Ο Λεβ Νταβίνζοβιτς Λαντάου (22 Ιανουαρίου 1908 - 1 Απριλίου 1968) ήταν σοβιετικός φυσικός που επίλυσε πολλά σημαντικά ζητήματα της Θεωρητικής φυσικής. Τα επιτεύγματά του περιλαμβάνουν την κβαντική θεωρία του διαμαγνητισμού, τη θεωρητική ερμηνεία της υπερρευστότητας, τη Θεωρία των μεταβολών φάσεως δεύτερης τάξεως, τη θεωρία Γκίνσμπουργκ-Λαντάου για την υπεραγωγιμότητα, την ερμηνεία του φαινομένου της «αποσβέσεως Λαντάου» στη φυσική πλάσματος, τον πόλο Λαντάου στην κβαντική ηλεκτροδυναμική, τη θεωρία των νετρίνων και, τέλος, τη συμβολή στην επινόηση της μεθόδου του πίνακα πυκνότητας στην κβαντομηχανική. Του απονεμήθηκε το Νόμπελ Φυσικής του 1962 για την ανάπτυξη μιας μαθηματικής θεωρίας της υπερρευστότητας, η οποία εξηγεί όλες τις παράδοξες ιδιότητες του υγρού ηλίου (He II) σε θερμοκρασίες κάτω των 2,17 Κ (-270,98 °C). Ο Λαντάου ήταν γιος μιας οικογένειας ρωσοεβραίων του Μπακού, στο Αζερμπαϊτζάν, όπου και γεννήθηκε (επαρχία της τότε Ρωσικής Αυτοκρατορίας). Αναγνωρίστηκε από νωρίς ως παιδί-θαύμα στα μαθηματικά και αναφέρεται ότι έλεγε πως σχεδόν δε θυμόταν την εποχή που δεν ήξερε απειροστικό λογισμό. Ο Λαντάου αποφοίτησε σε ηλικία 13 ετών από το γυμνάσιο και, καθώς ήταν υπερβολικά μικρός για να εγγραφεί στο πανεπιστήμιο, παρακολούθησε την Οικονομική Τεχνική Σχολή του Μπακού. Σε ηλικία 14 ετών (το 1922) εγγράφηκε στο πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μπακού. ταυτόχρονα σε δύο τμήματα: το φυσικομαθηματικό και το χημικό. Το 1924 πήρε μετεγγραφή για το τμήμα φυσικής του Πανεπιστημίου του Λένινγκραντ, απ' όπου και αποφοίτησε το 1927. Στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Φυσικοτεχνικό Ινστιτούτο του Λένινγκραντ (σήμερα Ινστιτούτο loffe) και στα 21 του πήρε διδακτορικό. Το 1929 ταξίδεψε για πρώτη φορά στο εξωτερικό, με υποτροφία της σοβιετικής κυβέρνησης. Έπειτα από σύντομη παραμονή στο Γkέτινγκεν και στη Λειψία πήγε στην Κοπεγχάγη και εργάστηκε στο Ινστιτούτο Νιλς Μπορ. Ο Λαντάου σε όλη την υπόλοιπη ζωή του θεωρούσε τον εαυτό του μαθητή του Μπορ και η στάση του απέναντι στη φυσική επηρεάστηκε πολύ από το παράδειγμά του. Μετά την παραμονή του στην Κοπεγχάγη, επισκέφτηκε το Κέιμπριτζ και τη Ζυρίχη, προτού επιστρέψει στην ΕΣΣΔ. Από το 1932 ως το 1937 ήταν επικεφαλής του τμήματος θεωρητικής φυσικής στο Ινστιτούτο Μηχανικής και Μηχανολογίας του Χάρκοβο. Πέρα από τα θεωρητικά του επιτεύγματα ο Λαντάου υπήρξε ο βασικός γεννήτορας της μακράς παράδοσης της ΕΣΣΔ στον τομέα της θεωρητικής φυσικής, που επικεντρώθηκε στο Χάρκοβο (σημερινή Ουκρανία). Ο ίδιος ίδρυσε μαζί με το μαθητή του Εβγκένι Λίφσιτζένα Ινστιτούτο Προβλημάτων Φυσικής στη Μόσχα, που αναφέρεται κάποτε και ως «Σχολείο του Λαντάου». Στο ινστιτούτο αυτό ήταν επικεφαλής του θεωρητικού τμήματος από το 1937 μέχρι το 1962. Ανάμεσα στους σπουδαστές του ξεχώρισαν οι Λεβ Πιταέφσκι, Αλεξέι Αμπρικόσοφ, Λεβ Γκορκόφ, Ισαάκ Χαλάτνικοφ και Μπαρίς Ιόφε. Ο Λαντάου ανέπτυξε μία γενική εισαγωγική εξέταση για το «Σχολείο» του, που αποκαλούσε «θεωρητικό ελάχιστο». Αυτή κάλυπτε όλες τις πλευρές της θεωρητικής φυσικής και για να γίνουν δεκτοί οι υποψήφιοι στο «Σχολείο» του έπρεπε να την περάσουν, πράγμα που το κατόρθωσαν μόνο 43 υποψήφιοι στην ιστορία Υποτίθεται ότι οι εξεταζόμενοι έπρεπε να είναι σε θέση να λύσουν οποιοδήποτε ολοκλήρωμα και η φιλοσοφία ήταν να γίνουν οι μαθητευόμενοι σωστοί φυσικοί αντί για στενά εξειδικευμένους.
