι εκεί δεν υπάρχει ανάκλαση από το μέταλλο, άρα και απώλειες.
Ούτε ένα κβάντουμ ρεαλισμού
Στην αντίθετη κατεύθυνση βρίσκεται το τελευταίο κατόρθωμα της παραγωγής «A quantum of solace». Η κριτική σε σχέση με το σενάριο και την επιστημονική βάση του το χτύπησε αλύπητα. Υποτίθεται ότι μια ψευδοοικολογική οργάνωση που από πίσω της κρύβονται απατεώνες θα μαζέψει τα νερά της Βολιβίας στο υπέδαφος μιας ερημικής τοποθεσίας και θα αρχίσει μετά να τα πουλάει σε υψηλή τιμή. Σε μια πάμπτωχη χώρα θα πουλάει νερό σε ακριβή τιμή! Αλλά ας μην ασχοληθούμε με αυτό. Υπάρχει όμως στο έργο το θέμα της παραγωγής υδρογόνου για να χρησιμεύει ως πηγή ενέργειας. Ενα ολόκληρο ξενοδοχείο στην έρημο εργάζεται χάρη στο υδρογόνο. Που παράγεται από ηλεκτρόλυση του νερού, που αποσυντίθεται, δηλαδή, σε οξυγόνο και υδρογόνο. Μόνο που η απαιτούμενη ενέργεια προς το παρόν για την ηλεκτρόλυση είναι περισσότερη από την ωφέλιμη ενέργεια του παραγόμενου υδρογόνου.
Παράγεται, υποτίθεται, στα λεγόμενα στοιχεία καυσίμου αλλά και αυτά προς το παρόν είναι πανάκριβα. Επίσης το σενάριο και ο σκηνοθέτης φαίνεται να αγνοούν τα στοιχειώδη σχετικά με το υδρογόνο. Στην τελευταία σκηνή ο 007 όντας φυλακισμένος πυροβολεί κατευθείαν ένα στοιχείο καυσίμου. Το υδρογόνο υποτίθεται ότι εκρήγνυται, παράγει δηλαδή ένα ωστικό κύμα που όμως δεν πηγαίνει προς τη μεριά του Τζέιμς Μποντ αλλά μόνο προς τον τοίχο και φυσικά τον διαλύει. Μόνο που το υδρογόνο είναι εύφλεκτο αλλά δεν κάνει έκρηξη παρά μόνο όταν βρεθεί στην κατάλληλη αναλογία με το οξυγόνο. Και τότε το κύμα πηγαίνει προς όλες τις κατευθύνσεις.
Ας ελπίσουμε πως το «Skyfall», που, όπως λέγεται, θα είναι πιο εσωστρεφές, θα αποφύγει τις μεγάλες συγκρούσεις με τους νόμους της φυσικής και της χημείας, αν και έστω και έτσι θα μπορούσε η όλη σειρά να δώσει μια καλή αφορμή για να συζητηθούν με ευχάριστο τρόπο τα άχαρα για μερικούς θέματα των επιστημών αυτών.
Να κουνηθεί αλλά να μην αναδευτεί
Μαρτίνι ξηρό, 3 μεζούρες Gordon's, 1 μεζούρα βότκα, ½ Kina. Κατά τον Ιαν Φλέμινγκ το κοκτέιλ του Τζέιμς Μποντ. Μαζί με μπόλικο πάγο και το κουνάμε γερά ώσπου να παγώσει αρκετά. Σερβίρεται όμως τελικά χωρίς πάγο και χωρίς να μπει αναδευτήρας μέσα. Κι αν έχουν γραφτεί σελίδες επί σελίδων για αυτή την προτίμηση (υπάρχει και εργασία στην «British Medicine Journal» από το 1999: «Shaken, not stirred: bioanalytical study of the antioxidant activities of martinis»).
Το συμπέρασμα γενικά είναι ότι χωρίς ανάδευση είναι πιο υγιεινό και πιο γευστικό. Η γερμανική σχολή για την εξήγηση του θέματος λέει ότι με το κούνημα έρχονται στην επιφάνεια τα μεγαλύτερα σε μέγεθος μόρια, τα υπεύθυνα για το άρωμα, ενώ πιο κάτω μένουν τα μόρια της αιθανόλης, δηλαδή το αλκοόλ. Ακριβώς όπως συμβαίνει αν έχεις αμύγδαλα και στραγάλια σε ένα κλειστό δοχείο και το κουνήσεις αρκετά τότε στην επιφάνεια όταν σταματήσεις και ανοίξεις θα βρίσκονται τα αμύγδαλα. Αυτό κάνει το κοκτέιλ πιο γευστικό.