Κατά τις σταλινικές εκκαθαρίσεις, ο Λαντάου ανακρίθηκε για την υπόθεση UPTI στο Χάρκοβο, αλλά κατάφερε να διαφύγει στη Μόσχα. Ωστόσο, συνελήφθηκε στις 27 Απριλίου 1938 και κρατήθηκε σε φυλακή της NKVD (προδρόμου της KGB) μέχρι τις 29 Απριλίου 1939, ως κατάσκοπος των Γερμανών. Τότε ο συνάδελφος του Πιότρ Καπίτσα, πειραματικός φυσικός χαμηλών θερμοκρασιών, μαζί με άλλους συναδέλφους του αντέδρασαν και προσπάθησαν να πείσουν τις αρχές να τον απελευθερώσουν απειλώντας πως αλλιώς θα σταματήσουν το επιστημονικό τους έργο. Ο Καπίτσα και ο Μπορ έγραψαν γράμματα στο Στάλιν ο δε Καπίτσα, εγγυόμενος προσωπικά για τη συμπεριφορά του Λαντάου.
Στις 7 Ιανουαρίου 1962, σε διασταύρωση στη Μόσχα το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Λαντάου συγκρούστηκε πλαγίως με βυτιοφόρο εξαιτίας της ολισθηρότητας του παγωμένου οδοστρώματος. Ο Λαντάου τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι και βρισκόταν για τρεις μήνες σε κώμα.
.... τα τραύματά του περιλάμβαναν 11 σπασμένα κόκαλα και κάταγμα στο κρανίο.
Δε συνήλθε ποτέ εντελώς και ήταν πλέον πολύ λιγότερο δημιουργικός απ' ό,τι πριν. Ο θάνατος του 6 χρόνια αργότερα υπήρξε επίσης συνέπεια του τραυματισμού του στο ατύχημα.
Ο Λαντάου κρατούσε έναν κατάλογο φυσικών που βαθμολογούσε σε αντίστροφη λογαριθμική κλίμακα από το Ο ως το 5. Τον υψηλότερο βαθμό, 0, τον έδινε στο Νεύτωνα ενώ ο Αϊνστάιν πήρε 0,5. Το 1 είχαν οι Νιλς Μπορ, Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, Πολ Ντιράκ και Ερβιν Σρέντινγκερ, οι θεμελιωτές της κβαντομηχανικής, όπως και οι Σατιέ-ντρα Μπόουζκαι Γουτζίν Γουίγκνερ. Ο Λαντάου βαθμολογούσε τον εαυτό του με 2,5, αλλά στο τέλος τον «προήγαγε» στο 2. Παρά την αυτοαξιολόγηση του ταλέντου του στην κλίμακα αυτή, ο Λαντάου θεωρείται από πολλούς ισάξιος με τους Ντιράκ, Πάουλι, Φέρμι και Φάινμαν ως ένας ικανότατος φυσικός με ξεχωριστή διάνοια.Πηγές:
1. Εφημερίδα Έθνος (28/01/2012)