Η αγγλική σχολή ασχολείται με την υφή των υλικών και ιδιαίτερα της βότκας. Βρίσκει λοιπόν ότι την εποχή του Ιαν Φλέμινγκ, γύρω στο μέσον της δεκαετίας του '50, η βότκα παρασκευαζόταν συχνά από πατάτα και όχι από σπόρους. Αυτό της έδινε μια αρκετά ελαιώδη υφή που απλωνόταν αρκετά σε όλο το σώμα του ποτού με την ανάδευση. Εβαζαν μάλιστα και κόκκους πιπεριού για να μαζεύει τα ελαιώδη συστατικά. Με δεδομένο ότι ο 007 ποτέ δεν προλάβαινε να τελειώσει το ποτό του γιατί εμφανιζόταν ένας καινούργιος μπελάς, εκείνη τη στιγμή ήθελε οι λίγες πρώτες γουλιές να είναι πολύ απολαυστικές ενώ το υπόλοιπο θα έμενε πάντα στο ποτήρι...
Οταν η επιστήμη πάει περίπατο...
- Το ρολόι που διαθέτει μαγνήτη και έλκει πιρούνια σε ένα μέτρο απόσταση στο «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν» είναι απλώς μία υπερβολή. Ο ηλεκτρομαγνήτης χρειάζεται 5 Αμπέρ για να λειτουργήσει και πάλι θα ανέπτυσσε μια θερμοκρασία κοντά στους 250 βαθμούς Κελσίου, που ούτε ο «007» θα άντεχε.
- Στο «Moonraker», ξεκινώντας από το ότι η τεχνητή βαρύτητα στον διαστημικό σταθμό είναι το 80% της γήινης και γνωρίζοντας ότι αυτή επιτυγχάνεται όταν ολόκληρος ο σταθμός έχει το σχήμα ενός τεράστιου περιστρεφόμενου τροχού, που θα στρέφεται μόνιμα γύρω από τον άξονά του, μπορεί να υπολογιστεί η ακτίνα περιστροφής άρα και το μέγεθός του. Και οι υπολογισμοί δίνουν μια ακτίνα 7,7 χιλιομέτρων(!!!), 150 φορές μεγαλύτερη από αυτήν του σημερινού διαστημικού σταθμού (ISS). Με τις διαστάσεις που παρουσιάζεται ο σταθμός στο έργο η επιτάχυνση βαρύτητας θα έπρεπε να είναι μικρότερη και από 1, άρα να έχουμε έλλειψη βαρύτητας, με τις γνωστές επιπτώσεις.
- Στο ίδιο κινηματογραφικό έργο αναφέρεται ότι ο σταθμός διαθέτει σύστημα που τον κάνει αόρατο στα ραντάρ και έτσι δεν εντοπίζεται από τις επίγειες κατασκοπευτικές υπηρεσίες. Μόνο που η απόστασή του, μόλις 300 χιλιόμετρα από τη Γη, τον κάνει πλήρως ορατό με ένα… τηλεσκόπιο.
- Η περίφημη συσκευή που φοριέται στην πλάτη για ατομικές πτήσεις, ως το ύψος των 25 μέτρων για κάπου 20 δευτερόλεπτα, έχει λογικές και υποφερτές προδιαγραφές εκτός από μία. Το ότι κανονικά αναπτύσσεται θερμοκρασία μεγαλύτερη και από 250 βαθμούς Κελσίου. Πετάς δηλαδή, αλλά μετά πρέπει να μπεις στο νοσοκομείο και μετά στο ραφείο για καινούργιο κοστούμι. Ενώ ο Τζέιμς Μποντ…
- Στο «Ζεις μιαν άλλη ημέρα» ο αντίπαλος του «007» υποτίθεται πως θα έχει στο Διάστημα έναν τεράστιο καθρέφτη που θα ρίχνει το φως το ήλιου στην επιφάνεια της Γης. Οι διαστάσεις όμως και οι προδιαγραφές του όλου σχεδίου δεν είναι ρεαλιστικές. Χρειάζεται να απλώσει το υλικό του καθρέφτη, ας πούμε από το γνωστό ύφασμα Mylar, σε μια επιφάνεια 570 τ.χλμ. με βάρος 5.700 τόνους κουβαλώντας όλο αυτό το υλικό, με βάρος 14 φορές μεγαλύτερο από τον τωρινό διαστημικό σταθμό, με 600 τουλάχιστον εκτοξεύσεις και μετά βέβαια όλο αυτό πρέπει να απλωθεί στο Διάστημα. Μόνο στον κινηματογράφο.
